W pierwszym chrześcijańskim kraju

Dobre stosunki

Eczmiadzyn z Kościołem katolickim łączą braterskie stosunki, czego dowodem są wzajemne wizyty ich przedstawicieli oraz współpraca przy wielu wspólnych projektach i działaniach na polu oświatowym i humanitarnym. Szczególną wdzięczność wyraził Garegin II Franciszkowi za jego inicjatywę odprawienia Mszy w Watykanie dla uczczenia rocznicy zagłady Ormian oraz za nazwanie jej „pierwszym ludobójstwem XX wieku”. Zwierzchnik OKA przypomniał, że we wzajemnych relacjach szczególne miejsce zajmują prawa człowieka, bieżąca sytuacja na Bliskim Wschodzie, a także zagadnienia teologiczne, równolegle do dialogu teologicznego toczącego się między Kościołem katolickim a Kościołami wschodnimi (niechalcedońskimi).

Dobre stosunki łączą też oba Kościoły ormiańskie: apostolski i katolicki. Według Garegina II Kościół ormiańskokatolicki zawsze wita z zadowoleniem wszelkie inicjatywy Kościoła apostolskiego, przyczyniające się do rozwoju duchowego i mobilizacji całego narodu i kraju. Również abp Minassian uważa, że ekumeniczne stosunki między katolikami a OKA są obecnie doskonałe. "Byłem biskupem w Armenii przez sześć lat. W żadnym okresie mego pobytu nie czułem, że istnieje jakakolwiek przepaść między nami, katolikami a Ormiańskim Kościołem Apostolskim. Wręcz przeciwnie, zawsze spotykałem się z chęcią współpracy i sympatią. Teraz, kiedy jest pewne, że papież przybędzie do Armenii, zwierzchnik OKA powiedział mi, że postara się ze swej strony, aby ta wizyta była udana. Wzajemna współpraca między naszymi Kościołami stanie się jeszcze silniejsza" – zapewnił arcybiskup w rozmowie z papieskim stowarzyszeniem Pomoc Kościołowi w Potrzebie.

Zwrócił uwagę, że różnice między obu Kościołami ormiańskimi są niewielkie. "Mamy tę samą wiarę, celebrujemy te same sakramenty i mamy tę samą liturgię. Jedyna różnica polega na uznaniu papieża w Rzymie za głowę Kościoła Powszechnego. Ale poza tym nie ma żadnych różnic. W każdym razie Ormianie, bez względu na to, czy «apostolscy» czy katolicy, czują, że są jednym ludem i jednym Kościołem" – powiedział hierarcha.

O bardzo dobrych od lat stosunkach wzajemnych świadczy także to, że w czasie swej wizyty w Watykanie w grudniu 1996 katolikos Garegin I podpisał wraz z Janem Pawłem II wspólną deklarację chrystologiczną, wyjaśniającą dotychczasowe rozbieżności teologiczne między OKA a Kościołem katolickim, zwłaszcza dotyczące natury Chrystusa. A Garegin II uczestniczył w 2013 w inauguracji pontyfikatu Franciszka. Wcześniej, w 2000 spotkał się ze św. Janem Pawłem II podczas obchodów Wielkiego Jubileuszu w Rzymie, a w rok później gościł w Eczmiadzynie Ojca Świętego w czasie jego pobytu w Armenii. W kwietniu 2005 uczestniczył on w pogrzebie Jana Pawła II. Dwukrotnie – w maju 2008 i we wrześniu 2012 – spotkał się w Watykanie z Benedyktem XVI.

Ludobójstwo

Genocyd z 1915 roku jest jednym z filarów założycielskich niepodległej Armenii. Franciszek podbił serca wszystkich Ormian, gdy podczas Mszy św. w bazylice św. Piotra w kwietniu 2015 w setną rocznicę zagłady Ormian przypomniał, że w XX wieku ludzkość doświadczyła trzech wielkich, niespotykanych wcześniej tragedii: pierwszą z nich było pierwsze ludobójstwo XX wieku, dokonane na Ormianach, a także na Grekach, Asyryjczykach i innych chrześcijanach wschodnich, dalej zbrodnie nazizmu i stalinizmu i wreszcie masowe zagłady w Kambodży, Rwandzie, Burundi i w Bośni. Papież ogłosił wtedy wybitnego poetę, filozofa i mistyka ormiańskiego z przełomu X i XI wieku – Grzegorza z Nareku doktorem Kościoła. W uroczystościach w Watykanie uczestniczyli: ormiański patriarcha katolicki Nerses Bedros XIX Tarmouni, dwaj katolikosi OKA Garegin II i Aram oraz prezydent Armenii Serż Sarkisian.

W wyniku ludobójstwa zginęło ok. półtora miliona Ormian w latach 1915-17 na terenie ówczesnego państwa tureckiego. Za datę rozpoczęcia zagłady przyjmuje się 24 kwietnia 1915 r., gdy na rozkaz władz tureckich w Stambule aresztowano setki intelektualistów ormiańskich, których następnie zamordowano. W wyniku zarówno masowych zabójstw i gwałtów, jak i nieludzkich warunków, w jakich pędzono ludność ormiańską (m.in. przez półpustynne obszary Azji Mniejszej i Bliskiego Wschodu) zginęła zdecydowana większość licznej do tego czasu ludności ormiańskiej, która zamieszkiwała ówczesne Imperium Osmańskie. Na tym pierwszym ludobójstwie XX wieku wzorował się później Adolf Hitler, planując "rozwiązanie kwestii żydowskiej" i zdobycie "przestrzeni życiowej" dla Niemców.

W 2015, w setną rocznicę tej tragedii cały świat uczcił pamięć półtora miliona pomordowanych a OKA kanonizował ich wszystkich w duchowej stolicy państwa – Eczmiadzynie. W 1965 w Erywaniu postawiono pomnik, upamiętniający tę zbrodnię, a w 2001 otwarto tam niewielkie muzeum. Jednym z eksponatów jest tam list Benedykta XV, potępiający ludobójstwo a Ormianie darzą tego papieża szczególną czcią i szacunkiem.