Róża Lutra 1. "JEDEN ŚWIĘTY, POWSZECHNY I APOSTOLSKI KOŚCIÓŁ", jak wyznajemy wspólnie w nicejsko - konstantynopolitańskim wyznaniu wiary z lat 325, 381 i 589, znajduje się w wielu partykularnych chrześcijańskich Kościołach zarówno Zachodu jak i Wschodu, który założony przez Jezusa Chrystusa i zrodzony z Ducha Świętego w dniu Zesłania Ducha Świętego stanowił do roku 1054 jedność. Ludzki grzech, pycha i błędy sprawiły liczne podziały chrześcijaństwa (1054 r., 1517 r. i XVI wiek, 1870 r.). Dlatego Ojcowie Kościoła wzywali: "Kościół zawsze musi się reformować" ("Ecclesia semper reformanda") "w głowie i w członkach"("in capite et in membris"). Tej starej zasady trzymali się "reformatorowie" (Piotr Vaud - Waldus, 1170, John Wiklef 1360, Jan Hus +1415, Hieronim Savonarola 1475). Jednym z największych reformatorów Kościoła XVI w oprócz ks. Ulricha Zwingliego i ks. Jana Kalwina był niewątpliwie ks. dr Marcin LUTER (1483-1546), augustiański mnich i profesor teologii w Wittenberdze.

2. NAUKA KS. DR. MARCINA LUTRA I INNYCH REFORMATORÓW LUTERAŃSKICH zawarta została w księgach symbolicznych zawartych w Księdze Zgody z roku 1580 (Liber Concordiae), które są (norma normata) wiernym wykładem Pisma Świętego jedynego źródła wiary i nauki chrześcijańskiej w duchu luterańskim.

3. NAJWAŻNIEJSZE ZASADY LUTERANIZMU, stały się pryncypiami całego protestantyzmu. Są to:

• sola Scriptura - jedynie Pismo Święte.
• solus Christus - jedynie Chrystus.
• sola gratia - jedynie łaska.
• sola fide - jedynie wiara.

4. Zgodnie z nauką Pisma Świętego nauczamy więc:

• Pismo Święte, Słowo Boże, Biblia jest jedynym źródłem i normą wiary chrześcijańskiej i życia chrześcijańskiego (norma normans).
• Nie ma w nikim innym zbawienia jak tylko w Jezusie Chrystusie, naszym jedynym Zbawicielu, Odkupicielu i Pośredniku, ukrzyżowanym i zmartwychwstałym Panu. Jego krzyż jest drogą do odkupienia i zbawienia. Luterańska "teologia krzyża" ("theologia crucis") stawia krzyż Jezusa Chrystusa podobnie jak ap. św. Paweł w centrum nauki i życia Kościoła. ("My zwiastujemy Chrystusa ukrzyżowanego" - 1 Kor 1,23)
• Wierzący zostaje usprawiedliwiony przez wiarę w Jezusa Chrystusa, jedynie z łaski Bożej, bez zasług (meritum) tzn., że zbawienia nie można zyskać przez własne zasługi, lecz przez krzyżową zasługę Jezusa Chrystusa.
• Wiara w Jezusa Chrystusa daje zbawienie. "Bez wiary nie można podobać się Bogu" (Hbr 13,6). Wiara jest zupełnym zaufaniem ("fidutia") Bogu. Dobre uczynki nie są zasługami, lecz owocami żywej wiary. Wiara musi być czynna w miłości.
• Chrześcijanin czyni dobrze nie po to, aby być zbawionym, ale dlatego, że jest zbawiony. Dla luteran nauka o usprawiedliwieniu to zasadniczy "artykuł stania lub upadku Kościoła" ("articulus standis et cadentis ecclesiae"), od którego luteranizm nie może odstąpić. Tak więc luteranizm zgodnie z nauką pism apostolskich (szczególnie ap. św. Paweł) mocno akcentuje, iż grzeszny człowiek może być usprawiedliwiony przez Boga darmo z łaski Bożej przez wiarę w Jezusa Chrystusa (por. Ga 2,16. Rz 3,24.28).

Po 31 latach dialogu teologicznego Światowej Federacji Luterańskiej z Kościołem Rzymsko -  Katolickim na powyższy temat, w Święto Reformacji, dnia 31 października 1999 r. podpisana została w Augsburgu wspólna deklaracja luterańsko-katolicka o usprawiedliwieniu z łaski przez wiarę w Jezusa Chrystusa. W dokumencie tym luteranie i katolicy stwierdzają,, że "jesteśmy zbawieni wyłącznie w oparciu o Boże miłosierdzie." Także luterańska nauka: "jednocześnie usprawiedliwieni i grzeszni" („simul iustus et peccator") została przez obie strony po dłuższym dialogu zaakceptowana. Wierzący są usprawiedliwionymi grzesznikami. Jedno drugiego nie wyklucza. Jednocześnie oba Kościoły zniosły wszystkie wzajemne potępienia (anatemy) XVI wieku dotyczące tej właśnie nauki.

 

  Henryk Przondziono/Agencja GN Figura Marcina Lutra 5. SŁOWO BOŻE I SAKRAMENTY ŚWIĘTE są kanałami łaski Bożej i środkami zbawienia. Przez Słowo i Sakrament darowana jest nam łaska Boża. Sakramenty są widzialnym Słowem Bożym.

Uznajemy dwa sakramenty (pierwotnie w księgach symbolicznych były uznawane trzy sakramenty: pokuta), które są biblijnymi i ekumenicznymi sakramentami: Sakrament Chrztu Świętego (tu włączona została pokuta) i Sakrament Ołtarza (Wieczerza Pańska, Komunia Święta, Eucharystia). Obowiązkiem każdego ewangelika jest czytanie i słuchanie Słowa Bożego, oraz częsty udział ochrzczonych i konfirmowanych członków zboru w Sakramencie Ołtarza. Kościół Ewangelicko – Augsburski w Polsce podpisał deklarację o wspólnocie ołtarza, ambony i urzędu kościelnego z dwoma Kościołami protestanckimi: Ewangelicko – Reformowanym i Ewangelicko - Metodystycznym. Wierzących członków innych Kościołów, Kościół Ewangelicko – Augsburski dopuszcza do Stołu Pańskiego na zasadzie ekumenicznej „gościnności komunijnej”.  

6. CHRZEST I WIARA w Jezusa Chrystusa są koniecznymi warunkami zbawienia. Chrzcimy dzieci rodziców wierzących i dorosłych, którzy nie byli ochrzczeni, a na podstawie katechumenatu doszli do wiary  w Jezusa Chrystusa i pragną być ochrzczeni.

Chrzest gładzi karę za grzech pierworodny, choć sam grzech pozostaje. Dlatego "przez codzienny żal i pokutę ma być utopiony w nas stary Adam i umrzeć ze wszystkimi grzechami i złymi pożądliwościami, natomiast ma codziennie wyłaniać się i powstawać nowy człowiek, który by w sprawiedliwości i czystości żył wiecznie przed Bogiem." W ten sposób chrzest ma permanentne działanie w życiu wierzącego.

7. SAKRAMENT OŁTARZA udzielany jest na mocy Chrztu Świętego wszystkim konfirmowanym członkom Kościoła (konfirmacja = potwierdzenie, przypomnienie oraz odnowienie przymierza Sakramentu Chrztu Świętego w około 14 - 15 roku życia) lub ochrzczonym jako dorośli, względnie ochrzczonych chrześcijan wstępujących do Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego. Tego sakramentu udzielamy pod dwiema postaciami (chleba i wina), zgodnie z ustanowieniem Pana Jezusa.

Luteranie na podstawie nauki o wszechobecności Jezusa Chrystusa (Ubiquitas Corporis Christi) wierzą, że w Wieczerzy Świętej (Eucharystii) "w", "z", "pod" postaciami chleba i wina jest obecne prawdziwie, substancjalnie, realnie, cieleśnie i rzeczywiście ciało i krew Jezusa Chrystusa (nauka o konsubstancjacji). Luteranizm odrzuca naukę o transsubstancjacji (przeistoczeniu), jak również o symbolicznym tylko znaczeniu Wieczerzy Pańskiej.

8. ŚWIĘTE OBRZĘDY takie jak: konfirmacja, spowiedź (pokuta), małżeństwo, ordynacja i konsekracja (wyświęcenie biskupa, księdza - prezbitera i diakona), modlitwa u chorych i umierających nie są sakramentami, ponieważ brak im jest niektórych cech sakramentalnych (ustanowienie przez samego Jezusa Chrystusa, widzialny znak i niewidzialna łaska Boża), są jednak ważnymi obrzędami życia chrześcijańskiego i życia Kościoła.

9. SPOWIEDŹ. Praktykujemy:

• spowiedź powszechną (publiczną) w kościele,
• spowiedź prywatną u księdza dla tych, którzy pragną szczególnej osobistej pociechy i osobistej absolucji (rozgrzeszenia)
• powiedź codzienną w modlitwie przed Bogiem.

10. KOŚCIÓŁ jest zgromadzeniem wierzących („congregatio fidelium”) i społecznością świętych („comunio sanctorum”,  jak wspólnie wyznajemy w apostolskim wyznaniu wiary: "Wierzę w ... święty Kościół powszechny, społeczność świętych"), w których Słowo Boże jest czysto i wiernie nauczane, a Sakramenty Święte są sprawowane i udzielane zgodnie z ustanowieniem Pana Jezusa. Głową Kościoła jest sam Jezus Chrystus, który kieruje Kościołem przez Ducha Świętego.
 

  Henryk Przondziono/Agencja GN Katedra luterańska w Rydze (Łotwa) 11. URZĄD KOŚCIOŁA. Zgodnie z Nowym Testamentem istnieje w Kościele powszechne kapłaństwo wiernych, które ma udział w kapłaństwie Jezusa Chrystusa przez Chrzest Święty, który według ks. M. Lutra "jest prawdziwym święceniem kapłańskim". Obowiązkiem każdego wierzącego jest sprawowanie powszechnego kapłaństwa w swojej rodzinie, w otoczeniu,  w społeczeństwie i w Kościele.

Kościół Ewangelicki nie zna kapłaństwa hierarchicznego. Mimo tego to samo kapłaństwo publicznie w Kościele mogą sprawować tylko ci, którzy powołani przez ordynację (ustanowienie, wyświęcenie księdza lub diakona), lub konsekrację (poświęcenie, wyświęcenie biskupa), a więc zgodnie z nauka i praktyką apostolską przez modlitwę i włożenie rąk biskupa i jego asystentów (współkonsekratorów). Kościół uznaje jeden urząd duchowny zwiastowania Słowa Bożego i sprawowania Sakramentów Świętych w trzech posługach. Ten jeden urząd ma w Kościele trzy misje do spełnienia jako:

• Biskup: nadzorowanie w Kościele i w Diecezji, aby Słowo Boże czysto i wiernie było zwiastowane, a Sakramenty Święte były zgodnie z ustanowieniem Jezusa Chrystusa sprawowane i udzielane, troska o zachowanie jedności Kościoła, kierowanie Diecezją, lub całym krajowym Kościołem.
• Prezbiter - ksiądz: zwiastowanie Słowa Bożego i sprawowanie Świętych Sakramentów, funkcja kierownicza (proboszcz) w parafii.
• Diakon, Diakonka (także Siostra Diakonisa): służba charytatywna, pomoc biskupowi lub proboszczowi w duszpasterstwie i nauczaniu kościelnym, zgodnie z Pragmatyka Służbową Kościoła.

W urzędzie Kościoła zachowywana jest sukcesja apostolska:

• w przekazywaniu wiary apostolskiej (successio fidei), w nauczaniu Kościoła, w trwaniu w nauce apostolskiej,
• w przekazywaniu zwyczajem apostolskim urzędu apostolskiego (successio ordinis) przez modlitwę i włożenie rąk  biskupa (biskupów) i księży powołanych do dokonania ordynacji lub konsekracji.

Kościoły Członkowskie Światowej Federacji Luterańskiej uznają zarówno "sukcesję episkopalną" (biskupów), jak też i „sukcesję prezbiterską” (prezbiterów - księży) tzn. tam gdzie nie ma biskupów, ordynować mogą prezbiterzy sprawujący urząd episkope w Kościele. Obie sukcesje obecne są w Kościele Luterańskim od czasów Reformacji XVI wieku. Choć Reformacja była przeciwna monarchicznemu episkopatowi (jednoosobowe kierownictwo), to jednak nigdy nie była przeciwna historycznemu episkopatowi.

Historyczną sukcesję apostolską biskupów w dawnej Polsce szczególnie podkreślali Bracia Czescy (Unitas Fratrum - Jednota Braterska), którzy przybyli z Czech i osiedlili się w Wielkopolsce - 1548 (Leszno Wlkp., Żychlin k/Konina), przyznawali się do Konfesji Augsburskiej. Historyczną sukcesję apostolską biskupów sami otrzymali od Waldensów w roku 1467 i przekazywali ją nieprzerwanie swoim biskupom uważając ją za wielkie dobrodziejstwo Kościoła. Sukcesję biskupią otrzymali biskupi, którzy nieraz nazywani byli w owych czasach „seniorami i konseniorami”. Byli to biskupi: Daniel Ernest Jabłoński, Jan Amos Komeński, Piotr Jabłoński, Mikołaj Gertichius, Bythner, Dawid Nitschmann i Mikołaj hr. Zinzendorf (Herrnhut) i inni.

Dzisiaj dzięki lepszemu zrozumieniu "powszechności" (tzw. "katolickości") i "ekumeniczności" Kościoła, wszyscy obecni luterańscy biskupi w Polsce posiadają sukcesję apostolską biskupów, którą otrzymali przez modlitwę do Ducha Świętego i włożenie rąk, przede wszystkim od luterańskich biskupów krajów skandynawskich (Szwecja, Finlandia, Dania, jak również z Słowacji, Czech, Niemiec i Litwy, którzy zachowali, lub w XX wieku także przyjęli łańcuch nieprzerwanego przekazywania urzędu biskupiego Kościoła z Uppsali. Ponadto niektórzy z naszych biskupów bezpośrednio, albo pośrednio posiadają sukcesję biskupią otrzymaną także z rąk biskupów innych Kościołów Chrześcijańskich:  Kościoła Polskokatolickiego i Starokatolickiego Kościoła Mariawitów (starokatolickie Kościoły Unii Utrechckiej), Kościoła Prawosławnego i nawet Kościoła Rzymsko - Katolickiego.

Tak więc historyczną sukcesję apostolską zarówno „luterańską”, jak i „ekumeniczną” posiadają obecnie w naszym Kościele w Polsce wszyscy biskupi luterańscy:

Zwierzchnik Kościoła w Polsce od dnia 6 stycznia 2010 r.:

• Ks. Biskup Jerzy Samiec

Wszyscy biskupi diecezjalni:

• Ks. Biskup Paweł Anweiler (Diecezja Cieszyńska)
• Ks. Biskup Michał Warczyński (Diecezja Pomorsko - Wielkopolska)
• Ks. Biskup Rudolf Bażanowski (Diecezja Mazurska)
• Ks. Biskup Ryszard Bogusz (Diecezja Wrocławska)
• Ks. Biskup Tadeusz Szurman (Diecezja Katowicka)
• Ks. Biskup ………. (Diecezja Warszawska)
• Ks. Biskup ppłk. Mirosław Wola (Ewangelicki Biskup Wojskowy od roku 2010)

Biskupi Seniorzy (emerytowani):

• Ks. Biskup - Senior Dr Janusz Narzyński (Zwierzchnik Kościoła w latach 1976 - 1991),
• Ks. Biskup - Senior Dr Jan Szarek (Zwierzchnik Kościoła w latach 1991 - 2001)
• Ks. Biskup - Senior Janusz Jagucki (Zwierzchnik Kościoła w latach 2001 – 2010)
• Ks. Biskup – Senior Rudolf Pastucha (Zwierzchnik Diecezji Katowickiej latach 1981 – 2001)
• Ks. Biskup Generał Ryszard Borski (Ewangelicki Biskup Wojskowy w latach 1999 – 2009)

  Henryk Przondziono/Agencja GN Matka Boże z Dzieciątkiem - witraż w katedrze luterańskiej w Rejkavik (Islandia) 12. ŚWIĘCI. Ponieważ Kościół jest społecznością świętych, dlatego nie kanonizujemy, ani też nie modlimy się do świętych. Czcimy świętych z przeszłości i teraźniejszości przez naśladowanie ich wiary   i dobrych uczynków (Augsburskie wyznanie wiary art. XXI). Ich stawiamy sobie za wzór wiary i w naśladowaniu ich życia w naszym codziennym życiu.

13. MARIOLOGIA - Maria Panna, Matka naszego Pana należy do grona świętych, ponieważ należała do Kościoła trwając razem z apostołami na modlitwie i łamaniu chleba. Luterańskie symbole wiary nazywają ją: "...czystą, świętą zawsze Dziewicą...", "... najgodniejszą najwyższej czci" (Dignissima amplissimis honoribus) ze wszystkich kobiet na ziemi. Kościół luterański uznając uchwały pierwszych 7 soborów ekumenicznych, zgodnie z uchwałą III Soboru w Efezie z r. 431 uznajemy, że Maria Panna jest Matką Bożą, Bogurodzicą (Theotokos, Dei Genitrix), ponieważ urodziła wcielonego Boga, Jezusa Chrystusa - Boga i Człowieka w jednej Osobie. (Marcin Luter w Małym Katechizmie: "Wierzę, że Jezus Chrystus prawdziwy Bóg z Ojca w wieczności zrodzony, a zarazem prawdziwy Człowiek z Marii Panny narodzony jest moim Panem"). Jednak Artykuły Szmalkaldzkie nauczają:"... nie potrzebujemy wzywania świętych, chociażby nawet była to rzecz cenna, jednak jest to rzeczą bardzo zgubną. Chociaż aniołowie w niebie, a święci na ziemi, a może także i w niebie, modlą się za nas (jak zresztą i Chrystus czyni), to jednak z tego nie wynika, iż mamy aniołów i świętych wzywać, uwielbiać i czynić jako patronów i orędowników ...(....) Jest to bowiem bałwochwalstwo, gdyż taki zaszczyt przyznawać należy jedynie Bogu." (Artykuły Szmalkaldzkie, cz. II,25-26). Dlatego Kościół Ewangelicko - Augsburski modli się tylko i wyłącznie do Boga w Trójcy Świętej Jedynego (I przykazanie: "Jam jest Pan, Bóg twój. Nie będziesz miał innych bogów obok Mnie"). Jeden jest tylko Orędownik - Jezus Chrystus, który wraz z Duchem Świętym przyczynia się za nami u Ojca.

14. KULT - SŁUŻBA BOŻA. Porządek nabożeństwa luterańskiego w zasadzie nie odbiega od porządku nabożeństwa wczesnochrześcijańskiego i średniowiecznego, od porządku mszy Kościoła Zachodniego i liturgii eucharystycznej Kościoła Wschodniego. Różni się jedynie od nich teologicznie. Marcin Luter przy reformie mszy usunął z niej jedynie to co "que sonant oblationem" ("co zalatuje ofiarą"). Nabożeństwo luterańskie nie jest więc powtórzeniem bezkrwawej ofiary Jezusa Chrystusa składanej Bogu przez ludzi (kapłana), lecz ofiarą Boga darowaną w Jezusie Chrystusie ludziom, jest wspomnieniem i uobecnieniem w Słowie i Sakramencie ofiary Chrystusa. Istotę nabożeństwa ewangelickiego określił Marcin Luter w kazaniu na poświęceniu kościoła zamkowego w Torgawie w roku 1544 w słowach: "... aby tu sam Pan Chrystus przemawiał do nas w Słowie Swoim świętym, a my abyśmy z Nim mówili przez modlitwę, psalmy i pieśni pochwalne." Liturgia luterańska od XVI wieku sprawowana jest w każdym kraju w języku narodowym wiernych.

15. STROJE LITURGICZNE. Zarówno stroje liturgiczne jak i wyposażenie świątyni, luteranizm uważa za tzw. "adiafora" tzn. "rzeczy nieistotne", które mogą istnieć, ale nie mają znaczenia dla naszego zbawienia. Stąd istnieje w tych sprawach w luteranizmie światowym wielka różnorodność, co stwarza bogactwo form liturgicznych.Od czarnej profesorskiej togi z befką (Niemcy i niektóre kraje Europy Środkowej), poprzez komżę\ (krótka alba), albę (tunika z rękawami sięgająca do kostek) i stułę w kolorze liturgicznym (długi szal zakładany na albę lub togę), a także ornat, kapa, mitra i pastorał (kraje skandynawskie, kraje nadbałtyckie, Kanada, Ameryka, Australia, Afryka, Indie). Na takie bogactwo form liturgicznych zezwalają księgi symboliczne. Dlatego od początku światowy luteranizm reprezentuje takie liturgiczne bogactwo form i "jedność w różnorodności.".

Pragmatyka Służbowa Kościoła Ewangelicko - Augsburskiego w Polsce z dnia 28 listopada 1999 r., jak również próbna Agenda dopuszcza dla duchownych luterańskich w Polsce trzy alternatywne stroje liturgiczne:

• czarna toga z białą befką (wprowadzona na mocy dekretu króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III najpierw w Prusach, a później też i w innych krajach),
• biała komża tzw. "alba silesiana" czyli "alba śląska" zakładana na czarną togę (komża, czyli sięgająca do kolan alba, używana jest od czasów Reformacji w Księstwie Cieszyńskim, oraz w formie białej "rokiety" na Słowacji i na południu Niemiec  (Württemberg).
• biała (kremowa, jasna) alba sięgająca do kostek, kroju skandynawskiego, ze stułą w kolorze liturgicznym odpowiadającym niedzieli lub świętu roku kościelnego (stuła oznacza urząd Kościoła). Używana jest w większości krajów przez luteran na całym świecie. Białą albę ze stułą używa większość luterańskich Kościołów na świecie. Ten ogólnoświatowy strój liturgiczny duchowieństwa luterańskiego, używany jest w Kościele Zachodnim od najdawniejszych czasów chrześcijaństwa (pierwotnie był to strój chrzestny. Chrzest odbywał się w noc Wielkanocną, a katechumeni przez tydzień chodzili ubrani w białych albach aż do Niedzieli Quasimodogeniti jeszcze do dziś nazywanej też "Niedzielą Białą" albo „ w bieli" - "in albis"), a także w luteranizmie od czasów Reformacji XVI wieku aż po dzień dzisiejszy w niektórych Kościołach luterańskich.  Alba jako dawny strój chrzestny dla wszystkich chrześcijan, po dzień dzisiejszy może być i jest używana (bez stuły) w służbie Bożej także i przez nieordynowanych członków Kościoła (np. studenci teologii, praktykanci, lektorzy, organista, kościelny). Dziś także za przykładem skandynawskich i amerykańskich Kościołów luterańskich i w naszym Kościele w Polsce niektóre parafie  (np. Parafie: Bielsko, Stare Bielsko, Wisła – Jawornik, Warszawa) używają alby dla konfirmantów w dniu konfirmacji. Zaletą tego jest, że młodzież (zarówno dziewczęta jak i chłopcy) ubrani są jednakowo i skromnie, bez niepotrzebnych wydatków dla rodziców, a zarazem alba przypomina wszystkim ich własny Chrzest Święty, którego potwierdzeniem i przypomnieniem jest przecież konfirmacja.

  cme Ks. Biskup Jerzy Samiec, zwierzchnik Kościoła Ewangelicko Augsbuskiego w Polsce od dnia 6 stycznia 2010 16. STANY PO ŚMIERCI.

Zgodnie z nauką Biblii uznajemy tylko dwa stany po śmierci: niebo (bliskość Boga: "A tak zawsze z Panem będziemy".), piekło (wieczne oddalenie od Boga: "Idźcie przeklęci w ogień wieczny"). Odrzucamy naukę o czyśćcu, jak również związaną z nią naukę o odpustach za żywych i umarłych.

Luteranizm nie zabrania jednak modlić się za umarłych i wspominać ich przed Panem w modlitwie. (Obrona Augsburskiego Wyznania Wiary uczy w art. XXIV, 94:"...dawni autorowie mówią o modlitwie za zmarłych, której my nie zakazujemy - ...de oratione pro mortuis, quam nos non prohibemus..."). Luteranizm stanowczo odrzuca natomiast msze za umarłych, gdyż msza (Wieczerza Pańska) jest przez Pana Jezusa ustanowiona dla żywych, a nie dla i za umarłych. Ona umarłym nic pomóc już nie może      i pomóc nie musi, jeśli w tym życiu wiarą przyjęli Chrystusa jako swego Pana i Zbawiciela, i oczyszczeni zostali Jego krwią.

17. Kościół Ewangelicko - Augsburski (Luterański)w Rzeczypospolitej Polskiej nieprzerwanie od XVI wieku istnieje na terenie naszej Ojczyzny. Należeli do niego w przeszłości i należą także obecnie sławne i wybitne postacie Polskiego Narodu, zasłużeni dla kultury, sztuki, muzyki, techniki, polityki, sportu i innych dziedzin, zarówno rdzenni Polacy, jak też i potomkowie współwyznawców z innych narodów, którzy na zaproszeni

Polaków przybyli do Polski, aby tu budować nasz Kraj. Z czasem dla nich Polska stała się ich własną Ojczyzną, za którą nieraz oddawali swoje życie. Za Kościół i Ojczyznę Polskę oddało życie w czasie II wojny światowej wielu świeckich i duchownych ewangelików, między innymi: Zwierzchnik Kościoła Ks. Biskup Dr Juliusz Bursche i wielu członków Jego rodziny, Ks. Senior Leon May, Ks. Senior Karol Kulisz, Ks. Ryszard Danielczyk, Ks. Józef Nierostek, Ks. Władysław Pawlas i wielu innych duchownych i świeckich naszych współwyznawców.
(Patrz: Jan Szturc - Ewangelicy w Polsce. Słownik biograficzny XVI-XX w. O.W. "Augustana" Bielsko - Biała 1998 r.)

Dzisiaj słynnymi ludźmi w Polsce są miedzy innymi tacy ewangelicy jak: b. Premier RP prof. dr hab. inż. Jerzy Buzek – Przewodniczący Parlamentu Europejskiego, czy olimpijczyk - mistrz świata Adam Małysz, czy też znany pisarz Jerzy Pilch, obaj ostatni rodem z Wisły.

18. WŁADZE KOŚCIOŁA.

Najwyższą władzą ustawodawczą Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP jest SYNOD KOŚCIOŁA wybrany w sposób "demokratyczny" z grona wszystkich duchownych (15 osób), oraz z świeckich członków Synodów Diecezjalnych, jak również przedstawicieli organizacji i duszpasterstw środowiskowych Kościoła (68 członków) na okres 5 lat.

Synod Kościoła wybiera:

BISKUPA KOŚCIOŁA, który jest duchownym Zwierzchnikiem i Pasterzem całego Kościoła w Polsce, a z urzędu także Prezesem Konsystorza. Od dnia 6 stycznia 2010 r. Zwierzchnikiem i Biskupem Kościoła jest od 6 stycznia 2010 r.  Ks. Biskup Jerzy SAMIEC, który rezyduje w Warszawie.                  

[Poprzedni Biskupi Kościoła w XX i w XXI wieku:  Janusz Jagucki (2001-2010),Jan Szarek (1991-2001), Janusz Narzyński (1975-1991), Andrzej Wantuła (1959-1975), Karol Kotula (1951-1959) i jego biskup pomocniczy Zygmunt Michelis (1952-1958), Jan Szeruda (1945-1951), Juliusz Bursche (1905- 1942)]                                                   

PREZESA SYNODU, który jest zarazem przewodniczącym Rady Synodalnej. Może nim być duchowny lub świecki członek Synodu Kościoła (na okres 5 lat). Aktualnie prezesem Synodu od roku 2009 jest Ks. Radca Waldemar Pytel. [Poprzedni prezesi synodów w XX i XXI wieku: Ks. Jerzy Samiec (2007-2009), Ks. Radca Jan Gross (2002-2007), Ks. Radca Tadeusz Szurman (1998-2002), Ks. Radca Andrzej Hauptman (1995-1998), Ks. Prof. Dr hab. Manfred Uglorz (1992-1995), Ks. Biskup Jan Szarek (1991-1992), Ks. Biskup  Janusz Narzyński (1985-1991), Ks. Senior Prof. Dr Woldemar Gastpary (1957-1965), Ks. Biskup Adiunkt Zygmunt Michelis (1952-1957), Ks. Radca Karol Kotula (1950-1952), Ks. Biskup Dr Juliusz Bursche (1937-1942).]

RADĘ SYNODALNĄ, która stanowi Prezydium Synodu, a  pomiędzy sesjami reprezentuje Synod i wykonuje zadania należące do niego. Rada Synodalna składa się  oprócz Prezesa Synodu z   2 duchownych i 2 świeckich radców wybranych na pierwszej sesji Synodu  na okres 5 lat.

KONSYSTORZ - naczelną władzą administracyjną Kościoła w Polsce i organem wykonawczym Synodu wybranym  na okres 5 lat: świeckiego Wiceprezesa Konsystorza, oraz 3 radców konsystorskich z grona duchownych i 3 radców świeckich członków Kościoła. 

19. WŁADZE DIECEZJI. Kościół składa się z 6 diecezji (cieszyńska, katowicka, mazurska, pomorsko - wielkopolska, warszawska i wrocławska.). Wybrani świeccy przedstawiciele parafii wraz ze wszystkimi duchownymi Diecezji stanowią Synod Diecezjalny.
 

Synod Diecezjalny wybiera:

• Biskupa Diecezjalnego z pośród duchownych diecezji.
• Radę Diecezjalną (1 duchowny radca, który w sprawach duchowych jest zastępcą Biskupa Diecezjalnego, oraz świeckiego Kuratora Diecezji i 1 świeckiego radcę diecezjalnego.)

 

  Krzysztof Błażyca Siostra Ewa Cieślar, przełożona Żeńskiego Diakonatu Ewangelickiego "Eben-Ezer w Dzięgielowie k/Cieszyna 20. PARAFIE I FILIAŁY danej diecezji tworzą samodzielne jednostki kościelne posiadające osobowość prawną: parafie i podległe parafiom filiały.
Zgromadzenie Parafialne składające się z członków Parafii, którzy są konfirmowani, ukończyli 18 rok życia i opłacili składkę kościelną (1 procent od dochodu) za miniony rok, wybiera:

• Proboszcza,
• Radę Parafialną.

Proboszcz jest duchownym zwierzchnikiem i pasterzem Parafii. Do pomocy w dużych parafiach może być wybrany proboszcz pomocniczy, lub przydzielony przez Konsystorz wikariusz. Wszystkim duchownym luterańskim w Polsce od czasów Reformacji przysługuje tytuł "ksiądz" (Ksiądz Biskup, Ksiądz Prezes, Ksiądz Radca, Ksiądz Dziekan, Ksiądz Proboszcz ,Ksiądz Wikariusz, Ksiądz Prefekt). Prawo Kościoła Luterańskiego w Polsce nie przewiduje conajmniej od 60 lat dawnego tytułu "pastor" używanego w północnych Niemczech zarówno przez ewangelików, jak też i katolików (!), lub w Czechach (pastor = proboszcz, a więc nie każdy ksiądz jest pastorem czyli proboszczem). Dziś w Polsce tytułem "pastor" posługują się przede wszystkim protestanckie Kościoły tzw. "ewangelikalne".

W Parafiach i Filiałach, w których nie ma wybranego proboszcza, Konsystorz mianuje proboszcza - administratora ze wszystkimi uprawnieniami proboszcza. Może on jednak, podobnie jak wikariusz, gdy zajdzie taka potrzeba, być przeniesiony przez Konsystorz na inne stanowisko i do innej parafii.

Od I Niedzieli Adwentu, dnia 28 listopada 1999 r. do urzędu duchownego Kościół włączył także stałych: diakonów, diakonki i siostry diakonise, którzy po święceniach diakonackich otrzymanych od biskupa diecezjalnego zajmują się głównie pracą charytatywną, diakonijną, dydaktyczną, liturgiczną, oraz wszelką pomocą biskupom i proboszczom.

21. DUSZPASTERZE i DUSZPASTERSTWA. Przyszli duchowni i katecheci kształcą się w państwowej, wyższej uczelni teologicznej - w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, w której studia trwają 5 lat. Wszyscy duchowni i katecheci posiadają conajmniej tytuł magistra teologii lub pedagogiki religijnej.

Kościół prowadzi także duszpasterstwo młodzieżowe, wojskowe, więzienne i szpitalne. Niektórzy duchowni zatrudnieni są w ponadparafialnych jednostkach kościelnych, w Wydawnictwie "Augustana" w Bielsku-Białej (Ks. redaktor Jerzy Below), w Centrum Misji i Ewangelizacji (Szkoła Biblijna) w Dzięgielowie koło Cieszyna (Ks. dyrektor Grzegorz Giemza), oraz w ogólnopolskim duszpasterstwie młodzieżowym (Ks. Radca Grzegorz Giemza). CME organizuje każdego roku w pierwszym tygodniu lipca Tydzień Ewangelizacyjny w Dzięgielowie.

Konsystorz Kościoła kieruje także systemem internetowym Kościoła. Internet Kościoła www.luteranie.pl zawiera wszystkie ważniejsze informacje dotyczące Kościoła.  

22. DIAKONIA KOŚCIOŁA. Kościół powołał także "DIAKONIĘ KOŚCIOŁA," diakonie diecezjalne i diakonie parafialne, które zajmuje się pracą charytatywną w Kościele, w Diecezji, w Parafii. Także Diecezje posiadają Diakonie Diecezjalne. Prezesem Diakonii Polskiej jest Ks. Biskup Ryszard Bogusz, a jej Generalnym Sekretarzem – Wanda Falk z siedzibą w Warszawie.

23. DIAKONAT. W Dzięgielowie koło Cieszyna znajduje się jedyny polski Dom Macierzysty Żeńskiego Diakonatu Ewangelickiego "Eben-Ezer" (nazwa z 1 księgi Samuelowej 4,1:”Aż dotąd pomagał nam PAN”) założonego, przez ks. seniora Karola Kulisza w roku 1923 (Męczennika za sprawę Kościoła i Ojczyzny w obozie koncentracyjnym w Buchenwald). Siostry diakonise wyświęcone przez Biskupa Kościoła zajmują się głównie pracą charytatywną, diakonijną i ewangelizacyjną. Na czele Diakonatu aktualnie stoi od 20 września 2009 r. Przełożona, Siostra Diakonisa Ewa Cieślar 

[Poprzednie Przełożone Diakonatu: Siostra Diakonisa Lidia Gottschalk (1981-2009), Siostra Diakonisa Danuta Gerke (1945-1981), Siostra Diakonisa Anna Klimsza (1923-1939).] 

Aktualnie duszpasterzem Diakonatu jest Ks. proboszcz Marek Londzin [Poprzednio duszpasterzami Diakonatu byli: Ks. proboszcz Emil Gajdacz, Ks. Radca Dr Alfred Jagucki, Ks. Paweł Sikora, Ks. Jan Fussek i Ks. Senior Karol Kulisz.]

24. DOMY OPIEKI oraz DOMY WYPOCZYNKOWE. Kościół posiada domy opieki dla dorosłych: Dzięgielów, Bielsko-Biała, Bytom - Miechowice, Zagórów, Chylice koło Warszawy, Węgrów i Mikołajki.  

W miejscowościach wczasowo - turystycznych znajdują się także domy gościnne, wypoczynkowe i wczasowe: "Betania" w Wapienicy (Bielsko-Biała), Dom Rekolekcyjny im. Biskupa Juliusza Burschego w Wiśle Uzdrowisku, w Wiśle - Jaworniku, w Istebnej, w Salmopolu k. Szczyrku, oraz w Mikołajkach i w Sorkwitach na Mazurach.

25. BRATNIA POMOC IMIENIA GUSTAWA ADOLFA (króla szwedzkiego) jest organizacją zajmującą się niesieniem pomocy materialnej diasporze kościelnej. Prezesem Bratniej Pomocy im. G.A. w Polsce od czerwca 2004 r.  jest Ks. proboszcz Tadeusz Makula z Żor (diec. katowicka).

26. WYDAWNICTWO "AUGUSTANA", którym kieruje Ks. redaktor Jerzy Below, wydaje dla Kościoła (http://www.zwiastun.com.pl/index.php?poz=4):

• czasopismo "ZWIASTUN EWANGELICKI" (dwutygodnik - Ks. Naczelny Redaktor Jerzy Below, Redaktor mgr Magdalena Legendź),
• książki, kalendarze, podręczniki dla dzieci i młodzieży, śpiewniki, księgi liturgiczne.

Ponadto w innych wydawnictwach wychodzą m.in.:

• Kwartalnik Diecezji Katowickiej, „Diaspora”
• Rocznik Diecezji Pomorsko – Wielkopolskiej (Redaktor mgr Jolanta Buchholz - Warczyńska).
• "Rocznik Diecezjalny" Diecezji Wrocławskiej (Redaktor ks. Marcin Orawski)
• "Ewangelik Pszczyński (Ks. Redaktor Jan Badura),
• Kwartalnik misyjny "Warto", który jest wydawany przez Centrum Misji i Ewangelizacji w Dzięgielowie (Redaktor mgr Bożena Giemza).

27. DZIAŁALNOŚĆ EKUMENICZNA I MIĘDZYNARODOWA.

Kościół Ewangelicko - Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej od samego początku, tzn. od 1947 r. jest członkiem Światowej Federacji Luterańskiej w Genewie (ŚFL), od 1948 r. członkiem Światowej Rady Kościołów w Genewie (ŚRK) i Polskiej Rady Ekumenicznej (PRE). Jest także członkiem Konferencji Europejskich Kościołów w Genewie (KEK).

Za pośrednictwem tych organizacji prowadzi także liczne międzynarodowe i międzywyznaniowe dialogi ekumeniczne. Działalność ekumeniczna należy także do istoty Kościoła.

W Polsce Kościół Ewangelicko - Augsburski prowadził dialogi ekumeniczne:

• z Kościołem Ewangelicko - Reformowanym (1570, 1970),
• z Kościołem Ewangelicko - Metodystycznym (1994),&/p>

w sprawie wspólnoty ambony i ołtarza (interkomunia i intercelebracja, oraz wspólny urząd Kościoła). Dialogi te zostały zakończone pomyślnie i podpisano stosowne porozumienia międzykościelne.             

• z Kościołem Rzymsko - Katolickim prowadzony był w roku 1979 dialog teologiczny w sprawie wzajemnego uznania Chrztu Świętego (Członkowie Komisji Dialogu: Ks. Radca Jan Motyka, Ks. dr Tadeusz Wojak, Ks. Senior Ryszard Trenkler i Ks. Jan Gross), na podstawie którego w dniu 11 maja 1979 r.  został podpisany protokół wzajemnego uznania Chrztu Świętego i możliwości dopuszczenia przynajmniej jednego z rodziców chrzestnych innego wyznania do Chrztu Świętego w innym Kościele (patrz: „Jeden Chrzest" str. 40-41). Dopiero jednak po 21 latach, w  dniu 20 stycznia 2000 r. Kościoły PRE (za wyjątkiem Kościoła Chrześcijan Baptystów) podpisały oficjalnie z Kościołem Rzymsko – Katolickim w Polsce wspólną deklarację w sprawie uznania Chrztu Świętego. Powołana została także przez Konsystorz Kościoła EA w RP, przez Polską Radę Ekumeniczną oraz przez Konferencję Episkopatu Polski Kościoła Rzymsko – Katolickiego Komisja d/ s Dialogu Teologicznego w sprawie: małżeństw o różnej przynależności wyznaniowej, oraz w sprawie uznania urzędu Kościoła i interkomunii.

Kościół Ewangelicko - Augsburski współpracuje z innymi Kościołami Chrześcijańskim należącymi do Polskiej Rady Ekumenicznej i w ramach PRE prowadzi dialog ekumeniczny z Kościołem Rzymsko-Katolickim w Polsce, który nie jest członkiem Polskiej Rady Ekumenicznej.

W okresie światowego Ekumenicznego Tygodnia Powszechnej Modlitwy o Jedność Chrześcijan ( 18 - 25 I oraz od Niedzieli Exaudi do Zesłania Ducha Świętego) wszystkie Kościoły, w tym także i Kościół Ewangelicko - Augsburski w Polsce, gromadzą się na wspólnej modlitwie o jedność chrześcijan.

Wspólne nabożeństwa ekumeniczne odprawiane są tak z Kościołami Polskiej Rady Ekumenicznej, jak i z Kościołem Rzymsko - Katolickim, oraz z innymi Kościołami Chrześcijańskimi w Polsce nie należącymi do Polskiej Rady Ekumenicznej.

Ruch ekumeniczny w naszym Kościele nie prowadzi jednak do zacierania luterańskiej tożsamości wyznaniowej, lecz do tolerancji, wzajemnego zrozumienia się, pomocy, okazywaniu miłości chrześcijańskiej i wspólnej modlitwy o jedność, o którą prosił Chrystus Pan w swej przedśmiertnej arcykapłańskiej modlitwie: "Aby wszyscy byli jedno... w nas" (Ew. św. Jana 17).                                                                                                       

Natomiast dialog nad nauką Kościołów, dialog teologiczny i naukowy prowadzą odpowiednie krajowe i światowe gremia teologiczne reprezentujące poszczególne Kościoły (np. Światowa Federacja Luterańska, Światowa Rada Kościołów, Watykan), które wypracowują odpowiednie dokumenty i konsultują je z Kościołami.

Chociaż wspólne kontakty ekumeniczne nie są zawsze jednoznaczne z akceptacją poglądów, nauki i kultu innych Kościołów Chrześcijańskich, to jednak współpraca pomiędzy chrześcijanami w świecie zlaicyzowanym i uległym różnym niebezpieczeństwom (sekty, religie niechrześcijańskie) jest bardzo pożądana.     

Kościoły mogą współpracować ze sobą w chrześcijańskiej miłości i szacunku na wielu płaszczyznach i w wielu dziedzinach codziennego życia nie tracąc nic ze swej tożsamości wyznaniowej.                        

(Opracował na zlecenie Konferencji Biskupów Luterańskich w Polsce:  ks. radca Jan Gross, aktualny stan na dzień 23 czerwca 2010  r.)