143. Ta część Dyrektorium ekumenicznego nie zamierza omawiać w sposób wyczerpujący wszystkich kwestii pastoralno-kanonicznych, związanych bądź to z samym celebrowaniem małżeństwa chrześcijańskiego, bądź też z niezbędną pracą duszpasterską w odniesieniu do rodzin chrześcijańskich, albowiem kwestie te należą do działalności pasterskiej jako takiej każdego biskupa czy regionalnej Konferencji biskupów. To, o czym będzie mowa w dalszym ciągu, uwypukla zagadnienia specyficzne, dotyczące małżeństw mieszanych i powinno być rozumiane w tym kontekście. Pojęcie „małżeństwa mieszanego” odnosi się do każdego małżeństwa zawieranego między stroną katolicką a osobą ochrzczoną, nie pozostającą jednak w pełnej komunii z Kościołem katolickim.

144. W każdym małżeństwie podstawowa troska Kościoła polega na podtrzymywaniu trwałości i stałości nierozerwalnego węzła małżeńskiego i wynikającego zeń życia rodzinnego. Doskonała jedność osób i całkowite dzielenie ze sobą życia – stanowiące stan małżeński - zostają w pełni zabezpieczone, gdy dwoje małżonków przynależy do tej samej wspólnoty wiary. Co więcej, praktyczne doświadczenie i obserwacje wynikające z różnych dialogów między przedstawicielami Kościołów i Wspólnot eklezjalnych ukazują, że małżeństwa mieszane niosą często ze sobą, tak dla samych małżeństw, jak i dla dzieci, trudności w zachowaniu własnej wiary oraz w swym zaangażowaniu się chrześcijańskim, jak też w zakresie harmonii życia rodzinnego. Z tych względów małżeństwo między osobami tej samej Wspólnoty eklezjalnej pozostaje nadal celem godnym polecenia i zachęty.

145. Skoro jednak się stwierdza wzrastającą wciąż ilość małżeństw mieszanych w wielu częściach świata, żywa troska duszpasterska Kościoła rozciąga się także na pary przygotowujące się do zawarcia takich małżeństw i na małżeństwa już zawarte. Małżeństwa te, jeżeli mają nawet swoje specyficzne trudności, „zawierają wiele elementów, które należy doceniać i rozwijać, tak z uwagi na ich wewnętrzną wartość, jak również ze względu na ewentualny wkład, który mogą wnieść w ruch ekumeniczny. Sprawdza się to szczególnie wtedy, kiedy oboje małżonkowie są wierni swoim obowiązkom religijnym. Wspólny chrzest i dynamizm łaski daje partnerom w tych małżeństwach podstawę i uzasadnienie wyrażania ich jedności w dziedzinie wartości moralnych i duchowych”.

146. Przedmiotem stałej odpowiedzialności wszystkich, lecz szczególnie księży, diakonów i tych, którzy asystują w posługiwaniu duszpasterskim, jest podawanie nauki oraz dostarczanie szczególnego wsparcia małżonkowi katolickiemu w jego życiu wiarą, a obojgu małżonkom w małżeństwach mieszanych odpowiedniego wsparcia w przygotowaniu do małżeństwa, w jego sakramentalnej celebracji oraz w wynikającym stąd ich życiu wspólnym. Ta duszpasterska troska powinna uwzględniać konkretną sytuację duchową każdego współmałżonka, jego wychowanie w wierze i praktykę wiary. Trzeba równocześnie szanować szczególną sytuację każdego małżeństwa, sumienie każdego współmałżonka oraz świętość małżeństwa sakramentalnego jako takiego. Jeśli uzna się to za stosowne, biskupi diecezjalni, Synody katolickich Kościołów wschodnich lub Konferencje Episkopatu mogą podać bardziej dokładne wytyczne odnośnie do tej duszpasterskiej posługi.

147. Aby się przyzwyczaić do takiej odpowiedzialności, trzeba - gdy sytuacja tego wymaga - dokonać, w miarę możliwości, jakiegoś kroku pozytywnego celem stworzenia więzów z szafarzem z innego Kościoła lub Wspólnoty eklezjalnej, nawet jeśli to nie zawsze przychodzi z łatwością. Ogólnie rzecz biorąc, wzajemne spotkania pasterzy chrześcijańskich, mające na celu podtrzymanie tych małżeństw oraz zachowanie ich wartości, mogą stanowić znakomity teren współpracy ekumenicznej.

148. Ustalając programy nieodzownego przygotowania do małżeństwa, ksiądz lub diakon oraz ci, którzy im asystują, powinni kłaść nacisk na pozytywne aspekty tego, co małżonkowie jako chrześcijanie dzielą wspólnie ze sobą z życia łaski, wiary, nadziei i miłości oraz innych wewnętrznych darów Ducha Świętego. Każdy małżonek, kontynuując wiernie swoje zaangażowanie chrześcijańskie i wprowadzając je w praktykę, powinien dążyć do tego, co może prowadzić do jedności i harmonii, nie pomniejszając przy tym rzeczywistych różnic oraz unikając postawy indyferentyzmu religijnego.

149. Aby przyczyniać się do większego wzajemnego zrozumienia jedności, każdy małżonek powinien starać się lepiej poznać przekonania religijne drugiej strony oraz naukę i praktyki religijne Kościoła lub Wspólnoty eklezjalnej, do której współmałżonek przynależy. Aby dopomóc obojgu małżonkom żyć wspólnym dla nich dziedzictwem chrześcijańskim, trzeba im przypominać, że wspólnotowa modlitwa jest istotna dla ich harmonii duchowej i że czytanie oraz studium Pisma św. mają tu wielkie znaczenie. W okresie przygotowawczym wysiłek obojga, zmierzający do tego, by zrozumieć tradycje religijno-kościelne każdego z nich, oraz poważne studium istniejących różnic, mogą przyczynić się do uczciwości, do miłości i do większego zrozumienia tych rzeczywistości, jak też samego małżeństwa jako takiego.

150. Gdy dla słusznej i rozumnej przyczyny prosi się o pozwolenie na zawarcie małżeństwa mieszanego, obydwie strony powinny być najpierw pouczone o celach i istotnych właściwościach małżeństwa, których nie może wykluczać żadna z dwóch stron. Co więcej, od strony katolickiej będzie się wymagało, zgodnie z formą ustaloną przez szczególne prawo wschodnich Kościołów katolickich lub przez Konferencją Episkopatu, oświadczenia, że jest ona gotowa przezwyciężyć niebezpieczeństwo porzucenia wiary i szczerze przyrzeka uczynić, co tylko możliwe, aby wszystkie dzieci zostały ochrzczone i wychowane w Kościele katolickim. Drugą stronę należy poinformować o tych przyrzeczeniach i zobowiązaniach. Równocześnie trzeba stwierdzić, że strona niekatolicka może odczuwać podobne zobowiązanie ze względu na swe własne zaangażowanie chrześcijańskie. Należy więc zauważyć, że w Prawie kanonicznym nie wymaga się od tego drugiego partnera żadnej, pisemnej czy ustnej, obietnicy.
W kontaktach z tymi, którzy chcą zawrzeć małżeństwo mieszane, trzeba sugerować i popierać dyskusję, a także - jeśli to możliwe - decyzję podjętą przed zawarciem małżeństwa, na temat chrztu i katolickiego wychowania dzieci, które przyjdą na świat.
Ordynariusz miejsca, aby ocenić istnienie, lub nie, „słusznej i rozumnej przyczyny” udzielenia zgody na to małżeństwo mieszane, uwzględni między innymi wyraźną odmowę strony niekatolickiej.

151. W wypełnianiu obowiązku przekazywania wiary katolickiej swoim dzieciom rodzic katolicki uszanuje wolność religijną i sumienie drugiego rodzica oraz będzie się troszczył o jedność i trwałość małżeństwa i o zachowanie komunii rodzinnej. Jeżeli pomimo tych wszystkich wysiłków dzieci nie zostaną ochrzczone w Kościele katolickim, rodzic katolicki nie podpada pod cenzurę prawa kanonicznego. Niemniej spoczywający na nim obowiązek dzielenia ze swymi dziećmi wiary katolickiej bynajmniej nie ustaje. Obowiązek ten trwa nadal i może się przyczynić na przykład do tego, że odegra on czynną rolę w budowaniu chrześcijańskiej atmosfery ogniska domowego; niech więc czyni, co tylko możliwe, słowem i przykładem, aby wspierać innych członków rodziny w docenianiu specyficznych wartości tradycji katolickiej; niech podejmuje wszelkie możliwe środki, by mógł, dobrze obeznany z własną wiarą, być zdolny wykładać ją i rozmawiać o niej z innymi; niech się modli razem ze swoją rodziną o łaskę jedności chrześcijan, takiej jakiej pragnie Pan.

152. Mając jasną świadomość tego, że istnieją różnice doktrynalne, które stoją na przeszkodzie pełnej komunii sakramentalnej i kanonicznej między Kościołem katolickim a różnymi Kościołami wschodnimi, trzeba w duszpasterstwie małżeństw zawieranych przez katolików i chrześcijan wschodnich zwracać szczególną uwagę na poprawną i solidną naukę wiary podzielanej przez obojga małżonków, jak też na to, że w Kościołach wschodnich są „prawdziwe sakramenty, szczególnie zaś, na mocy sukcesji apostolskiej, kapłaństwo i Eucharystia, dzięki którym są dotąd z nami złączone najściślejszym węzłem”. Prawdziwa uwaga duszpasterska, skierowana na osoby angażujące się w takie małżeństwa, może im dopomóc do lepszego zrozumienia, jak ich dzieci będą wprowadzane w sakramentalne tajemnice Chrystusa i duchowo nimi żywione. Ich formacja w zakresie autentycznej doktryny chrześcijańskiej oraz w sposobie życia chrześcijańskiego powinna być w wielkiej mierze podobna w każdym z Kościołów. Różnorodność w dziedzinie życia liturgicznego i pobożności prywatnej może przyczyniać się do dodawania zachęty do modlitwy rodzinnej, a nie ją krępować.

153. Małżeństwo między stroną katolicką a członkiem Kościoła wschodniego jest ważne, jeżeli celebrował je szafarz wyświęcony zgodnie z określonym obrzędem religijnym, pod warunkiem, że inne przepisy prawa, wymagane do ważności, zostały zachowane. W tym przypadku kanoniczna forma celebrowania wymagana jest do godziwości. Kanoniczna forma jest natomiast wymagana do ważności małżeństw między katolikami i chrześcijanami innych Kościołów i Wspólnot eklezjalnych.

154. Z ważnych powodów Ordynariusz miejsca strony katolickiej, nie naruszając w niczym prawa Kościołów wschodnich, może po zasięgnięciu rady Ordynariusza miejsca, w którym małżeństwo będzie zawierane, dyspensować stronę katolicką od zachowania kanonicznej formy małżeństwa. Wśród powodów dyspensy można wziąć pod uwagę zachowanie harmonii rodzinnej, uzyskanie zgody rodziców na małżeństwo, uznanie szczególnego zaangażowania religijnego strony niekatolickiej, względnie jej więź pokrewieństwa z szafarzem innego Kościoła lub Wspólnoty eklezjalnej. Konferencje Episkopatu powinny podać odpowiednie normy, aby taka dyspensa mogła być udzielana zgodnie z praktyką wspólną.

155. Nakładany przez niektóre Kościoły lub Wspólnoty eklezjalne obowiązek zachowania ich własnej formy małżeństwa nie stanowi powodu automatycznej dyspensy od katolickiej formy kanonicznej. Szczególne sytuacje tego rodzaju powinny być przedmiotem dialogu między Kościołami, przynajmniej na płaszczyźnie lokalnej.

156. Należy mieć w świadomości to, że jakaś forma publiczna celebracji jest wymagana do ważności, o ile małżeństwo jest zawierane z dyspensą od formy kanonicznej. Dla podkreślenia jedności małżeństwa nie jest rzeczą dozwoloną sprawowanie dwóch odrębnych obrzędów religijnych, kiedy to wymiana zgody małżeńskiej zostałaby wyrażona dwukrotnie, ani też taki obrzęd, w którym by celebrowano łącznie lub następczo tego rodzaju wymianę.

157. Za uprzednią zgodą Ordynariusza miejsca kapłan katolicki lub diakon, o ile tylko został zaproszony, może być obecny, względnie uczestniczyć w jakiejś mierze w celebracji małżeństw mieszanych, gdy udzielona została dyspensa od formy kanonicznej. W takim jednak przypadku może mieć miejsce jedna tylko ceremonia, podczas której osoba jej przewodnicząca przyjmuje wymianę zgody małżonków. Na zaproszenie celebransa kapłan katolicki lub diakon może odmówić dodatkowe i odpowiednio dostosowane modlitwy, odczytać Pismo św., powiedzieć krótkie słowa zachęty i pobłogosławić związek.

158. Jeżeli małżeństwo tego się domaga, Ordynariusz miejsca może pozwolić, by kapłan katolicki zaprosił szafarza z Kościoła lub Wspólnoty eklezjalnej strony niekatolickiej do udziału w celebrowaniu małżeństwa, do odczytania Pisma św., do wypowiedzenia słów krótkiej zachęty i do pobłogosławienia związku.

159. Ponieważ mogą się pojawić pewne problemy dotyczące udziału w Eucharystii, ze względu na obecność świadków lub zaproszonych na uroczystość niekatolików, małżeństwo mieszane, sprawowane zgodnie z formą katolicką, odbywa się na ogół poza liturgią eucharystyczną. Niemniej dla słusznych powodów biskup diecezji może pozwolić na sprawowanie Eucharystii. W tym ostatnim przypadku decyzję o dopuszczeniu, lub nie, niekatolickiej strony małżeństwa do komunii eucharystycznej winno się podjąć zgodnie z ogólnymi normami istniejącymi w tej dziedzinie, zarówno w odniesieniu do chrześcijan wschodnich, jak też do innych chrześcijan, uwzględniając przy tym tę szczególną sytuację przyjmowania sakramentu małżeństwa chrześcijańskiego przez dwie osoby ochrzczone.

160. Chociaż małżonkowie w małżeństwie mieszanym mają wspólne sakramenty chrztu i małżeństwa, udział w Eucharystii może być tu tylko wyjątkowy i powinno się w każdym przypadku zachowywać normy podane niżej, a dotyczące dopuszczenia chrześcijanina niekatolika do komunii eucharystycznej, jak też normy dotyczące udziału katolika w komunii eucharystycznej w innym Kościele.