Kościół ewangelicko-augsburski na świecie posługuje się zachodnim kalendarzem liturgicznym, w którym pamiątka przyjścia na świat Jezusa Chrystusa obchodzona jest zawsze dnia 25 grudnia.
W przeddzień Święta obchodzona jest Wigilia Narodzenia Pańskiego, która rozpoczyna się po zachodzie słońca. W zależności od tradycji regionalnej godzina rozpoczęcia uroczystego nabożeństwa wigilijnego w kościele jest różna (od około godziny 16.00 do 24.00).
W diecezji cieszyńskiej i na Zaolziu (Republika Czeska), Święta Narodzenia Pańskiego przez wieki rozpoczynano od uroczystej jutrzni w kościele parafialnym, 25 grudnia o godzinie 5.00. Natomiast w kościółkach i kaplicach filialnych od czasu po II wojnie światowej odprawia się nabożeństwo wigilijne pomiędzy godziną 15.00 a 17.00.
W diecezji mazurskiej, zgodnie z wielowiekową tradycją, zwłaszcza tam, gdzie była ludność polska, święta rozpoczynano od uroczystej jutrzni świątecznej już o godzinie 4.00 lub 5.00. Jutrznia mazurska połączona była z inscenizacją dzieci i młodzieży, przedstawiającą historię Narodzenia Pańskiego. Dziś już jutrznia mazurska zanikła, a nabożeństwa wigilijne odprawiane są przed wieczorem 24 grudnia.
W pozostałych diecezjach rozpoczyna się święta w Wigilię Narodzenia Pańskiego od nabożeństwa wigilijnego pomiędzy godziną 16.00 a 18.00.
Od kilku już lat w wielu parafiach Kościoła ewangelicko-augsburskiego w Polsce jesteśmy świadkami przenoszenia tej wspaniałej uroczystości na czas bardziej dogodny dla wiernych i księży, a więc z godzin popołudniowych 24 grudnia lub z godziny 5.00 rano dnia 25 grudnia na czas po kolacji wigilijnej, a więc pomiędzy godziną 20.00 a 24.00. Rozpoczyna się ona od tzw. "pasterki". Podobne tendencje widzimy także u naszych zachodnich i północnych sąsiadów ("Christmette" w godzinach między 22.00 a 24.00)
Liturgia nabożeństw
"Jutrznia cieszyńska" rozpoczynała się od uroczystej liturgii według starych cieszyńskich porządków i melodii liturgicznych. Starzy cieszyniacy opowiadali, że spieszyli się w mroźną noc do kościoła aby nie spóźnić się, ponieważ zaraz na początku jutrzni po preludium organowym do oświetlonego świecami kościoła wchodził przed ołtarz ksiądz, klękał na stopniu ołtarza lub klęczniku i intonował uroczyście: "Wspomożenie nasze, niech będzie w imieniu Pańskim". Ze względu na muzyczne opracowanie była i jest to najpiękniejsza część liturgii cieszyńskiej.
Liturgia nabożeństwa wigilijnego, jutrzennego czy pasterki to Liturgia Słowa Bożego, w której śpiewa się wiele kolęd, zarówno znanych wszystkim typowo polskich, jak też międzynarodowych kolęd i pieśni ewangelickich, a zwłaszcza: "Cudowna różdżka wzrosła", "O błogosławiony, radością natchniony", czy pieśni ks. dr. Marcina Lutra: "Jam z niebios zszedł", "Pochwalon, Jezu Chryste, bądź" lub znaną w świecie kolędę "Cicha noc", bez której trudno sobie wyobrazić Święta Bożego Narodzenia. Mimo, że pochodzi ona z austriackiej części Kościoła rzymskokatolickiego żadnemu ewangelikowi na świecie to nie przeszkadza, jak również żadnemu katolikowi niemieckojęzycznemu (Niemcy, Austria, Szwajcaria, Alzacja we Francji) nie przeszkadza, że w ich "Gotteslob" ("Chwalcie Boga") znajduje się pieśń ks. Marcina Lutra "Pochwalon, Jezu Chryste, bądź", czy wiele innych typowo ewangelickich kolęd i pieśni uznanych tam za ekumeniczne (np. ks. Pawła Gerhardta). Bowiem pieśń religijna, a zwłaszcza kolęda tak bardzo łączy wszystkich chrześcijan.
Dokładny porządek liturgii wigilijnych nabożeństw ewangelickich podany jest w nowym Śpiewniku Ewangelickim z 2002 r. Jest to uroczysta Liturgia Słowa Bożego. W liturgii czytane są proroctwa o przyjściu Mesjasza ze Starego Testamentu, słowa tradycyjnej lekcji z Listu św. Pawła Apostoła do Tytusa (2,11-14) o zbawiennej łasce, która nam została objawiona. Oczywiście jest też czytana tradycyjna Ewangelia wg św. Łukasza (2,1-14 [15-20]). Nie na ostatnim miejscu są śpiewy chóru, zespołu młodzieżowego lub dziecięcego, a jeśli w parafii istnieje jakakolwiek orkiestra, wtedy i ona akompaniuje do śpiewu kolęd chóru lub zboru.
Kolacja wigilijna
W polskich domach ewangelickich to ważny element życia religijnego i rodzinnego. Kolacja wigilijna odbywa się po powrocie z nabożeństwa wigilijnego lub po godzinie 17.00. Rozpoczyna się ona najpierw od pieśni (kolęda lub pieśń do posiłku), czytana jest Ewangelia o narodzeniu Pańskim (Łk 2,1-14), głowa rodziny lub najstarszy członek rodziny zmawia modlitwę zakończoną Modlitwą Pańską. Następnie z powagą łamany jest tradycyjny opłatek wigilijny i składane są życzenia świąteczne.
Po tej wstępnej części rozpoczyna się kolacja wigilijna. W zależności od tradycji miejscowej są podawane dania na ciepło, a najważniejszym jest karp pod różnymi postaciami. Po kolacji wymieniane są prezenty, które w symboliczny sposób świadczą o największym darze, jaki dał nam Ojciec w Synu Swoim Jezusie Chrystusie. Następnie przy oświetlonej światłami choince śpiewane lub słuchane są z płyt kolędy. Tam gdzie nabożeństwo odprawia się przed północą, tam ewangelicy udają się na oznaczoną porę do kościoła, lub też na spoczynek, aby wstać wcześnie i zdążyć na jutrznię o godzinie 5.00 rano.
W I Święto Narodzenia Pańskiego (25 grudnia), jak również w Dzień św. Szczepana Męczennika (26 grudnia), ewangelicy udają się do swych świątyń na uroczyste nabożeństwa świąteczne, a ci którzy w Adwencie nie przystąpili do Stołu Pańskiego lub mają głębsze pragnienia duchowe, aby częściej przystępować do Stołu Pańskiego, korzystają z tej możliwości w I lub w II Święto Narodzenia Pańskiego lub na zakończenie roku (31 grudnia).
***
Kościół ewangelicko-augsburski (luterański) jest trzecim co do wielkości Kościołem chrześcijańskim w Polsce i największym Kościołem ewangelickim w Polsce. Wywodzi się z nurtu wittenberskiego reformacji XVI wieku rozpoczętego przez Marcina Lutra.
W Polsce liczy ok. 75 tys. wiernych zgromadzonych w 6 diecezjach. Ponad połowa polskich luteran mieszka na Śląsku Cieszyńskim. Najwyższym organem władzy ustawodawczej Kościoła jest Synod, który wybiera konsystorz – najwyższa władzę wykonawczą i biskupa Kościoła, reprezentującego Kościół na zewnątrz. Kadencja biskupa Kościoła trwa 10 lat.
Odnotowano ofiary śmiertelne, ale konkretne liczby nie są jeszcze znane.
Odnotowano ofiary śmiertelne, ale konkretne liczby nie są jeszcze znane.