Biskup Rzymu sługą jedności – watykański dokument o posłudze papieża

Nosi on tytuł: „Biskup Rzymu. Prymat i synodalność w dialogach ekumenicznych i w odpowiedziach na encyklikę Ut unum sint”. Prawie 150-stronnicowy dokument został wydany przez Dykasterię ds. Popierania Jedności Chrześcijan i zaprezentowany w Biurze Prasowym Stolicy Apostolskiej.

„Biskup Rzymu” to dokument Dykasterii ds. Popierania Jedności Chrześcijan, który zbiera owoce dialogu ekumenicznego na temat posługi papieża w odpowiedzi na zaproszenie sformułowane prawie trzydzieści lat temu przez Jana Pawła II na fali działań podjętych po Soborze Watykańskim II. Cel stanowi poszukiwanie takiej formy sprawowania prymatu, która byłaby podzielana przez inne Kościoły, jakie w pierwszych wiekach pozostawały w pełnej komunii. Chociaż nie wszystkie dialogi teologiczne „zajęły się tematem na tym samym poziomie lub z taką samą głębią”, można wskazać pewne „nowe podejścia” do najbardziej kontrowersyjnych kwestii teologicznych.

Pochodzenie prymatu

Jedną z takich kwestii jest katolickie rozumienie prymatu biskupa Rzymu jako instytucji prawa boskiego, podczas gdy większość innych chrześcijan rozumie go jedynie jako instytucję prawa ludzkiego. „Wyjaśnienia hermeneutyczne - czytamy w dokumencie - pomogły umieścić tę tradycyjną dychotomię w nowej perspektywie”, uznając prymat zarówno za prawo boskie, jak i ludzkie, to znaczy „jako część woli Boga dla Kościoła i mediacji przez ludzką historię”.

Sobór Watykański I

Istotną przeszkodę stanowią dogmatyczne sformułowania Soboru Watykańskiego I. Niektóre dialogi ekumeniczne poczyniły „obiecujące postępy” w „ponownym odczytaniu” tego Soboru, również w świetle kontekstów historycznych i nauczania Soboru Watykańskiego II. Inaczej więc odczytano dogmatyczną definicję powszechnej jurysdykcji papieża, „określając jej rozszerzenie i granice”. Podobnie możliwe było wyjaśnienie „sformułowania dogmatu o nieomylności, a nawet uzgodnienie niektórych aspektów jego celu, uznając potrzebę, w pewnych okolicznościach, personalnego pełnienia posługi nauczania, biorąc pod uwagę, że jedność chrześcijan jest jednością w prawdzie i miłości”. Pomimo tych wyjaśnień, dokument przyznaje, iż „dialogi nadal wyrażają obawy dotyczące związku nieomylności z prymatem Ewangelii, niezniszczalnością całego Kościoła, kolegialnością biskupów i potrzebą recepcji”.

Posługa dla pojednanego Kościoła

Wiele dialogów teologicznych uznało „potrzebę prymatu na poziomie uniwersalnym”. Odnosząc się do tradycji apostolskiej, niektóre dialogi utrzymują, że od samych początków Kościoła chrześcijaństwo opierało się na głównych stolicach apostolskich, które miały określony porządek: spośród nich stolica w Rzymie była pierwszą. Pewne dialogi wskazują, iż istnieje wzajemna współzależność między prymatem a synodalnością na każdym poziomie życia Kościoła. Inny argument za, o bardziej pragmatycznym charakterze, dotyczy współczesnego kontekstu globalizacji i potrzeb misyjnych.

Prymat i synodalność

Określono pewne zasady sprawowania prymatu w XXI wieku: „Pierwszą ogólną zgodą jest wzajemna współzależność między prymatem a synodalnością na każdym poziomie Kościoła i wynikająca z tego potrzeba synodalnego sprawowania prymatu”. Kolejna kwestia dotyczy powiązania między „wymiarem «wspólnotowym» opartym na sensus fidei wszystkich ochrzczonych; wymiarem «kolegialnym» wyrażonym przede wszystkim w kolegialności biskupiej; oraz wymiarem «osobistym» wyrażonym przez funkcję pierwszeństwa”. W wielu dialogach „podkreślano potrzebę równowagi między sprawowaniem prymatu na poziomie regionalnym i powszechnym, zauważając, że w większości wspólnot chrześcijańskich poziom regionalny jest najbardziej istotny dla sprawowania prymatu, a także dla ich działalności misyjnej. Zachęca się do decentralizacji inspirowanej modelem starożytnych Kościołów patriarchalnych. Następnie podkreśla się znaczenie zasady pomocniczości: „żadna sprawa, która może być odpowiednio rozwiązana na niższym poziomie, nie musi być przeniesiona na wyższy”. Niektóre dialogi stosują tę zasadę w celu zdefiniowania akceptowalnego modelu „jedności w różnorodności” z Kościołem katolickim.

Praktyczne sugestie robocze

Pierwszą propozycją jest nowa interpretacja nauczania Soboru Watykańskiego I przez Kościół katolicki. Sugeruje się również wyraźniejsze rozróżnienie między różnymi obowiązkami Biskupa Rzymu, „w szczególności między jego posługą patriarchalną w Kościele Zachodnim a jego posługą pierwszeństwa jedności w komunii Kościołów”. Zachęca się również do położenia większego nacisku na sprawowanie posługi papieża w jego Kościele partykularnym, diecezji rzymskiej. Trzecie zalecenie dotyczy rozwoju synodalności w Kościele katolickim. W szczególności zasugerowano „dalszą refleksję nad autorytetem krajowych i regionalnych katolickich konferencji biskupów, ich relacjami z Synodem Biskupów i Kurią Rzymską. Na poziomie powszechnym podkreślono potrzebę większego zaangażowania całego ludu Bożego w procesy synodalne. Ostatnia propozycja dotyczy „promowania «komunii soborowej» poprzez regularne spotkania przywódców Kościoła na świecie”.