Bracia otwarci i bracia zamknięci. Historia Kościoła Wolnych Chrześcijan

publikacja 10.03.2003 14:40

Bracia otwarci i bracia zamknięci. Historia Kościoła Wolnych Chrześcijan   John Gifford Bellett Ruch Wolnych Chrześcijan powstał w roku 1830, gdy siedmiu tzw. braci, gromadzących się przedtem od roku 1826 na "Łamanie Chleba" w prywatnym mieszkaniu, zaczęło odbywać publiczne nabożeństwa w Dublinie, obecnej stolicy Irlandii.

Oto nazwiska pierwszych siedmiu braci:
John Gifford Bellett (1795-1864), Francis Hutchinson (1802-1833), John Parnell (1805-1883), Anthony Norris Groves (1795-1853), Edward Cronin (1801-1882), William James Stokes (1807-1881), John Nelson Darby (1800-1882).

Charakterystyczną cechą tych nabożeństw było to, że nie prowadzili ich duchowni. Od roku 1832 "bracia" zaczęli się zbierać także w Plymouth w południowo-zachodniej Anglii. Od miasta Plymouth na określenie członków tego ruchu zaczęto używać nazwy bracia plymuccy.

Gdy w r. 1845 Darby pojechał do Plymouth, okazało się, że między nim a "braćmi plymuckimi" są pewne różnice w nauce (np. o Kościele, służbie, usprawiedliwieniu) i postępowaniu. Darby odłączył się więc wraz ze swymi zwolennikami od "braci" i przestał pielęgnować z nimi społeczność. Ruch, którego stał się wodzem, otrzymał z biegiem czasu różne nazwy, jak darbyści (od nazwiska Darby'ego), bracia ściśli, zamknięci lub ekskluzywni, bracia elberfeldzcy (od jednej z głównych siedzib tego ruchu, miasta Elberfeld w Niemczech). Wyznawcy tego kierunku są obecnie w Polsce zarejestrowani pod nazwą Zbór Chrześcijan bez osobliwego wyznania.

Pierwsi "bracia" i ich następcy rozwinęli intensywną działalność misyjną. Pracowali w wielu krajach na kilku kontynentach.

Obecnie bracia wolni również prowadzą działalność misyjną, wydają książki i czasopisma, zakładają szkoły biblijne itd. W Anglii np. ruch posiada wydawnictwo "Pickering Inglis Ltd" w Londynie oraz miesięcznik "The Witness". W Wiedenest (Niemcy) prowadzi się szkołę biblijną i wydaje się czasopismo "Offene Türe".

Bracia otwarci i bracia zamknięci. Historia Kościoła Wolnych Chrześcijan   John Nelson Darby Zaolzie i Warszawa

Na ziemiach polskich wolni chrześcijanie pojawili się dopiero w roku 1909. Najpierw na Zaolziu, gdzie działał Józef Mrózek (1882-1962). Prawie jednocześnie w Warszawie pracę w tym duchu zaczął były ksiądz rzymskokatolicki Wacław Żebrowski. Nieco później dołączyli do niego dwaj inni byli księża: Antoni Przeorski i Stanisław Bortkiewicz.

Władze rosyjskie zarejestrowały ruch wolnych chrześcijan pod nazwą "Zrzeszenie Zwolenników Nauki Pierwotnych Chrześcijan" (w skrócie: pierwochrześcijanie). W r. 1925 podobny zbór założył w Warszawie Stanisław Krakiewicz. Społeczność ta nazywała się Ewangelicznymi Chrześcijanami Wolnymi.
Niezależnie na południu Polski coraz szerszą działalność podejmował Józef Mrózek, brat wykształcony w Berlinie, w międzywyznaniowej szkole biblijnej (Allianzbibelschule).
 

Pierwszy zbór założył w Trzanowicach pod Cieszynem, potem w kolejnych miejscowościach, z których dziś większość należy do Czech. W latach 1919-1921 Mrózek pracował w Wielkopolsce, a od roku 1922 zamieszkał w Nowych Hajdukach (dziś część Chorzowa) i zaczął zakładać zbory na Śląsku i w Małopolsce.

W okresie międzywojennym powstały zbory w Krakowie, Tarnowie, Nowym Sączu, Lublinie, Piotrkowie Trybunalskim, Kozakowicach-Nierodzimiu, Chorzowie, Jaworznie, Oświęcimiu, Pszczynie, Czeladzi, Orzeszu, Borowcu (obecnie dzielnica Chrzanowa), Brzeszczach, Żywcu, Balinie i Spytkowicach (obecnie Chabówka).

Wolni chrześcijanie pojawili się także na Wołyniu. Działali tam angielscy misjonarze: Stuart K. Hine, D. Griffiths, A.C. Mc Gregor i J. Shneidrook. Charakterystyczną cechą ruchu wolnych chrześcijan w Polsce było to, że rozwijał się przeważnie wśród Polaków, podczas gdy większość innych podobnych kierunków rozwijała swą działalność głównie wśród mniejszości narodowych.

W czasie drugiej wojny światowej część zborów była zmuszona zaprzestać swej działalności, a część współpracowała z tymi kierunkami, które w Rzeszy Niemieckiej połączyły się w jeden związek pod nazwą Bund Evangelisch Freikirchlicher Gemeinden (Związek Wolnokościelnych Zborów Ewangelicznych). W skład tego związku wchodzili prócz wolnych chrześcijan i darbystów także baptyści.

Od Zjednoczenia do Kościoła

Bezpośrednio po drugiej wojnie światowej wolni chrześcijanie próbowali zjednoczyć się z baptystami. Ponieważ próba ta nie dała pozytywnych rezultatów, na konferencji w Pszczynie 3 maja 1947 r. stworzono Zjednoczenie Wolnych Chrześcijan, w skład którego weszły zbory południowej Polski znane pod nazwą pierwochrześcijan oraz zbór warszawski noszący nazwę Ewangelicznych Chrześcijan Wolnych. Na tej samej konferencji powzięto również uchwałę o przystąpieniu do Kościoła mającego zgrupować w swym łonie kilka podobnych kierunków religijnych.

Kościół ten, pod nazwą Zjednoczony Kościół Ewangeliczny został niebawem powołany do życia na konferencji w Ustroniu, 24 maja 1947 r. Prócz wolnych chrześcijan w skład jego wszedł Związek Ewangelicznych Chrześcijan i Stowarzyszenie Stanowczych Chrześcijan, a w roku 1953 ponadto Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej (tzw. Zielonoświątkowcy) i Zjednoczenie Kościołów Chrystusowych w Polsce.

W roku 1981 wolni chrześcijanie w Polsce wystąpili z ZKE i – zgrupowani w 21 zborach – ponownie stworzyli samodzielny związek wyznaniowy, pod nazwą Kościół Wolnych Chrześcijan.