Grabarka - serce polskiego prawosławia

Oprócz tych dwóch najdłuższych pielgrzymek organizowanych jest także wiele mniejszych i krótszych pątniczych wędrówek z wielu prawosławnych parafii na Podlasiu. Na Grabarkę wyjdą m. in. pielgrzymki z Bielska Podlaskiego, Hajnówki, Gródka, Sokółki i pobliskich Siemiatycz. Co roku w każdej z nich bierze udział 300-500 osób.

Nietypowa i bardzo kameralna jest pielgrzymka z Białowieży. W zeszłym roku wzięło w niej udział niespełna pięćdziesiąt pątników. Większą część trasy pokonali oni idąc przez Puszczę Białowieską. Cały czas towarzyszyły im przepiękne widoki. Niektórzy codziennie zbierali po drodze grzyby. Nawet całe siatki!

Co roku na Grabarkę przychodzą również pielgrzymi z Jabłecznej. Jest to jedyna, albo jedna z nielicznych pieszych pielgrzymek z terenu prawosławnej diecezji lubelsko-chełmskiej. Pątnicy pokonują ponad 120 kilometrów w pięć dni. Trasa ich wędrówki przebiega przez tereny, na których nie ma prawosławnych wiernych i przyjmowani są - jak podkreślają - bardzo gorąco przez katolików.

Kto pielgrzymuje?

Praktycznie wszystkie większe piesze pielgrzymki są organizowane przez Bractwo Młodzieży Prawosławnej. Największa białostocka pielgrzymka jest również obsługiwana przez grupy BMP oraz wojsko. Młodzież pomaga także mniszkom przygotować grabarkowe wzgórze na przyjazd pielgrzymów na tzw. obozie roboczym. Bractwo prowadzi również różne akcje propagujące piesze pielgrzymowanie. Owocami tej działalności jest coraz liczniejsze grupy młodych pątników.

Piesze pielgrzymki od kilkunastu lat są zdominowane przez młodzież. Szacuje się, że młodzi to ok. 80 procent wszystkich pątników. Tę dobrą pielgrzymkową demografię zauważają także hierarchowie. W 2003 roku arcybiskup Aten i całej Grecji Chrystodulos, obecny na święcie Przemienienia Pańskiego, był zdumiony, że w Polsce pielgrzymki są tak popularne wśród młodzieży. - Polska prawosławna mniejszość ma szczególny dynamizm - stwierdził gość z Grecji. - Młodzież to najlepsze świadectwo dla polskiej Cerkwi - podkreślił z radością zwierzchnik Kościoła greckiego w 2003 roku.

Dużą grupę wśród wszystkich pątników stanowią również rzymscy katolicy. Pielgrzymują oni na Grabarkę najczęściej indywidualnie. Jednak są również chętni, którzy idą w zorganizowanych przez Kościół prawosławny pielgrzymkach.

Największe sanktuaria i miejsca święte zawsze łączyły chrześcijan Zachodu i Wschodu. Katolicy pielgrzymują do miejsc świętych, które należą do prawosławnych, a prawosławni do sanktuariów katolickich. Na przykład Jasna Góra i ikona Częstochowskiej Matki Bożej od zawsze cieszyły się wielkim kultem u wschodnich chrześcijan. Ks. Jerzy Tofiluk zwraca uwagę na żywy kult tej ikony w rosyjskim prawosławiu.

W Częstochowie została nawet wybudowana cerkiew pod wezwaniem Częstochowskiej Ikony Matki Bożej. Jest to świątynia, która ma m.in. służyć prawosławnym pątnikom pielgrzymującym do Czarnej Madonny.

W prawosławiu pielgrzymowanie ma bardzo stare tradycje. Jego zorganizowane formy pojawiły się na przełomie XVIII i XIX wieku. - Pątnicy doświadczają szczególnej łaski w miejscach świętych. Podczas głównych odpustowych świąt odczuwają także, że stanowią część wielkiej chrześcijańskiej wspólnoty - tłumaczy ks. Tofiluk.

Prawosławne pielgrzymowanie skupia się, podobnie jak u katolików, wokół miejsce cudownych, które historycznie związane są z nadzwyczajnymi wydarzeniami, objawieniami, słynnymi ikonami czy relikwiami świętych. Pątników najczęściej przyciągają "miejsca wymodlone", takie jak monastery i ławry.

Duchowość prawosławna na ziemiach polskich przez wieki kształtowała się pod wpływem wielkich ośrodków życia duchowego z terenu obecnej Ukrainy i Rosji. Do końca XVI w. w 110 miejscowościach na terenie Rzeczypospolitej działały monastery prawosławne. Granice naszego kraju sięgały wówczas o wiele dalej na wschód niż obecnie, obejmując tereny, które tradycyjnie są prawosławne. Największe prawosławne sanktuaria pielgrzymkowe znajdowały się więc na terenach, które dziś należą do Litwy, Białorusi i Ukrainy.

Po II wojnie światowej granice Polski przesunęły się na zachód i prawie wszystkie najsłynniejsze miejsca pielgrzymowania, klasztory, a nawet seminaria duchowne znalazły się poza granicami. W powojennej Polsce ostał się tylko jeden zniszczony monaster męski w Jabłecznej.

Ostatnie lata to czas umacniania się znaczenia prawosławnych ośrodków życia monastycznego w Polsce. Są one licznie odwiedzane przez wiernych udających się do nich w pielgrzymkach i indywidualnie na święta oraz uroczystości liturgiczne. Służą też jako miejsca modlitwy, na co ma trudny do przecenienia wpływ obecność cudownych ikon.