Obchody Wielkiego Czwartku wiernych obrządków wschodnich

PAP |

publikacja 17.04.2025 10:17

Prawosławni i wierni innych obrządków wschodnich obchodzą 17 kwietnia uroczystość Wielkiego Czwartku. W tym roku Wielkanoc wypada u nich w tym samym terminie, co u katolików.

Białystok Roman Koszowski /Foto Gość Białystok
Prawosławna katedra - biała wieża po prawej

Czwartek to pierwszy z trzech najważniejszych dni Wielkiego Tygodnia. Cerkiew wspomina wtedy ustanowienie sakramentu eucharystii. W praktyce parafialnej Kościoła prawosławnego rano tego dnia jest sprawowana liturgia św. Bazylego Wielkiego.

W katedrze pod wezwaniem św. Mikołaja w Białymstoku - stolicy regionu gdzie są największe w kraju skupiska prawosławnych - liturgii przewodniczyć będzie ordynariusz prawosławnej diecezji białostocko-gdańskiej abp Jakub.

Wieczorem sprawowane będą jutrznie, w trakcie których czytane są fragmenty Ewangelii opisujące mękę, ukrzyżowanie i śmierć Chrystusa. Wierni uczestniczący w tych nabożeństwach trzymają w rękach zapalone świece. Mają one w prawosławiu takie znaczenie, jak świece gromniczne w Kościele katolickim. Światło to wierni zabierają do domów, gdzie dymem symbolicznie znaczą progi i obchodzą wszystkie pomieszczenia, aby uczynić tam znak krzyża. Świece te używane są później podczas wszystkich uroczystych modlitw.

W tradycji prawosławnej Wielki Czwartek bywa nazywany czystym. Domostwo powinno być już tego dnia wysprzątane na święta. To także dzień, który tradycyjnie zaczynał się kąpielą, najlepiej w wodzie przyniesionej wczesnym rankiem ze studni, rzeki lub ze strumienia, co miało oczyszczać i dawać zdrowie na cały rok.

Przez cały Wielki Tydzień w wielu prawosławnych rodzinach zachowywany jest ścisły post. W niektórych - w czwartek, piątek i w sobotę ogranicza się gotowanie potraw, a podstawą jadłospisu są chleb, woda (kompot), warzywa i owoce.

Wielkanoc Kościołów wschodnich tylko raz na jakiś czas wypada w tym samym terminie co u katolików, bo jego data wyliczana jest w obu obrządkach w nieco inny sposób. Różnice wynikają z tego, że katolicy świętują Wielkanoc zawsze w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca. Cerkiew dodaje do tego jeszcze jeden warunek: Niedziela Wielkanocna musi przypadać po zakończeniu Paschy żydowskiej (to także święto ruchome), bo dla prawosławnych oba święta są silnie ze sobą związane.

Dlatego ten sam termin przypada jedynie raz na jakiś czas. Oprócz tegorocznych świąt, tak było np. w 2011, 2014 i 2017 roku. Często prawosławni świętują jednak później, maksymalnie nawet pięć tygodni po katolikach, czyli tak jak w ubiegłym roku. W latach 2022 i 2023 różnica była tygodniowa, ale np. w 2021 roku - czterotygodniowa.

Prawosławie jest drugim co do liczby wiernych wyznaniem w Polsce. Hierarchowie Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego liczbę wiernych w kraju szacują na 450-500 tys. W Narodowym Spisie Powszechnym przeprowadzonym w 2021 r. przynależność do Kościoła prawosławnego w Polsce zadeklarowało (pytanie o wyznanie było dobrowolne, można było odmówić odpowiedzi na nie) niecałe 151,7 tys. osób.