Chrzest. Dokument z Akry

publikacja 27.04.2007 15:53

Komisja „Wiara i Ustrój” Światowej Rady Kościołów (1974)

I. Ustanowienie chrztu

1. Wszystkie Kościoły oparły swoje nauczanie i szafarstwo sakramentów na przekonaniu, że - zgodnie ze świadectwem Nowego Testamentu - uznane przez nie sakramenty zostały ustanowione przez Jezusa Chrystusa. Chrzest i Eucharystia wywodzą się ze słów i czynów Chrystusa wypowiedzianych i dokonanych podczas Jego ziemskiego życia. Od najwcześniejszych czasów zajęły one centralne miejsce we wspólnotowym życiu Kościoła. Sakramenty są darem Chrystusa dla Jego Kościoła.

II. Znaczenie chrztu

A. Uczestnictwo w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa

2. Podstawowym sensem chrztu jest uczestnictwo w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa. Chrzest, który przyjął sam Jezus (Mk 10, 38), stanowi klucz wzajemnego porozumienia. Chrzest ten rozpoczął się zaakceptowaniem przez Chrystusa solidarności z grzesznikami podczas chrztu w Jordanie, kontynuację swoją znajdował wówczas, gdy Chrystus kroczył drogą Cierpiącego Sługi poprzez swoją mękę, śmierć i zmartwychwstanie. Za pośrednictwem obrzędu chrzcielnego Duch, który zstąpił na Jezusa podczas Jego chrztu, zstępuje na Kościół i jednoczy lud Boży w Jego śmierci i zmartwychwstaniu. Nasz chrzest jednoczy nas z Chrystusem, który wziął na siebie grzechy nasze i całego świata, by zostały nam darowane i zgładzone. Otwiera nam nowe życie.

B. Dar Ducha i włączenie w Ciało Chrystusa

3. W chrzcie udzielanym przy użyciu wody w imię Ojca, Syna i Ducha Świętego na odpuszczenie grzechów chrzci nas sam Duch w jedno Ciało. W naszym chrzcie Duch Pięćdziesiątnicy przyłącza nas do Ciała Chrystusa, które jest Kościołem. W chrzcie Duch jest zarazem tym, który obdarowuje, i tym, który jest dawany. Chrzest jest przekazywanym Kościołowi darem wyzwalającej miłości Boga. Przyjmują go ci, którzy wierzą w Jezusa Chrystusa. Sprawowany jako wyraz posłuszeństwa woli Pana jest znakiem i pieczęcią naszej godności ucznia. Ten jedyny chrzest, który wprowadza nas we wspólnotę z Chrystusem i braćmi, wymaga położenia kresu wszelkiej ludzkiej alienacji, opierającej się np. na rasowych czy klasowych różnicach.

C. Chrzest a wiara

4. Wszystkie Kościoły uznają, że chrzest implikuje i objawia konieczność wiary do zbawienia. Wszystkie zgodnie utrzymują, że osobiste zaangażowanie jest konieczne, jeśli pragnie się być odpowiedzialnym członkiem Ciała Chrystusa. Chrzest nie ma stanowić jedynie chwilowego doświadczenia, lecz inauguruje wzrastanie w uczestnictwie w Chrystusie, mające trwać przez całe życie. Życie chrześcijanina jest z konieczności życiem ciągłej walki i nieustannego doświadczenia łaski. W wierze i posłuszeństwie ochrzczeni żyją dla Chrystusa, Jego Kościoła i świata, który On umiłował.

III. Implikacje chrztu

A. Więź jedności

5. Jedyny chrzest, który przyjmują chrześcijanie, wprowadza ich w jedność z Chrystusem i między sobą. Wchodzą w życie Kościoła powszechnego i we wspólnotę Kościoła lokalnego. Nasz wspólny chrzest, który za pośrednictwem wiary jednoczy nas z Chrystusem, jest więc zasadniczą więzią jedności. Skłania nas, jako jedyny lud na każdym miejscu i na całym świecie, do wyznawania jedynego Pana i służenia Mu. W ten sposób płynąca z chrztu nasza jedność w Jezusie Chrystusie stanowi apel do Kościołów, by przezwyciężały swoje podziały i doszły do pełnej widzialnej jedności.

B. Udział w Eucharystii

6. Między naszym rozumieniem i praktyką chrztu a rozumieniem i praktyką Eucharystii istnieje konieczny związek. Winniśmy na nowo rozważyć implikacje chrztu odnośnie do naszego uczestniczenia w Eucharystii. Fakt, że nie stanowimy jednego widzialnego ciała przy jednym stole Pana, oraz naszą nieobecność w życiu i wspólnym działaniu, wielu odbiera jako zaprzeczenie chrzcielnego daru, o którym wszyscy twierdzimy, że go otrzymaliśmy. Środkiem przezwyciężenia tego braku jest uznanie na serio, że przez chrzest jesteśmy na każdym miejscu jednym i tym samym ludem służącym jednemu Bogu. W istocie, chrzest dokonany raz jeden i nigdy nie powtarzany, wprowadza królewskie kapłaństwo w życie wiernych i tworzy czcicieli Chrystusa pośród ludu Bożego. To właśnie w Eucharystii ogłaszamy i obchodzimy pamiątkę tego, co Bóg uczynił dla naszego zbawienia, ona bowiem jest ucztą Pana, która się ciągle powtarza i zawsze zawiera tak słowo, jak sakrament.

C. Zaangażowanie i świadectwo dawane Chrystusowi

7. Chrzest jest zarazem darem Boga i zobowiązaniem człowieka; dąży do wzrostu „aż do wieku dojrzałego, do miary Chrystusa w jego pełni" (Ef 4,13). W tym wzroście wierni, którzy przyjęli chrzest, winni manifestować przed światem nową generację wyzwolonej ludzkości. Ich wspólna odpowiedzialność, tu i teraz, to odpowiedzialność za wspólne dawanie świadectwa wobec Kościołów, świata, tych, którzy dotąd nie słyszeli jeszcze Ewangelii, i tych, którzy ją odrzucają. W takiej właśnie wspólnocie świadectwa i służby odkrywamy sens daru zaofiarowanego przez Boga całemu jego ludowi.

IV. Celebracja chrztu: szafarz, forma, liturgia

8. Kościoły zgadzają się co do tego, że zwyczajnym szafarzem chrztu jest szafarz, który otrzymał odpowiednie święcenia - ordynację (un ministre ordonne), chociaż zachodzą sytuacje, kiedy chrztu mogą udzielać inni ochrzczeni wierni.

9. Chrztu udziela się wodą w imię Ojca, Syna i Ducha Świętego.

10. W pełnej liturgii chrztu, przed lub po geście chrzcielnym, mają miejsce następujące czynności:

1) stwierdzenie inicjatywy Boga w dziele zbawienia, ciągłej jego wierności i naszej całkowitej zależności od łaski;
2) wezwanie Ducha Świętego;
3) wyrzeczenie się wszystkiego, co przeciwstawia się Chrystusowi;
4) wyznanie wiary w Chrystusa i przylgnięcie do Boga, Ojca, Syna i Ducha Świętego;
5) oświadczenie, że ochrzczona osoba stała się dzieckiem Bożym i świadkiem Ewangelii.

11. W ramach udzielania chrztu wypada również wyjaśnić jego sens zgodnie z Pismem św.: uczestnictwo w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa, nowe narodzenie w wodzie i w Duchu, włączenie w Ciało Chrystusa, przebaczenie grzechów we wspólnocie z Chrystusem i poprzez niego.

V. Różne ujęcia inicjacji chrześcijańskiej wewnątrz tej samej wiary

A. Chrzest dzieci i dorosłych

12. Kiedy podkreśla się element wiary uzewnętrznianej w wyraźnej decyzji danej osoby i w jej zaangażowaniu dla Chrystusa, co ma miejsce w wypadku chrztu dorosłych, chrzest staje się ukoronowaniem i uwieńczeniem wiary, która nawraca do Chrystusa. Z tego punktu widzenia osobistą wiarę kandydata uważa się za coś istotnego. Trzeba jednak pamiętać, że ta wyraźna decyzja jest zakorzeniona w wierności Chrystusa aż do śmierci, że ona o tym właśnie świadczy; jest to decyzja Boga Trójcy na rzecz człowieka. Osobista decyzja jednostki usytuowuje się wewnątrz życia i wiary Kościoła oraz objawia wierność Boga poprzez życie i świadectwo całego Kościoła, wierność, która stanowi fundament każdej decyzji wiary.

13. Praktyka chrztu dzieci ma miejsce w takim kontekście, w którym podkreśla się raczej wspólnotowy charakter wiary i środowisko wiary, niż wyraźną decyzję kandydata do chrztu. To cała wspólnota stwierdza swoją wiarę w Boga; to ona sama angażuje się w przygotowanie wspomnianego środowiska wiary w ramach Kościoła, jego kultury, jego nauczania i jego świadectwa.

14. Konieczność osobistej wiary ze strony ochrzczonego nie zmniejsza się ze względu na to środowisko. Wprost przeciwnie. Apel i obietnica Ewangelii dotykają dziecko w jego chrzcie; wymagają odpowiedzi posłuszeństwa i winny być przyjęte przez wiarę, ażeby owoce chrztu zostały uznane i rozwinęły się w życiu. W ten sposób w chrzcie dzieci akt liturgiczny nie zastępuje wiary, lecz o nią apeluje.

B. Dar Ducha a bierzmowanie czy namaszczenie

15. Paschalne Misterium Chrystusa, Jego śmierć i zmartwychwstanie oraz zielonoświątkowy dar Ducha Świętego są nierozerwalnie związane w Bożym dziele zbawienia. Również uczestniczenie w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa łączy się nierozłącznie z otrzymaniem Ducha Świętego. Inicjacja sakramentalna chrześcijanina oznacza i sprawia jedno i drugie. Ta wspólna chrześcijanom nauka posiada mocne uzasadnienie w samym Nowym Testamencie.

16. Chrześcijanie patrzą na sakramentalny znak właściwy zielonoświątkowemu darowi Ducha z różnych punktów widzenia. Niektórzy sądzą, że prosty znak chrztu z wody w imię Trójcy stanowi pełną inicjację sakramentalną. Inni dar Ducha łączą z osobnym aktem sakramentalnym: namaszczeniem krzyżmem czy włożeniem rąk dokonywanym po chrzcie z wody. Doniosłość tej różnicy zdań uwidacznia się wówczas, gdy zwolennicy drugiego rozwiązania stają przed trudnością w uznaniu pełnej przynależności do Kościoła tych, którzy otrzymali jedynie chrzest z wody. Jednak jak chrzest i namaszczenie czy bierzmowanie wiążą się w jednym akcie liturgicznym, tak doktryna i praktyka tych dwóch form sakramentalnych wyrażają jedną fundamentalną zasadę, według której wcielenie w Chrystusa i uczestnictwo w Duchu Świętym są nierozdzielne.

17. Nie respektuje się tej zasady wówczas, gdy bierzmowanie rozumiane jako sakramentalne dopełnienie chrztu oddziela się od niego w czasie. Kościoły, które uważają bierzmowanie za sakrament i przesuwają je, w wypadku dzieci, o wiele lat po chrzcie, mogłyby wziąć pod uwagę następujące rozwiązania:

a. Mogłyby połączyć chrzest i bierzmowanie w jednym liturgicznym akcie inicjacji; powróciłyby tym samym do praktyki z czasów Ojców Kościoła w dziedzinie inicjacji tak dorosłych, jak i dzieci.

b. Mogłyby całkowicie odróżnić bierzmowanie od formy zasadniczej dla dopuszczenia do chrześcijańskiej społeczności; bierzmowanie rozumiałoby się i praktykowało jako sakrament umocnienia przez Ducha Świętego, mianowicie ze względu na dojrzałe życie chrześcijańskie. W tym przypadku należałoby samemu chrztowi z wody przyznać podwójne znaczenie: włączenie w Chrystusa i uczestniczenie w Duchu, bez tego bowiem nie doszedłby w ogóle do głosu istotny aspekt inicjacji chrześcijańskiej.

18. Kościoły, które praktykują pewną formę konfirmacji nie dostrzegając w niej jednak sakramentu, ale raczej akt osobistego zaangażowania uzupełniający Boży znak, jakim jest chrzest, nie będą mogły być oskarżane o zakwestionowanie jedności sakramentu włączenia w Chrystusa i uczestniczenia w Duchu. Jeśli jednak między chrztem a dopuszczeniem do Komunii umiejscawiają liturgiczny akt konfirmacji, można postawić pytanie, na jakiej podstawie wprowadzają taki ryt. Jeśli chrzest, jako włączenie w Ciało Chrystusa, z samej swojej natury dąży do eucharystycznego uczestnictwa w ciele i krwi Chrystusa, jakaż pozostaje racja przemawiająca za wprowadzeniem dodatkowego obrzędu między jednym a drugim? Kościoły, które udzielają chrztu dzieciom, ale odmawiają Komunii przed bierzmowaniem, winny postawić sobie pytanie, czy w pełni doceniły i przyjęły konsekwencje chrztu dzieci.

19. W każdym bądź razie po chrzcie z wody winno następować włożenie rąk czy namaszczenie krzyżmem, by wyrazić konsekrację i dar Ducha Świętego implikowany przez chrzest. Jest również rzeczą niezmiernie doniosłą stwarzanie chrześcijanom częstych okazji do przypominania sobie znaczenia ich chrztu.

VI. Zalecenia

20. Postępując drogą ku pełni wzajemnego uznania należałoby wziąć pod uwagę następujące zalecenia:

1) Chrzest nie jest sprawą wyłącznie indywidualną, lecz wiąże się ściśle ze wspólnotowym życiem i kultem Kościoła. Zasadniczo powinno się go udzielać podczas publicznej służby liturgicznej. Członkowie wspólnoty mogliby wówczas przypomnieć sobie własny chrzest, mogliby przyjąć do swoich wspólnot nawo ochrzczonych, których podejmują się karmić wiarą chrześcijańską. Wielkie święta, jak Wielkanoc, Zesłanie Ducha Świętego, Boże Narodzenie i Objawienie Pańskie bardzo odpowiadają celebracji chrztu; taka praktyka żyła w Kościele starożytnym. Celebracja chrztu podczas Wielkanocy podkreśla fakt śmierci i zmartwychwstania z Chrystusem, natomiast w czasie Zielonych Świąt uwidoczniłby się związek między chrztem a wylaniem Ducha.

21. 2) W pierwszych wiekach normalnym sposobem udzielania chrztu było zanurzenie. Istotnie, akt zanurzenia mówi, że chrześcijanin przez chrzest uczestniczy w śmierci, pogrzebie i zmartwychwstaniu Chrystusa. Odkrycie tej pierwotnej formy przez tych, którzy od niej odeszli, uwydatniłoby lepiej symboliczny sens liturgii chrzcielnej.

22. 3) Wszystkie Kościoły wyznają, że istnieje tylko jeden chrzest; są więc przekonane, że w życiu danej osoby chrzest jest wydarzeniem jedynym, którego nie można powtarzać. Żeby ocalić tę jedność, jest rzeczą absolutnie konieczną, by Kościoły były zdolne uznać wzajemnie chrzest i by unikały wszelkiej praktyki, którą można by zinterpretować jako ponowienie chrztu. Jeśli tylko istnieje możliwość publicznego wyrażenia takiego wzajemnego uznania, należy wszystko uczynić, by tego dokonać.

23. 4) Pełne wzajemne uznanie przez wszystkie Kościoły ich chrztu jako jedynego chrztu w Chrystusie byłoby możliwe, po pierwsze, wówczas, gdy kandydat wyznaje Jezusa Chrystusa jako Pana, albo też, w przypadku dziecka, gdy za nie czyni to Kościół, i gdy następnie ochrzczony potwierdza swój chrzest przez osobiste zaangażowanie się dla Chrystusa; po drugie, wówczas, gdy udziela się chrztu wodą w imię Ojca, Syna i Ducha Świętego.

24. 5) Ponieważ chrzest posiada też fundamentalne znaczenie tak dla życia chrześcijańskiego, jak dla jedności, zarówno te Kościoły, które chrzczą dorosłych, jak te, które udzielają chrztu dzieciom, winny zintensyfikować swoje wysiłki w celu przezwyciężenia istniejących między nimi różnic. Pierwsi powinni na nowo rozważyć znaczenie chrztu udzielanego dziecku na odpowiedzialność Kościoła (le bapteme responsable), miejsce, jakie on dziecku przyznaje w Bożej Opatrzności w stosunku do Kościoła, wyrażany przez ten chrzest prymat łaski Bożej w Chrystusie przez Ducha Świętego, wreszcie fakt, że świadome swej odpowiedzialności Kościoły, które starają się działać zgodnie z wolą Ducha Świętego, od dawna ten chrzest praktykują. Drudzy zaś, czyli Kościoły, które udzielają chrztu dzieciom, powinny wystrzegać się nadużywania chrztu przez udzielanie go bez stawiania jakichkolwiek warunków. Winny one bardziej na serio traktować swoją odpowiedzialność w wychowaniu dzieci ochrzczonych, mając na uwadze ich przyszłe dojrzałe zaangażowanie dla Chrystusa.