Rok kościelny u luteran

ks. Jan Gross/J

publikacja 19.02.2009 10:00

ROK KOŚCIELNY to chrześcijańska podziałka czasu ustalona przez Kościół, w której przedstawione są dzieje zbawienia. W Kościołach luterańskich składa się z półrocza Pana i półrocza Kościoła, albo też z części świątecznej i bezświątecznej.

ADWENT rozpoczyna zawsze nowy rok kościelny. Kościół Ewangelicko - Augsburski od samego początku posługuje się rokiem kościelnym Kościoła Zachodniego, ponieważ należy do rodziny Kościołów zachodnich.

A. W półroczu Pana, albo w części świątecznej występują trzy główne święta chrześcijańskie w trzech kręgach świątecznych:

I. Boże Narodzenie ku uczczeniu miłości Boga Ojca.
II. Wielkanoc ku uczczeniu naszego Odkupiciela Jezusa Chrystusa, Boga i Człowieka.
III. Zesłanie Ducha Świętego ku uczczeniu trzeciej osoby Trójcy Świętej - Ducha Świętego. Okres świąteczny kończy Święto Trójcy Świętej i jest podsumowaniem wszystkich głównych Świąt Chrześcijańskich. Święto to jest uczczeniem Boga w Trójcy Świętej Jedynego.

B. W półroczu Kościoła oprócz 27 niedziel po Trójcy Świętej mamy główne święta Kościoła powszechnego, jak też partykularne święta Kościoła Luterańskiego. Okres ten rozpoczyna się w I Niedzielę po Trójcy Świętej, a kończy się trzema niedzielami poświęconymi rzeczom ostatecznym.

Ad A. Rok kościelny i półrocze Pana rozpoczyna się w I Niedzielę Adwentu. Słowo Adwent pochodzi od słowa łacińskiego "Adventus" i znaczy "Przyjście".

I. W Adwencie oczekujemy na powtórne przyjście Pańskie. Obchodzimy cztery nie-dziele Adwentu.
- 24 grudnia wieczorem i w noc wigilijną obchodzimy pamiątkę narodzenia Pana Jezu-sa, naszego Zbawiciela.
- 25 grudnia obchodzimy I Święto Narodzenia Pana Jezusa.
- 26 grudnia Kościół obchodzi Kościół dzień Męczennika i diakona Szczepana, który pierwszy oddał życie za Chrystusa.
- 27 grudnia dzień świętego Jana Ewangelisty.
- 28 grudnia dzień niewinnych dzieci betlejemskich, które ofiarowały swoje życie za Jezusa.
- 31 grudnia obchodzimy zakończenie roku cywilnego, dziękując Bogu za przeżyty jeden rok życia.
- 1 stycznia Kościół nie tylko uroczyście rozpoczyna nowy rok cywilny, ale także obchodzi Święto Obrzezania i Nadania Imienia Jezus. Po Narodzeniu Pańskim może być od 1 do 2 Niedziel po Bożym Narodzeniu.
- 6 stycznia obchodzimy Święto Objawienia Pańskiego czyli Święto Epifanii.
- W czasie epifanijnym obchodzimy od 1 do 6 Niedziel po Epifanii, przy czym zawsze pierwsza Niedziela po Epifanii jest Świętem Chrztu Pańskiego, a Ostatnia Niedziela po Epifanii wspomnieniem Przemienienia Pańskiego.

Pomiędzy czasem epifanijnym a czasem pasyjnym obchodzimy trzy Niedziele Przedpostne: Septuagesimae (Siedemdziesiątnica), Sexagesimae (Sześciesiątnica) i Quinqegesimae (Pięćdziesiątnica) lub Estomihi („Bądź mi mocną skałą”).

II. W środę po Niedzieli Estomihi rozpoczyna się czas pasyjny, albo wielkiego Postu. Środa Popielcowa jest w Kościele Ewangelickim Dniem Pokuty.

- Istnieje 6 Niedziel Postu czyli Pasyjnych: Invocavit, Reminiscere, Oculi, Laetare, Judica i Palmarum. Swoje nazwy łacińskie od Niedzieli Estomihi („Bądź mi mocną skałą”) aż po Judica biorą się od pierwszego łacińskiego słowa introitu.

- W Niedzielę Palmową rozpoczyna się Wielki Tydzień z trzema najważniejszymi jego dniami: Wielki Czwartek - dzień ustanowienia Wieczerzy Pańskiej, Wielki Piątek - jedno z największych świąt ewangelickich - dzień zbawczej śmierci naszego Pana Jezusa Chrystusa - Kościół Ewangelicki poprzez luterańską "teologię krzyża" jest Kościołem krzyża Chrystusowego.
Noc paschalna czyli noc wielkanocna z Wielkiej Soboty na Wielkanoc, przejście z śmierci do życia - Pascha rozpoczyna radosny czas wielkanocny.
- Wielkanoc (I i II Święto) - dzień Zmartwychwstania Pańskiego.
- Okres Wielkanocy posiada również 6 Niedziel po Wielkanocy:
Quasimodogeniti, Misericordias Domini, Jubilate, Cantate, Rogate i Exaudi.
- Pomiędzy Niedzielą Rogate (Proście) a Exaudi (Wysłuchaj mnie) w czwartek Ko-ściół obchodzi Święto Wniebowstąpienia Pańskiego.

III. Pięćdziesiąt dni po Wielkanocy, a w dziesięć dni po Wniebowstąpieniu Pańskim obchodzimy przez dwa dni (niedziela i poniedziałek) Święta Zesłania Ducha Świętego. W następną niedzielę obchodzimy Święto Trójcy Świętej (Trinitatis). Święto to jest podsumowaniem trzech głównych Świąt Chrześcijańskich, jak również zakończe-niem pierwszej części roku kościelnego. Druga część roku kościelnego rozpoczyna się 1 Niedzielą po Trójcy Świętej. Takich niedziel troicznych może być od 1 do 27, przy czym trzy ostatnie niedziele muszą być zachowane jako niedziele poświęcone rzeczom ostatecznym czyli eschatologii:
- Trzecia Niedziela przed końcem roku kościelnego poświęcona znakom ostatecznym,
- Przedostatnia Niedziela Roku Kościelnego poświęcona rozpamiętywaniu nad sądem ostatecznym,
- Ostatnia Niedziela Roku Kościelnego zwana Niedzielą Wieczności, albo O Dniu Ostatecznym poświęcona jest czuwaniu na spotkanie z Panem.

W drugiej części roku kościelnego obchodzimy także święta wspominające apostołów (najważniejsze wspomnienie to 29 czerwca ap. Piotra i Pawła), trzy święta maryjne (2 II Oczyszczenie Marii Panny albo Dzień Ofiarowania Pańskiego, 25 marca - Zwiastowanie i 2 lipca - Nawiedzenie Marii Panny), obchodzone są także święta ewangelistów i św. Jana Chrzciciela (24 VI).

Partykularnymi świętami Kościoła Luterańskiego to:
- czwartek po Trójcy Świętej w Polsce obchodzony jest jako Święto Bratniej Pomocy im. Gustawa Adolfa, króla szwedzkiego, który uratował ewangelicyzm w Europie Środkowej,
- 25 czerwca: Pamiątka Ogłoszenia Konfesji Augsburskiej (1530),
- 31 października Święto Reformacji.
- 29 września luteranizm obchodzi Dzień Archanioła Michała i wszystkich Aniołów, a zaraz w pierwszą Niedzielę po Świętym Michale obchodzimy Dziękczynne Święto Żniw.
- 1 listopada obchodzony jest w świecie luterańskim Dzień Wspomnienia Świętych Pańskich zgodnie z artykułem XXI Konfesji Augsburskiej, a w Polsce także jako Pamiątka Umarłych. Oprócz tych uroczystości istnieją jeszcze diecezjalne Dni Pokuty i Modlitwy, pamiątka poświęcenia miejscowego kościoła lub kaplicy, konfirmacja młodzieży. W sobotę po Niedzieli Wieczności kończy się rok kościelny, a następnego dnia rozpoczyna się nowy rok kościelny znowu pierwszą Niedzielą Adwentu.

I. Niedziele i święta roku kościelnego

Okres Bożego Narodzenia
Czas Adwentu
1. Niedziela w Adwencie
2. Niedziela w Adwencie
3. Niedziela w Adwencie
4. Niedziela w Adwencie
Czas Narodzenia Pańskiego
Wigilia Bożego Narodzenia: Nabożeństwo nieszporne, Pasterka, Jutrznia
I Święto Bożego Narodzenia
II Święto Bożego Narodzenia (wymienne z Dniem męczennika Szczepana)
1. Niedziela po Bożym Narodzeniu
Wieczór sylwestrowy [31 grudnia]
Nowy Rok [1 stycznia] (wymienne z Świętem nadania imienia Jezus)
2. Niedziela po Bożym Narodzeniu
Święto Epifanii i niedziele poepifanijne
Święto Objawienia Pańskiego (Epifania) [6 stycznia]
1. Niedziela po Epifanii (Święto Chrztu Pańskiego)
2. Niedziela po Epifanii
3. Niedziela po Epifanii
4. Niedziela po Epifanii
5. Niedziela po Epifanii
Ostatnia Niedziela po Epifanii (Przemienienie Pańskie)

Okres Wielkanocy
Czas przedpostny (Trzy niedziele przed Środą Popielcową)
1. Niedziela przedpostna (przedpasyjna): Septuagesimae - Siedemdziesiątnica
2. Niedziela przedpostna (przedpasyjna): Sexagesimae - Szęśdziesiątnica
Niedziela przedpostna (przedpasyjna): Estomihi (Quinquagesimae - Pięćdziesiątnica)
Czas postu (pasyjny)
Środa Popielcowa
1. Niedziela Postu (czasu pasyjnego): Invocavit
2. Niedziela Postu (czasu pasyjnego): Reminiscere
3. Niedziela Postu (czasu pasyjnego): Oculi
4. Niedziela Postu (czasu pasyjnego): Laetare
5. Niedziela Postu (czasu pasyjnego): Judica
Wielki Tydzień
6. Niedziela Postu (czasu pasyjnego): Palmarum (Niedziela Palmowa)
Wielki Poniedziałek, Wielki Wtorek, Wielka Środa
Wielki Czwartek - Dzień ustanowienia Wieczerzy Pańskiej
Wielki Piątek - Dzień śmierci naszego Pana Jezusa Chrystusa
Wielka Sobota
Czas Wielkanocy i radosnego okresu wielkanocnego
Noc Wielkanocna, Rezurekcja, Jutrznia wielkanocna
Dzień Zmartwychwstania Pańskiego - Niedziela wielkanocna (Święto Wielkanocy)
Poniedziałek wielkanocny
Wtorek wielkanocny
Środa wielkanocna
Czwartek wielkanocny
Piątek wielkanocny
Sobota wielkanocna
1. Niedziela po Wielkanocy: Quasimodogeniti (Niedziela Biała - Przewodnia)
2. Niedziela po Wielkanocy: Misericordias Domini (Dobrego Pasterza)
3. Niedziela po Wielkanocy: Jubilate (Niedziela Radosna)
4. Niedziela po Wielkanocy: Cantate (Niedziela Śpiewana)
5. Niedziela po Wielkanocy: Rogate (Niedziela Modlitewna)
Święto Wniebowstąpienia Pańskiego
6. Niedziela po Wielkanocy (Niedziela po Wniebowstąpieniu Pańskim): Exaudi

Święto Zesłania Ducha Świętego i Święto Trójcy Świętej
Święto Zesłania Ducha Świętego (Pięćdziesiątnica)
Poniedziałek Zielonoświąteczny
W tygodniu Zielonoświątecznym
Święto Trójcy Świętej (Trinitatis)
Niedziele po Trójcy Świętej
1. Niedziela po Trójcy Świętej
2. Niedziela po Trójcy Świętej
3. Niedziela po Trójcy Świętej
4. Niedziela po Trójcy Świętej
5. Niedziela po Trójcy Świętej
6. Niedziela po Trójcy Świętej
7. Niedziela po Trójcy Świętej
8. Niedziela po Trójcy Świętej
9. Niedziela po Trójcy Świętej
10. Niedziela po Trójcy Świętej (Wspomnienie zniszczenia Jerozolimy)
11. Niedziela po Trójcy Świętej
12. Niedziela po Trójcy Świętej
13. Niedziela po Trójcy Świętej
14. Niedziela po Trójcy Świętej
15. Niedziela po Trójcy Świętej
16. Niedziela po Trójcy Świętej
17. Niedziela po Trójcy Świętej
18. Niedziela po Trójcy Świętej
19. Niedziela po Trójcy Świętej
20. Niedziela po Trójcy Świętej
21. Niedziela po Trójcy Świętej
22. Niedziela po Trójcy Świętej
23. Niedziela po Trójcy Świętej
24. Niedziela po Trójcy Świętej
3. Niedziela przed Końcem Roku Kościelnego
Przedostatnia Niedziela Roku Kościelnego
Ostatnia Niedziela Roku Kościelnego (Niedziela Wieczności, Niedziela o Dniu Osta-tecznym)

II. Święta stałe i wspomnienia Kościoła

30 listopada - Dzień Apostoła Andrzeja
4 grudnia - Dzień Górnika
21 grudnia - Dzień Apostoła Tomasza
26 grudnia - Dzień Męczennika Diakona Szczepana
27 grudnia - Dzień Apostoła i Ewangelisty Jana
28 grudnia - Dzień Niewinnych Dzieci
1 stycznia - Dzień Obrzezania i Nadania Imienia Jezus
25 stycznia - Dzień Nawrócenia Apostoła Pawła
2 lutego - Dzień Ofiarowania Pana Jezusa (Oczyszczenie Marii Panny)
24 (w roku przestępnym 25) lutego - Dzień Apostoła Macieja
25 marca - Dzień Zwiastowania Marii Pannie
25 kwietnia - Dzień Ewangelisty Marka
3 maja - Dzień Apostołów Filipa i Jakuba Młodszego
24 czerwca - Dzień Narodzenia Jana Chrzciciela
25 czerwca - Pamiątka Konfesji Augsburskiej
29 czerwca - Dzień Apostołów Piotra i Pawła
2 lipca - Dzień Nawiedzenia Marii Panny
25 lipca - Dzień Apostoła Jakuba Starszego
6 sierpnia - Święto Przemienienia Pańskiego
24 sierpnia - Dzień Apostoła Bartłomieja
21 września - Dzień Apostoła i Ewangelisty Mateusza
29 września - Dzień Archanioła Michała i Wszystkich Aniołów
18 października - Dzień Ewangelisty Łukasza
28 październik - Dzień Apostołów Szymona i Judy Tadeusza
31 października - Pamiątka Reformacji
1 listopada - Pamiątka Świętych Pańskich
1 listopada - Pamiątka Umarłych

III. Szczególne dni i nabożeństwa

Dni modlitwy i dziękczynienia
Dzień Pokuty i Modlitwy
Dni modlitewne
Nabożeństwo błagalne o Ducha Świętego i o odnowę Kościoła
Nabożeństwo o Jedność Chrześcijan (Kościoła)
Nabożeństwo o rozszerzanie się Ewangelii (misja, diaspora, diakonia)
Nabożeństwo o błogosławieństwo dla pracy (1 maja)
Nabożeństwo o pokój
Dni dziękczynne
Dziękczynne Święto Żniw (1. Niedziela po św. Michale)
Nabożeństwa okolicznościowe
Konfirmacja
Ordynacja,
Instalacja
Konsekracja
Nabożeństwo przed wyborem dostojników kościelnych
Synod Kościoła, Synod Diecezjalny
Wspomnienia
Wspomnienie Męczennika
Wspomnienie Nauczyciela Kościoła
Poświęcenie (Pamiątka Poświęcenia) Kościoła

IV. Dni robocze bez własnego proprium
Dni tygodnia