Od 1967 roku upoważnieni przez Sekretariat ds. Jedności Chrześcijan (od 1989 roku Papieską Radę Popierania Jedności Chrześcijan) teologowie katoliccy prowadzą dziewięć dialogów z Kościołami i wspólnotami ewangelickimi. W tę ekumeniczną mozaikę wpisuje się dialog doktrynalny z klasycznymi Kościołami zielonoświątkowymi. W tym roku mija 35 lat od rozpoczęcia oficjalnych katolicko-zielonoświątkowych rozmów.

Oficjalny międzynarodowy dialog teologiczny między Kościołem katolickim a przedstawicielami światowego pentekostalizmu został zainicjowany w 1972 roku. Doprowadziły do niego mniej oficjalne kontakty między członkami różnych Kościołów zielonoświątkowych oraz przedstawicielami watykańskiego Sekretariatu ds. Jedności Chrześcijan, które miały miejsce w latach 1969 i 1970. Z inicjatywą nawiązania relacji z Kościołem katolickim wyszli liderzy ruchu pentekostalnego: David du Plessis – uczestniczący w Soborze Watykańskim II w charakterze obserwatora – oraz Ray Bringham, którzy nawiązali kontakt z kard. Johannesem Willebrandsem, kierującym Sekretariatem ds. Jedności Chrześcijan.

Nie tacy straszni katolicy

Ważnym motywem podjęcia przez zielonoświątkowców dialogu z Kościołem katolickim było istnienie katolickiego ruchu charyzmatycznego. Kilian McDonnell twierdzi, że ruch Odnowy Charyzmatycznej, rozwijający się w Kościele katolickim od połowy lat 60., otworzył zielonoświątkowcom oczy na głębię życia chrześcijańskiego w krytykowanym przez nich dotąd i atakowanym katolicyzmie. Klasyczne Kościoły pentekostalne odkryły, że katolicy także przeżywają chrzest w Duchu Świętym i doświadczają tych samych darów Ducha. Przedstawiciele ruchu zielonoświątkowego, obserwujący celebrację Eucharystii w grupach Odnowy w Duchu Świętym, zrozumieli, że ich przekonanie o „martwej” liturgii katolickiej jest fałszywe. Ruch charyzmatyczny odegrał ważną rolę w tworzeniu atmosfery sprzyjającej rozpoczęciu dialogu ekumenicznego między Kościołem katolickim a środowiskiem zielonoświątkowym.

Za animatorów dialogu katolicko-zielonoświątkowego na forum światowym uważa się Davida du Plessisa – ze strony zielonoświątkowej oraz Kiliana McDonnella OSB – dyrektora Instytutu Badań Ekumenicznych i Kulturowych w Collegeville (USA) – ze strony katolickiej, którzy zorganizowali dwa wstępne spotkania teologów katolickich i zielonoświątkowych w latach 1969 i 1970. Stały się one okazją do wzajemnego poznania się i ustalenia, czy możliwe będzie podjęcie przez nich teologicznych dyskusji na międzynarodowym poziomie. Ostateczna decyzja o rozpoczęciu dialogu została podjęta rok później, po kolejnym spotkaniu, w czasie którego partnerzy postawili sobie tzw. hard questions (twarde pytania), co potwierdziło możliwość prowadzenia dialogu teologicznego i wyznaczyło jego główne kierunki. W 1971 roku zawiązał się komitet kierowniczy (steering committee), składający się z przedstawicieli obu stron dialogu, który opracował listę tematów do przedyskutowania w trakcie zebrań wyznaczonych w ciągu najbliższych pięciu lat. Tak rozpoczęła się pierwsza faza oficjalnego międzynarodowego dialogu doktrynalnego między Kościołem katolickim (reprezentowanym przez teologów upoważnionych przez Sekretariat ds. Jedności Chrześcijan) a liderami i członkami niektórych klasycznych Kościołów zielonoświątkowych. Na zaproszenie Davida du Plessisa w tym etapie uczestniczyli również członkowie ruchu charyzmatycznego w Kościołach protestanckich i anglikańskim.

Na początek charyzmaty

Podczas pierwszego etapu, trwającego w latach 1972-1976, przedyskutowano następujące zagadnienia: chrzest w Duchu Świętym, inicjacja chrześcijańska i dary Ducha, chrzest sakramentalny (wodny) – szczególną uwagę zwrócono na praktykę udzielania go niemowlętom i sposób sprawowania – Pismo Święte i Tradycja, ruch charyzmatyczny w Kościołach historycznych, kult publiczny, ludzki aspekt doświadczenia charyzmatycznego, dary języków i rozróżniania duchów (wspomniano też o charyzmacie uzdrawiania), modlitwa i uwielbianie Boga. Opracowano także listę tematów, które należałoby podjąć w kolejnych etapach dialogu. Rezultatem pierwszej fazy katolicko-zielonoświątkowych dyskusji teologicznych jest „Final Report of the Dialogue between the Secretariat for Promoting Christian Unity of the Roman Catholic Church and Leaders of some Pentecostal Churches and Participans in the Charismatic Movement within Protestant and Anglican Churches: 1972-1976”. Łączy on w całość uzgodnienia wypracowane podczas zebrań komisji katolicko-zielonoświątkowej w Zürich-Horgen (1972 r.), Rzymie (1973 r.), Schloss-Craheim (1974 r.), Wenecji (1975 r.) i Rzymie (1976 r.).
 

Drugi pięcioletni etap dialogu katolicko-zielonoświątkowego rozpoczął się w 1977 roku spotkaniem w Rzymie. Podobnie jak poprzednio, współprzewodniczącymi tej serii rozmów byli David du Plessis i Kilian McDonnell OSB. Dyskusje odbywały się według programu opracowanego przez Sekretariat ds. Jedności Chrześcijan i Kościoły zielonoświątkowe, uczestniczące w spotkaniach w 1970 r. W ciągu pięciu lat rozmawiano o: darze języków, o relacji doświadczenia do wiary, o wzajemnych relacjach Pisma Świętego i Tradycji oraz posługi uzdrawiania w Kościele. Jedno ze spotkań zostało poświęcone tematom: Kościół jako wielbiąca Boga wspólnota oraz Tradycja i tradycje. Uczestnicy dialogu rozmawiali też o roli Mary i kapłaństwie.

Z powodu śmierci papieża Pawła VI komisja dialogowa nie spotkała się w 1978 roku. Wypracowane w trakcie każdego ze spotkań uzgodnienia zebrano w „Final Report of the Dialogue between the Secretariat for Promoting Christian Unity of the Roman Catholic Church and some Classical Pentecostals: 1977-1982”.

Kościół to wspólnota

W trzeciej fazie, trwającej w latach 1985-1989, zajęto się tematem: „Kościół jako koinonia”. Delegacji katolickiej ponownie przewodniczył Kilian McDonnell OSB, natomiast na czele grupy zielonoświątkowców stanął Justus du Plessis – lider Apostolic Faith Mission of South Africa. David du Plessis nie zrezygnował całkowicie z udziału w rozmowach i aktywnie uczestniczył w nich aż do śmierci w 1987 roku.

Trzecia seria spotkań katolicko-zielonoświątkowych wpłynęła na zmianę stanowiska środowisk pentekostalnych wobec dialogu teologicznego z Kościołem katolickim. Przyczyniła się do wzrostu uznania tej formy kontaktów międzywyznaniowych przez zielonoświątkowców oraz do zaangażowania się w dialog kolejnych Kościołów z całego świata należących do tego nurtu. Po obu stronach utrwaliło się przekonanie, że dyskusje należy kontynuować i że jedność Kościoła jest wspólną sprawą katolików i zielonoświątkowców. Tematyka tego etapu dialogu koncentrowała się wokół rozumienia Kościoła jako koinonia – wspólnoty. Uczestnicy rozmów przedyskutowali następujące zagadnienia: Wspólnota Świętych (komunia, łączność duchowa Świętych, Duch Święty i nowotestamentalna wizja koinonii, Koinonia, Kościół i sakramenty, Koinonia i chrzest. Wyniki tych dyskusji zebrano w opracowanym podczas ostatniego spotkania trzeciej fazy dialogu, które odbyło się w Rzymie w 1989 roku, dokumencie: „Perspectives on Koinonia. The Report from the Third Quinquennium of the Dialogue between the Pontifical Council for Promoting Christian Unity and some Classical Pentecostal Churches and Leaders: 1985-1989”.

Uzgodnienia zostały usystematyzowane w pięciu grupach tematycznych: Koinonia i Słowo Boże; Duch Święty i nowotestamentalna wizja koinonii; Koinonia i chrzest; Koinonia w życiu Kościoła; Koinonia i wspólnota Świętych. Podczas dyskusji nad poszczególnymi kwestiami teologowie prowadzący dialog niejednokrotnie stawali w obliczu problemów, które na tym etapie nie mogły być rozwiązane, ponieważ wymagają bardziej szczegółowego i dokładnego opracowania.

Czas na trudne rozmowy

W lipcu 1990 roku grupa teologów katolickich i zielonoświątkowych zebrała się w Emmetten (Szwajcaria), by rozpocząć czwartą fazę międzynarodowego dialogu katolicko-zielonoświątkowego, poświęconą problemom ewangelizacji, prozelityzmu oraz możliwości dawania wspólnego chrześcijańskiego świadectwa – aktualnym pod koniec drugiego tysiąclecia istnienia Chrystusowego Kościoła na ziemi zarówno w środowisku katolickim, jak i zielonoświątkowym. Tematem pierwszego spotkania było: „Rozumienie pojęć: misje i ewangelizacja”. W 1991 roku w Wenecji dyskutowano o biblijnych i doktrynalnych podstawach ewangelizacji. Wzajemne relacje zachodzące między ewangelizacją a kulturą były przedmiotem rozmów podczas trzeciego spotkania, które odbyło się w Rocca di Papa (Włochy) w 1992 roku. Dyskusję w Paryżu w 1993 roku zdominował temat: „Ewangelizacja i sprawiedliwość społeczna”. Spotkanie w szwajcarskim Kappel am Albis w 1994 roku było poświęcone zagadnieniu: „Ewangelizacja, wspólne świadectwo i prozelityzm”, a w 1995 roku w Brixen/Bressanone (Włochy) – dawaniu wspólnego chrześcijańskiego świadectwa. Opierając się na przyjętych w trakcie rocznych spotkań uzgodnieniach opracowano dokument końcowy z czwartej fazy dialogu katolicko-zielonoświątkowego: „Evangelization, Proselytism and Common Witness. The Report from the Fourth Phase of the International Dialogue 1990-1997 between the Roman Catholic Church and some Classical Pentecostal Churches and Leaders”.
 

Chrzest w Duchu Świętym – może to nas połączy?

Piąta faza katolicko-zielonoświątkowego dialogu rozpoczęła się w kanadyjskim Bolton w 1998 roku pod kierunkiem Kiliana McDonnella OSB i Cecila M. Robecka z Assemblies of God w USA. Podczas tego etapu zostało podjęte zagadnienie: „Inicjacja chrześcijańska a chrzest w Duchu Świętym”. Uczestnicy dialogu, zachęceni przez przewodniczącego delegacji katolickiej postanowili przeanalizować teksty z Nowego Testamentu oraz świadectwa chrześcijańskich autorów z pierwszych ośmiu wieków istnienia Kościoła dotyczące rytu inicjacji chrześcijańskiej oraz opisujące doświadczenie, znane dziś w ruchach zielonoświątkowym i charyzmatycznym jako chrzest w Duchu Świętym.

Od 1998 roku do 2006 roku uczestnicy dialogu spotkali się na dziewięciu sesjach. Rozmawiano o procesie stawania się chrześcijaninem. Poruszono temat: „Wiara i inicjacja chrześcijańska: perspektywa biblijna i patrystyczna”. W dyskusji zwrócono uwagę na różnice w rozumieniu przez partnerów roli i obecności Ducha Świętego, wynikające z jego wolności w działaniu. Obie strony przedstawiły konfesyjne interpretacje pojęcia „inicjacja chrześcijańska” oraz omówiły znaczenie chrztów wodnego i w Duchu Świętym w procesie inicjacji chrześcijańskiej. Opierając się na świadectwach Nowego Testamentu oraz pismach autorów wczesnochrześcijańskich uczestnicy dyskutowali na temat: „Nawrócenie a inicjacja chrześcijańska”. W tym kontekście katolicy zaprezentowali odnowiony po Soborze Watykańskim II ryt inicjacji chrześcijańskiej, natomiast przedstawiciele klasycznego pentekostalizmu omówili różne przykłady nawróceń opisane w Nowym Testamencie. Podczas spotkania na temat: „Chrześcijańskie doświadczenie we wspólnocie w ujęciu biblijnym i patrystycznym” skupiono się na wyjaśnieniu kluczowych dla omawianej kwestii terminów: „doświadczenie duchowe” (experience), „świadomość” (consciousness), „intencja” (intentionality) i „konieczność” (necessity). Poruszono zagadnienie wzajemnych relacji zachodzących między doświadczeniem duchowym a łaską, wiarą i nawróceniem. Podczas tej sesji katolickiej delegacji przewodniczył abp John Radano z Papieskiej Rady Popierania Jedności Chrześcijan. Rozmawiając na temat: „Chrześcijańska formacja i naśladowanie: perspektywy biblijne i patrystyczne” katolicy i zielonoświątkowcy zauważyli różnice w pojmowaniu i ocenie tradycji. Stwierdzili też, że podejście do dziedzictwa przeszłości ma istotne znaczenie dla zbliżenia poglądów obu stron dialogu w przyszłości. W 2003 roku delegacja katolicka i przedstawiciele międzynarodowego pentekostalizmu rozpoczęli redagowanie „Raportu końcowego” z piątej fazy dialogu. Prace nad nim kontynuowano podczas kolejnych rocznych sesji. Po raz ostatni katolicko-zielonoświątkowa komisja spotkała się w lipcu 2006 roku, aby dokończyć pracę nad dokumentem zbierającym uzgodnienia wypracowane podczas piątego etapu dialogu.