Boże Narodzenie u luteran

Kościół Ewangelicko-Augsburski (Luterański) na świecie posługuje się zachodnim kalendarzem liturgicznym, w którym pamiątka przyjścia "na ten świat zgubiony" [SE 66] Jezusa Chrystusa naszego Zbawiciela obchodzona jest zawsze dnia 25 grudnia. W przeddzień tego dnia (24 grudnia) obchodzimy Wigilię Narodzenia Pańskiego, która rozpoczyna się po zachodzie słońca.

W zależności od tradycji regionalnej godzina rozpoczęcia uroczystego nabożeństwa wigilijnego w kościele jest różna (od około godziny 16 do 24.00).
W Diecezji Cieszyńskiej i na Zaolziu (Republika Czeska), Święta Narodzenia Pańskiego przez wieki rozpoczynano od uroczystej jutrzni świątecznej w pierwszy dzień świąt (25 XII) o godzinie 5.00 odprawianej w kościele parafialnym. Natomiast w kościółkach i kaplicach filialnych odprawia się od czasu po II wojnie światowej nabożeństwo wigilijne pomiędzy 15.00 a 17.00.

Na Mazurach (diecezja mazurska) zgodnie z wielowiekową tradycją, zwłaszcza tam, gdzie była ludność polska, święta rozpoczynano od uroczystej jutrzni świątecznej już o 4.00 lub 5.00. Jutrznia mazurska (patrz: Michał Kajka – „Jutrznia mazurska”) połączona była z inscenizacją dzieci i młodzieży, przedstawiającą historię Narodzenie Pańskiego. Dziś już jutrznia mazurska zanikła, a nabożeństwa wigilijne odprawiane są przed wieczorem w dniu 24 grudnia.

W pozostałych diecezjach rozpoczyna się święta w Wigilię Narodzenia Pańskiego od nabożeństwa wigilijnego pomiędzy godziną 16.00 a 18.00
Od kilku już lat w wielu parafiach Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego w Polsce jesteśmy świadkami przenoszenia tej wspaniałej uroczystości na czas bardziej dogodny dla wiernych i księży, a więc z godzin popołudniowych 24 grudnia lub z godziny 5.00 rano dnia 25 XII na czas po kolacji wigilijnej, a więc pomiędzy godziną 20.00 a 24.00 (np. Wisła, Goleszów, Skoczów, Tychy). Rozpoczyna się ona od tzw. „pasterki”. Podobne tendencje widzimy także u naszych zachodnich i północnych sąsiadów („Christmette” w godzinach 22.00 a 24.00)

LITURGIA NABOŻEŃSTW

Jutrznia cieszyńska” rozpoczynała się od uroczystej liturgii według starych cieszyńskich porządków i melodii liturgicznych: "Wspomożenie nasze, niech będzie w imieniu Pańskim" [SE 964 (1)]. Starzy cieszyniacy opowiadali, że śpieszyli się w mroźną noc do kościoła aby nie spóźnić się, ponieważ zaraz na początku jutrzni po preludium organowym do oświetlonego świecami kościoła wchodził przed ołtarz ksiądz, klękał na stopniu ołtarza lub klęczniku i intonował uroczyście: „Wspomożenie nasze...”. Ze względu na muzyczne opracowanie była i jest to najpiękniejsza część liturgii cieszyńskiej.

Liturgia nabożeństwa wigilijnego, jutrzennego czy pasterki to Liturgia Słowa Bożego, w której śpiewa się wiele kolęd, zarówno znanych nam wszystkim typowo polskich, jak też międzynarodowych kolęd i pieśni ewangelickich, a zwłaszcza: "Cudowna różdżka wzrosła" [SE 45], "O błogosławiony, radością natchniony" [SE 66], czy pieśni ks. dr. Marcina Lutra: "Jam z niebios zszedł" [SE 54], „Pochwalon, Jezu Chryste, bądź” [SE 7], lub światową kolędę "Cicha noc" [SE 41 i 42], bez której nie wyobrażamy sobie Świąt Bożego Narodzenia.

Mimo, że pochodzi ona z austriackiej części Kościoła Rzymsko – Katolickiego żadnemu ewangelikowi na świecie to nie przeszkadza, jak również żadnemu katolikowi niemieckojęzycznemu (Niemcy, Austria, Szwajcaria, Alzacja we Francji) nie przeszkadza, że w ich „Gotteslob” („Chwalcie Boga”) znajduje się pieśń ks. Marcina Lutra „Pochwalon, Jezu Chryste, bądź” [SE 7] pod numerem 130 [GL], czy wiele innych typowo ewangelickich kolęd i pieśni uznanych tam za ekumeniczne (np. ks. Pawła Gerhardta). Bowiem pieśń religijna, a zwłaszcza kolęda tak bardzo łączy wszystkich chrześcijan. Szkoda, że w Polsce Kościół katolicki w ramach ekumenicznych kontaktów jeszcze nie przejął prawie żadnej ewangelickiej kolędy.

Dokładny porządek liturgii wigilijnych nabożeństw ewangelickich podany jest w nowym (2002 r.) Śpiewniku Ewangelickim [SE] pod numerem 965 (2) na stronach 1484-1485. Jest to uroczysta Liturgia Słowa Bożego. W liturgii czytane są proroctwa o przyjściu Mesjasza ze Starego Testamentu, słowa tradycyjnej lekcji z listu św. Pawła Apostoła do Tytusa 2,11-14 o zbawiennej łasce, która nam została objawiona. Oczywiście jest też czytana tradycyjna Ewangelia wg św. Łukasza 2,1-14 (15-20). Nie na ostatnim miejscu są śpiewy chóru, zespołu młodzieżowego lub dziecięcego, a jeśli w parafii istnieje jakakolwiek orkiestra wtedy i ona akompaniuje do śpiewu kolęd chóru lub zboru.


KOLACJA WIGILIJNA:

W polskich domach ewangelickich to ważny element życia religijnego i rodzinnego. Kolacja wigilijna odbywa się po powrocie z nabożeństwa wigilijnego lub po godzinie 17.00. Rozpoczyna się ona najpierw od pieśni (kolęda lub pieśń do posiłku), czytana jest Ewangelia o narodzeniu Pańskim (Łk 2,1-14), głowa rodziny lub najstarszy członek rodziny zmawia modlitwę zakończoną Modlitwą Pańską. Następnie z powagą łamany jest tradycyjny opłatek wigilijny i składane są życzenia świąteczne.

Po tej wstępnej części rozpoczyna się kolacja wigilijna. W zależności od tradycji miejscowej są podawane dania na ciepło, a najważniejszym jest karp pod różnymi postaciami. Po kolacji wymieniane są prezenty, które w symboliczny sposób świadczą o największym darze, jaki dał nam Ojciec w Synu Swoim Jezusie Chrystusie. Następnie przy oświetlonej światłami choince śpiewane lub słuchane są z kaset kolędy. Tam gdzie nabożeństwo odprawia się przed północą, tam ewangelicy udają się na oznaczoną porę do kościoła, lub też na spoczynek aby wstać wcześnie i zdążyć na jutrznię o godzinie 5.00 rano.

W I Święto Narodzenia Pańskiego (25 XII), jak również w Dzień św. Szczepana Męczennika (26 XII), ewangelicy udają się do swych świątyń na uroczyste nabożeństwa świąteczne, a ci którzy w Adwencie nie przystąpili do Stołu Pańskiego lub mają głębsze pragnienia duchowe aby częściej przystępować do Stołu Pańskiego, korzystają z tej możliwości w I lub w II Święto Narodzenia Pańskiego lub na zakończenie roku (31 XII).

Oznaczenia symboliki świątecznej:

• Zielona choinka – znaczy wieczną zieleń. Chrystus jest wiecznie żywy i przyniósł na świat życie wieczne.
• Prezenty – Bóg dał nam w Swoim Synu największy i wieczny dar.
• Świece na choince – Jezus Chrystus jest światłością świata, a kto za Nim idzie będzie miał światło życia i może być również dla świata odbiciem Chrystusowej światłości.
• Gwiazda – Gwiazda prowadziła mędrców ze Wschodu do Betlejem. „Gwiazdą Jakubową” jest nazwany także Mesjasz – Chrystus. W kościołach ewangelickich od I Niedzieli Adwentu aż do 2 lutego zawiesza się nad ołtarzem lub nad bramę wejściową do kościoła oświetloną tzw. „gwiazdę hernhucką”, która ma swój rodowód u „Braci hernhuckich” (Hernhut miasto leżące nie daleko granicy Polski i Czech).
• Aniołowie – Boży posłańcy, którzy zwiastowali światu (najpierw pasterzom) dobrą nowinę: „Dziś narodził się wam Zbawiciel, którym jest Chrystus Pan, w mieście Dawidowym” (Łk 2,11).