Ikony na Wielki Tydzień

WDM

publikacja 12.05.2006 22:20

Ikony to nieodłączny element duchowości wschodniej. - Ikona jako duchowy fenomen coraz bardziej przyciąga uwagę nie tylko prawosławnych i katolików, ale także protestantów. W ostatnich czasach coraz więcej chrześcijan traktuje ikonę jako wspólne dziedzictwo wszystkich chrześcijan – twierdzi Irina Jazykowa, autorka książki „Świat ikony”.

Ikony nie są zwykłymi obrazami do oglądania i podziwiania. Tu każdy szczegół jest ważny, potrzebny, wyraża jakąś istotną treść. Ikony pomagają w kontemplacji, w modlitwie. Niech pomogą w przeżywaniu tajemnic Triduum Paschalnego.

Ikony na Wielki Tydzień
 

Ostatnia Wieczerza

Zaczęło się w Wieczerniku. Paschalna wieczerza z uczniami. Błogosławieństwo chleba i wina, a potem umywanie uczniom nóg. Razem wyszli do Ogrójca, modlitwa, zdrada, pojmanie... Wydarzenia rozwijały się szybko. Dlatego tak ciasno i zwarcie przedstawione są na ikonie.


Uczta. Chrystus właśnie oznajmił, że jeden z apostołów Go wyda. Który? Przestraszeni Apostołowie spoglądają jeden na drugiego. Który z nas zdradzi Mistrza – zastanawiają się. Na ikonie zdrajca jest pokazany wyraźnie: wyciąga rękę po chleb, nachylając się w stronę Jezusa. To Judasz. Przybrał pozę taką samą jak umiłowany uczeń Jezusa – Jan, który z pokorą i życzliwością nachylił się ku Nauczycielowi. Oddanie i zdrada - jak je odróżnić na podstawie na pozór jednakowych ruchów i gestów?

Posiłek skończony. Jezus wstaje, zdejmuje szaty, bierze miednicę z wodą i przepasuje się prześcieradłem. Klęka przed Piotrem i umywa mu nogi. Podobnie czyni wszystkim uczniom. To przykład i wzór miłości bliźniego i pokory.

Kolejna scena: Ogród Oliwny. Syn modli się do Ojca: oddal ode mnie ten kielich... ale nie jak Ja chcę, lecz jak Ty... Nadchodzi Judasz. Nie jest sam. Przyprowadził żołnierzy. Są uzbrojeni. Podchodzi di Mistrza i całuje Go. Przerażeni Apostołowie odwracają się. Wkrótce się rozpierzchną. Twarz Judasza na ikonie nie różni się od innych Apostołów. Zdrada właśnie dlatego jest najniższym oszustwem, że skrywana jest pod maską oddania. Zaczyna się męka Jezusa...
 

Ukrzyżowanie

„Ukrzyżowanie Pana naszego Jezusa Chrystusa" - to jedna z najbardziej tragicznych i wzniosłych ikon, stworzonych przez malarzy Starej Rusi. Na krzyżu wisi Syn Boży i Syn Człowieczy - Jezus Chrystus. Jak baranek skazany na zabicie, został oddany na ofiarę na odpuszczenie grzechów, na zbawienie ludzi.

Ikony na Wielki Tydzień

Krzyż jest wbity w ziemię, a pod nim widać rozdarte wnętrze ziemi i prochy pierwszego człowieka – Adama. Symbolizuje je czaszka. Z przebitych gwoździami nóg Chrystusa na czaszkę ścieka krew odkupienia. Na ruskich ikonach ukrzyżowania ciało Jezusa przybite jest do krzyża czterema gwoździami – każda stopa przybita jest oddzielnie.

Krzyż z ciałem Chrystusa wznosi się od ziemi do nieba. Jak most łączący ziemię z królestwem niebieskim. Setnik, zobaczywszy straszne wydarzenia, które towarzyszyły męce i śmierci Jezusa Chrystusa, uwierzył, że był On Synem Bożym. Setnik na ikonie przedstawiony jest z prawej strony krzyża. Stoi za płaczącym Janem Teologiem, któremu ukrzyżowany Jezus Chrystus powierzył opiekę nad swoją Matką. Z lewej strony stoi Matka Boska, a za Nią Maria. Na większości ikon ukrzyżowania w tym miejscu przedstawiana jest Maria Magdalena lub trzy Marie. Bogurodzica przedstawiana jest w szatach ciemnego koloru. Jej twarzy oraz w poza wyrażają ogromny żal i ból matki, która straciła dziecko.

Nad głową Chrystusa do krzyża przybita jest tabliczka z napisem: INRI, co oznacza: „Jezus Nazarejczyk Król Żydowski”. Napis ten polecił umieścić na krzyżu Chrystusa Piłat. W górnej części ikony często widoczni są też dwaj lecący aniołowie.
Na ikonach przedstawiających ukrzyżowanie często spotyka się również litery, które oznaczają: G.A. - głowa Adama; G.G. - góra Golgota; M.C., B.R. - miejsce czaszki; W. - włócznia (nią przebity jest bok Chrystusa); T. - trzcina (na której Chrystusowi podano gąbkę, nasączoną octem); NIKA - "zwycięża", "zwycięstwo".
 

Zmartwychwstanie - Zstąpienie do piekieł

Niektórzy teologowie prawosławni uważają, że najdoskonalszą ikoną przedstawiającą zstąpienie do piekieł jest dzieło pskowskich ikonopisów z XIV wieku. Postać Chrystusa jest ukazana w sposób gwałtowny i dynamiczny, a zarazem lekki. Malarz ubrał Zmartwychwstałego w szaty koloru rozpalonego żelaza. Patrząc na ikonę, mamy wrażenie jakby świecił się z nieziemską siłą. Syn Boży koniuszkami palców prawej nogi dosłownie miażdży piekło. Wrota piekieł rozpadły się na połowę, otworzyły się zamki. To symbol katastrofy, która dosięgła piekła.

Ikony na Wielki Tydzień


Piekło zostało przedstawione jako przygnębiająca otchłań w podstawie ziemi, której wrota są dobrze zamknięte i nikt, kto tam trafił nie może się wydostać z tej strasznej otchłani. Zgodnie z ikonografią, zatwierdzoną jeszcze w Bizancjum, piekło na ikonach "Zmartwychwstanie – Zstąpienie do piekieł" ukazane jest za pomocą symbolicznego rozłamu ziemi, za którym otwierają się niewidzialne tajemnicze otchłanie - ciemna przestrzeń piekła.

Na pskowskiej ikonie piekło zajmuje niewiele miejsca. Jakby już nie zasługiwało na uwagę, ponieważ zostało pokonane, zniszczone. Wydaje się, że zistało przedstawione w sposób lekceważący
Postać Zmartwychwstałego Chrystusa otoczona jest aureolą, która nosi nazwę mandorli. Ta aureola, na początku symbolizująca tylko chwałę Zmartwychwstałego, z czasem na ikonach zaczęła oznaczać także przestrzeń "nie z tego świata", wypełnioną przez "niewidzialne" bezcielesne anioły. W ten sposób, na ikonie przedstawiono trzy przestrzenie: przestrzeń "nie z tego świata", przestrzeń piekła i przestrzeń, w której znajdują się sprawiedliwi, wyprowadzeni przez Chrystusa z piekła. Nad wszystkimi niepodzielnie panuje Chrystus. Zejście do piekła kończy Jego odkupieńczą misję. Przez Swoje dobrowolne cierpienie i śmierć męczeńską na krzyżu Syn Boży zgładził grzech pierworodny prarodziców i zdjął go z ich potomków. Wyprowadził ludzi z piekła, co symbolizuje wyciąganie z otchłani Adama i Ewy. Postaci Chrystusa, Adama i Ewy tworzą trójkąt. Czerwona suknia Ewy i rozwiewający się skrawek tkaniny za plecami Chrystusa równoważone są czerwonymi ubraniami dwóch sprawiedliwych z lewej strony. Prawie fizycznie odczuwa się wszechniszczącą siłę, pochodzącą od Króla Chwały.

Postać Chrystusa - lekka, z bardzo wąskimi ramionami – namalowana jest tak, że wyraźnie widać, iż moc Jezusa Chrystusa nie jest cielesna. To moc Boska.

Na innych ikonach piekło pokazywane są bardziej szczegółowo: aniołowie stają przed Panem i niszczą siły piekielne - diabła i demony. A przy zwalonych wrotach czekają na uwolnienie sprawiedliwi.
Czerwony kolor szat Chrystusa na ikonie "Zmartwychwstanie - Zejście do Piekła" jest charakterystyczny dla ikon pskowskich. Na ikonach szkoły moskiewskiej i nowogrodzkiej Jezus Chrystus przedstawiony jest w błękitnym chitonie i niebieskim płaszczu albo w błękitnym płaszczu i w brązowym chitonie lub w szatach koloru ochry.



Opracowano na podstawie strony internetowej Świat prawosławia: www.orthodoxworld.ru