Patriarchaty Antiocheński i Jerozolimski przywróciły jedność eucharystyczną

Święty Synod Patriarchatu Antiocheńskiego postanowił przywrócić wspólnotę eucharystyczną z Patriarchatem Jerozolimskim po prawie 10 latach ostrego sporu jurysdykcyjnego między nimi. Decyzję w tej sprawie podjęto na posiedzeniu Synodu 21 października w prawosławnym klasztorze Kościoła antiocheńskiego w Balamandzie koło Bejrutu.

Ponieważ spór nie został jeszcze do końca rozwiązany, biskupi antiocheńscy powołali specjalną komisję, która winna go rozpatrzyć i próbować znaleźć rozwiązanie. Nie czekając jednak na ostateczne rozstrzygnięcia, postanowiono wznowić łączność z Kościołem jerozolimskim w związku z trudną sytuacją, w jakiej znalazł się on teraz w wyniku wojny między Izraelem a Palestyną.

„Ponieważ obecne okoliczności wymagają wzmożonej modlitwy i współpracy, Święty Synod zdecydował przywrócić przerwaną wspólnotę kościelną z Patriarchatem Jerozolimskim” – stwierdza oświadczenie służby prasowej Kościoła antiocheńskiego. Postanowiono również wysłać delegację do Ammanu, aby „wyrazić miłość wiernych antiocheńskich do ludu Patriarchatu Jerozolimskiego i wesprzeć go w tych trudnych i tragicznych warunkach”. W stolicy Jordanii znajduje się klasztor i duży ośrodek duchowy prawosławnego Kościoła jerozolimskiego.

W czasie posiedzenia Synodu patriarcha antiocheński Jan X rozmawiał telefonicznie z doradcą patriarchy jerozolimskiego Teofila III i poprosił go o przekazanie mu „wyrazów solidarności, poparcia a także współczucia z powodu utraty naszych braci”.

Konflikt między obu tymi starożytnymi patriarchatami, mającymi korzenie apostolskie, rozpoczął się w marcu 2013, gdy Kościół jerozolimski utworzył własne arcybiskupstwo katarskie i powołał archimandrytę Makarego na jego zwierzchnika, obdarzając go tytułem arcybiskupa katarskiego i udzielając mu wkrótce sakry. Wywołało to ostry sprzeciw Antiochii, według której cały Półwysep Arabski należy do jej jurysdykcji jako część arcybiskupstwa Bagdadu, Kuwejtu i Półwyspu Arabskiego. Tym samym powstanie nowej jednostki kościelnej pod omoforem (paliuszem, czyli panowaniem) Jerozolimy oceniono w Damaszku jako wkroczenie na obszar kanoniczny innego Kościoła. Doprowadziło to w efekcie 29 kwietnia 2014 do częściowego, a w czerwcu następnego roku do całkowitego zerwania jedności eucharystycznej między obu Patriarchatami.

Mimo podejmowanych później wielu prób pogodzenia obu zwaśnionych stron, nie udało się doprowadzić do pojednania ich, a Antiochia uznała, że w tej sytuacji nie może wziąć udziału w Soborze Wszechprawosławnym w czerwcu 2016 na Krecie. W kwietniu 2019 wydawało się, że osiągnięto porozumienie i to niejako na marginesie trwającego wówczas spotkania tzw. Pentarchii w stolicy Cypru. Uczestniczyli w nim zwierzchnicy trzech patriarchatów: Aleksandryjskiego i obu zwaśnionych oraz Kościoła Cypru, a głównym jego tematem była sytuacja na Ukrainie po udzieleniu przez Konstantynopol autokefalii prawosławiu w tym kraju 6 stycznia 2019.

Prawosławny Patriarchat Antiocheński należy do starożytnych Kościołów apostolskich, tzn. takich, które za swoich założycieli uważają któregoś z apostołów – w tym wypadku byli nimi św. Piotr, a także Paweł, Barnaba i inni uczniowie Jezusa. Na honorowej liście patriarchatów znajduje się na trzecim miejscu – po Konstantynopolu i Aleksandrii, a przed Jerozolimą. Jego obecny obszar kanoniczny to Liban, Syria, Irak, Kuwejt i inne kraje Zatoki Perskiej, Iran, Półwysep Arabski i Południowa Turcja. Ponadto istnieją diecezje i parafie Patriarchatu Antiocheńskiego w Ameryce Północnej i Południowej, w Australii i Europie. Na czele Kościoła stoi patriarcha Wielkiego Bożego Grodu Antiochii, Syrii, Arabii, Cylicji, Iberii i Mezopotamii oraz całego Wschodu z siedzibą w Damaszku; od 17 grudnia 2007 jest nim Jan X (Jazidżi; ur. w 1955).

Warto dodać, że istnieją jeszcze nieprawosławne patriarchaty Antiochii – syryjski i trzy wschodniokatolickie. Na czele tego pierwszego stoi prawosławny (niechalcedoński) patriarcha Antiochii i całego Wschodu, najwyższy zwierzchnik Powszechnego Syryjskiego Kościoła Prawosławnego z siedzibą w Damaszku (od 31 marca 2014 jest nim 58-letni obecnie Ignacy Efrem II). Patriarchami antiocheńskimi są też trzej hierarchowie katoliccy: syryjski (siedziba w Bejrucie), melchicki (Damaszek) i maronicki (Bkerké pod Bejrutem).