Rumunia: Zmarł patriarcha Teoktyst

Jego Świątobliwość arcybiskup Bukaresztu, metropolita Wołoszczyzny i Dobrudży oraz patriarcha Rumuńskiego Kościoła Prawosławnego (jak brzmi pełna nazwa tego urzędu) urodził się jako Teodor (a właściwie Toader) Arapasu 7 lutego 1915 we wsi Tocileni w województwie Botoszany w północno-wschodniej Rumunii. W maju 1928 wstąpił do skitu (pustelni) należącego do klasztoru Vorona w swych stronach rodzinnych, a w latach 1932-40 kształcił się w specjalnym seminarium duchownym dla mnichów koło Bukaresztu, po czym w latach 1940-44 pogłębiał studia teologiczne na uniwersytecie stołecznym. W trakcie nauki - 6 sierpnia 1935 złożył śluby zakonne, przyjmując imię Teoktyst, a 4 stycznia 1937 następnego roku przyjął święcenia hierodiakona. W tym czasie pełnił też różne stanowiska przy ówczesnym patriarsze rumuńskim Nikodemie i był diakonem w katedrze patriarszej. Święcenia kapłańskie przyjął 25 marca 1945.

W latach 1946-50 pracował w kurii metropolitalnej w Jassach i uzupełniał studia na miejscowym uniwersytecie. 28 lutego 1950 Święty Synod Kościoła rumuńskiego powołał go na biskupa Botoszanów, wikariusza patriarszego. Chirotonię (sakrę) przyjął 5 marca tegoż roku w katedrze bukareszteńskiej z rąk ówczesnego patriarchy Justyniana i dwóch innych biskupów. Został wówczas rektorem stołecznego Instytutu teologicznego, sekretarzem Syndou i wikariuszem arcybiskupa Bukaresztu. 28 lipca 1962 został mianowany biskupem Aradu, a w kwietniu następnego roku Święty Synod powołał go na biskupa Detroit w USA, wynosząc go jednocześnie do godności arcybiskupa. Nie mógł jednak udać się do Stanów Zjednoczonych, gdyż tamtejsze władze nie wydały mu wizy.

28 stycznia 1973 został mianowany arcybiskupem Craiovy i metropolitą Oltenii, skąd w 4 lata później - 25 września 1977 przeniesiono go na stanowisko arcybiskupa Jassów i metropolity Mołdawii i Suczawy. Równolegle w latach 1980-82 administrował też metropolią Transylwanii.

9 listopada 1986, po śmierci patriarchy Justyna, został wybrany nowym zwierzchnikiem Rumuńskiego Kościoła Prawosławnego. Urząd swój objął w tydzień później.

Chociaż był człowiekiem dużej wiedzy i zdolności - od grudnia 1999 był członkiem honorowym Rumuńskiej Akademii Nauk - budził też wiele kontrowersji, przede wszystkim ze względu na swą służalczość wobec reżymu. Nie był wprawdzie pierwszym, który tak się zachowywał, gdyż wszyscy jego poprzednicy na tym stanowisku w czasach dyktatury komunistycznej byli bardzo dyspozycyjni wobec reżymu, ale na Teoktyście najbardziej zaciążyły zarzuty z tego powodu.

Gdy na początku grudnia 1989 w Timiszoarze wybuchło powstanie antyrządowe, patriarcha jako jedyny przywódca kościelny potępił "rozrabiaczy" i pospieszył z wiernopoddańczą deklaracją wobec Nicolae Ceausescu. Gdy rewolucja rumuńska zwyciężyła i reżym upadł, na początku następnego roku Teoktyst musiał ustąpić z urzędu i wstąpił do jednego z klasztorów i tam odbył swego rodzaju pokutę. Ale na początku kwietnia 1990 powrócił na swe stanowisko. Był to jedyny przypadek ustąpienia z urzędu, a następnie przywrócenia na poprzednie stanowisko głowy lokalnego Kościoła prawosławnego w krajach postkomunistycznych.

Sam patriarcha tłumaczył później swą postawę tym, że robił to dla dobra Kościoła i wiernych, choć wiedział, że Ceausescu jest "paranoicznym" dyktatorem. Uważał bowiem, że jeśli nie będzie schlebiał władzy, może się to obrócić przeciw Kościołowi i spowodować prześladowania duchowieństwa i wiernych. Żałując za swą postawę, Teoktyst powiedział w jednym z wywiadów: "Dzięki temu jednak Kościół prawosławny zachował skarb wiary, duchowości i rumuńskiej kultury".

Później nie wracano do tej sprawy, a sam patriarcha pokazał całemu chrześcijaństwu drugie oblicze - coraz większe otwarcie na ekumenizm. Miało to istotne znaczenie w sytuacji, gdy w ostatnich latach światowe prawosławie coraz bardziej odcina się od ruchu na rzecz jedności chrześcijan, a Kościoły gruziński i bułgarski nawet wystąpiły ze światowych struktur ekumenicznych. Tymczasem Teoktyst w dniach 7-9 maja 1999 jako pierwszy zwierzchnik prawosławny podejmował u siebie Jana Pawła II a 12 października 2002 złożył rewizytę papieżowi w Watykanie.

7 listopada 2000 patriarcha otrzymał doktorat honoris causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Zdjęcie za www.cerkiew.pl