Zmarł kard. Johannes Willebrands Stary jak ekumenizm

Urodził się 4 września 1909 r. w holenderskim Bovenkarspel. Na chrzcie otrzymał imiona Johanes Gerardus Maria. Był najstarszym z dziewięciorga dzieci państwa Willebrands. Jego ojciec był przedsiębiorcą. Kapłanem został też jeden z jego braci – pracował jako misjonarz w Surinamie.

Johanes Willebrands święcenia kapłańskie przyjął 26 maja 1934 r. w Warmond. Następnie na rzymskim uniwersytecie Angelicum studiował filozofię i uzyskał tytuł doktora. W latach 1937-1940 pracował jako duszpasterz w Amsterdamie. W 1940 roku zaczął wykładać filozofię w seminarium duchownym w Warmond, a w roku 1945 został w nim rektorem. Funkcję te pełnił do roku 1960.

Ekumenizmem zainteresował się długo przed Soborem Watykańskim II. W 1946 roku został prezydentem Stowarzyszenia św. Willibroda, którego celem było propagowanie idei jedności chrześcijan w Holandii. Ekumeniczne otwarcie nie znajdowało wówczas uznania w oficjalnym nauczaniu Kościoła katolickiego. Pierwszy watykański dokument, w którym ruch ekumeniczny został uznany za przejaw działania Ducha Świętego, został wydany dopiero w 1949 roku. Była nim instrukcja „De motione oecumenica”. Wyraźnie, choć z pewnymi ograniczeniami, pozwalała ona katolikom na udział we wspólnych z innymi chrześcijanami spotkaniach i modlitwach, a biskupi zostali wezwani i zachęceni do popierania ruchu ekumenicznego i czuwania nad nim. Jeszcze rok wcześniej, przed Zgromadzeniem Ogólnym Światowej Rady Kościołów, Święte Oficjum wydało dokument, zabraniający katolikom udziału w mieszanych wyznaniowo zgromadzeniach bez zgody Stolicy Apostolskiej. A tę zgodę dawano niechętnie.

Johannes Willebrands musiał jednak przeczuwać, że jedność chrześcijan z czasem i dla katolików stanie się ważna. Zanim Sobór Watykański II szeroko otworzył drzwi Kościoła katolickiego dla ekumenizmu, razem z o. Fransem Thijssenem założył Katolicką Konferencję ds. Ekumenizmu. Jej celem było organizowanie regularnych spotkań dla katolików zainteresowanych ruchem ekumenicznym. Z czasem nawiązała ona dialog ze Światową Radą Kościołów.

W 1960 roku papież Jan XXIII utworzył Sekretariat ds. Jedności Chrześcijan. Na czele nowej watykańskiej dykasterii stanął kard. Augustyn Bea, a Johannes Willebrands został jej sekretarzem. Odpowiadał za kontakty z chrześcijanami innych wyznań, głównie ze Światową Radą Kościołów. Uczestniczył w pracach Soboru Watykańskiego II jako ekspert. Brał udział w redagowaniu kilku soborowych dokumentów: Dekretu o ekumenizmie, Deklaracji o wolności religijnej, Deklaracji o stosunku do religii niechrześcijańskich i Konstytucji o Bożym Objawieniu. Szczególną troską otaczał przedstawicieli innych Kościołów chrześcijańskich uczestniczących w Soborze Watykańskim II w charakterze obserwatorów. W soborowej auli poznał m.in. zielonoświątkowego lidera, Davida du Plesssisa. Nawiązany w czasie soboru kontakt zaowocował po latach rozpoczęciem trwającego do dziś dialogu doktrynalnego między Kościołem katolickim i Wspólnotami pentekostalnymi. Jednego z najtrudniejszych dialogów ekumenicznych, w jakie zaangażowany jest Kościół katolicki.

4 czerwca 1964 r. papież Paweł VI mianował go biskupem i osobiście udzielił mu sakry w Bazylice św. Piotra. Po śmierci pierwszego przewodniczącego Sekretariatu ds. Jedności Chrześcijan kard. Augustyna Bea, bp Willebrands został 12 kwietnia 1969 roku jego następcą. Pełnił tę funkcję przez 20 lat – do 12 grudnia 1989 r., kiedy przeszedł na emeryturę. Jeszcze przed ustąpieniem ze stanowiska Sekretariat ds. Jedności Chrześcijan przekształcił w Papieską Radę Popierania Jedności Chrześcijan.

Na konsystorzu 28 kwietnia 1969 r. papież Paweł VI powołał bp. Willebrandsa w skład Kolegium Kardynalskiego. Nowy kardynał wielokrotnie brał udział w posiedzeniach Synodu Biskupów, a także reprezentował papieży na ważnych wydarzeniach kościelnych w różnych krajach. W latach 1975-1983 pełnił też funkcję arcybiskupa Utrechtu i prymasa Holandii. Do 1982 r. był również biskupem polowym Holandii. Ponad 20 uczelni z różnych krajów przyznało mu tytuł doktora honoris causa. Wśród nich jest też Katolicki Uniwersytet Lubelski (1985 r.).

Od 1997 roku kard. Willebrands mieszkał w klasztorze sióstr franciszkanek w Denekamp we wschodniej Holandii. Tam też zmarł 2 sierpnia 2006 roku. W przesłanych na ręce kard. Waltera Kaspera, przewodniczącego Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan, i kard. Adrianusa Simonisa, arcybiskupa Utrechtu, depeszach kondolencyjnych papiez Benedykt XVI nazwał kard. Willebrandsa „płomiennym propagatorem dzieła jedności chrześcijan i dialogu międzywyznaniowego”. Zapewnił też o swych modlitwach za zmarłego i dziękczynieniu Bogu za wszystko, co uczynił on dla Kościoła.