Prawosławny czyli kto?

Kościół wschodni, podobnie jak zachodni prowadził działalność misyjną. Jego wysiłki skierowane były na tereny Bałkanów i wschodniej Europy. Ważnym kierunkiem była Ruś Kijowska która przyjęła chrzest w 988 roku. Dzięki temu, po zdobyciu przez Turków Konstantynopola, to właśnie do Kijowa przeniesiono główną siedzibę kościoła prawosławnego. Następnie miejscem tym stała się Moskwa. W 1589 roku został tam ustanowiony Patriarchat. Głoszona przez Carów koncepcja Moskwy jako trzeciego Rzymu i podporządkowywanie Cerkwi państwu pogłębiały rozłam między katolicyzmem a prawosławiem. W przeciwieństwie do kościoła rzymskokatolickiego gdzie głosi się rozdział „ołtarza od tronu”, w prawosławiu religia jest właściwie państwową.

Charakterystyczną cechą Kościoła prawosławnego jest podział na samodzielne, autokefaliczne kościoły. Instytucją nadrzędną, ale tylko honorowo, jest Ekumeniczny Patriarchat Prawosławny. Jego zwierzchnikiem jest arcybiskup Konstantynopola. Funkcję tę sprawowali niegdyś tacy wybitni przedstawiciele Kościoła niepodzielonego jak św. Grzegorz z Nazjanzu, czy św. Jan Chryzostom. Obecnie jest nim Bartłomiej I.  

Podobnie jak w Kościele katolickim również na wschodzie dochodziło do rozłamów. Przykładem ich są Staroobrzędowcy, którzy wyodrębnili się z Cerkwi Rosyjksiej w 1653 roku na tle sprzeciwu wobec reformy liturgicznej patriarchy Nikona w 1652 roku.

 XIX i XX wiek są początkiem powstawania autokefalicznych kościołów na Bałkanach i środkowowschodniej Europie, między innymi w Polsce. Autokefaliczny Polski  Kościół Prawosławny powstał w 1925 roku.

Dla Kościoła prawosławnego w Rosji szczególnie trudny był okres Rosji bolszewickiej i ZSRR. Wielu duchownych straciło życie, zniszczono setki świątyń. Przed duchowieństwem postawiono trudny wybór:  przyjąć nowy ustrój i pozostać na miejscu, czy zachować własne poglądy ale być szykanowanym czy wyjechać na emigrację, daleko od wiernych. Do dziś żywy jest w tej Cerkwi spór o  tamte czasy. Zwłaszcza że część biskupów i duchownych współpracowała z KGB.

Jak już wspomniano, przyczyny rozłamu między chrześcijaństwem wschodnim i zachodnim były wielowątkowe i dość skomplikowane. Jednak prawosławie nie różni się aż tak bardzo od katolicyzmu. Najbardziej rzucającą się w oczy różnicą jest odmienna tradycja kształtująca przez wieki oba kościoły – inna liturgia, inne prawo.  Tym niemniej występuje kilka różnic także w doktrynie. Wynikają one z  faktu odrębnego rozwoju obu Kościołów. Prawosławni nie przyjęli dogmatów przyjętych przez Kościół zachodni już po podziale. Obce są im sformułowania przyjęte w Kościele Zachodnim choćby pod wpływem dyskusji z Reformacją czy innymi, późniejszymi prądami umysłowymi. Ale, co warto zaznaczyć, nie przyjmując tych prawd jako dogmatów, jednocześnie wierzą podobnie jak katolicy.