Grabarka - serce polskiego prawosławia

Mimo, że Święta Góra Grabarka słynęła cudami podczas epidemii cholery już na początku XVIII wieku, to jednak prawdziwy rozkwit i popularność wśród pielgrzymów zdobyła sobie dopiero po II wojnie światowej. Ogromną rolę w popularyzacji tego miejsca odegrały mniszki, które wówczas osiedliły się na świątynnym wzgórzu i założyły tam pierwszy po wojnie prawosławny klasztor żeński.

Na Grabarkę najwięcej pielgrzymów przybywa 18 sierpnia, w przeddzień głównych uroczystości Spasa Izbawnika (Przemienienia Pańskiego, które przypada 19 sierpnia wg starego kalendarza juliańskiego). Najwięcej pątników przybyło do tego sanktuarium w 2000 roku, kiedy to odbywały się obchody roku milenijnego. Na Święta Górę mnisi z Grecji przywieźli wtedy odpis (kopię) cudownej ikony Matki Bożej Iwierskiej. Szacuje się, że wówczas do tego sanktuarium przybyło pieszo, samochodami i autobusami aż 200 tys. pątników.

Prawie każdy pielgrzym dociera na Świętą Górę ze swoim krzyżem wotywnym, który po poświęceniu go przez kapłana, zostawia na wzgórzu koło cerkwi. Obecnie na Grabarce znajdują się setki tysięcy krzyży, tworzących prawdziwy las. W nocy z 18 na 19 sierpnia kapłani przez całą noc spowiadają wiernych. Szacuje się, że 80 proc. wiernych obecnych na Świętej Górze tej nocy podchodzi do sakramentu pojednania i przyjmuje Eucharystię.

W 2004 roku około 7 tys. wiernych przyszło na Grabarkę w 15 pieszych pielgrzymkach. Ponad 80 proc. pieszych pielgrzymów to młodzież. Do sanktuarium przyszły m.in. pielgrzymki z Białegostoku, Bielska Podlaskiego, Hajnówki, Jabłecznej, Siemiatycz i Sokółki, Białowieży, a także najdłuższa z Warszawy. Piesi pielgrzymi, mimo zmęczenia wielodniową wędrówką, po wejściu na górę trzykrotnie obchodzą cerkiew na kolanach. Ich zdaniem na tej górze wiara dodaje sił. Przejście na kolanach stanowi punkt kulminacyjny, na który czeka każdy z nich przez całą pielgrzymkę.

Prawosławne sanktuaria

Od kilku ostatnich lat coraz bardziej są popularne pielgrzymki do Ławry Supraskiej. Do Supraśla pielgrzymi z Białegostoku wyruszą 9 sierpnia na święto ikony Matki Boskiej Supraskiej. Mają do pokonania krótką trasę (15 km) i docierają na miejsce tego samego dnia. Modlitwa pątników w monasterze podobnie jak na Grabarce trwa całą noc. Licząca ponad 500 lat ikona Matki Bożej znajduje się w supraskim klasztorze Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny. Jest ona kopią XI-wiecznej ikony Matki Boskiej Smoleńskiej, zwanej Orędowniczką Ziemi Białostockiej. Niegdyś cześć Matce Boskiej Supraskiej oddawali zarówno prawosławni, jak i rzymscy katolicy. W zeszłym roku na święto do Supraśla przybyło ponad 10 tys. osób, a w pieszej pielgrzymkach ok. 2,5 tys. osób i z roku na rok liczba pątników wzrasta. Pielgrzymka do Supraśla jest o wiele bardziej rodzinna, niż na przykład wędrówka na Grabarkę. Mała odległość od Białegostoku powoduje, że do tego sanktuarium chodzą całe rodziny. Pielgrzymują zarówno dzieci, jak i ich babcie.

Poza Grabarką i Supraślem pątnicy pielgrzymują także do Jabłecznej, gdzie znajduje się najstarszy w Polsce męski monaster pw. Św. Onufrego. Tradycja głosi, że miejsce, gdzie wzniesiono monaster wybrał sam św. Onufry. Ukazał się on rybakom łowiącym na rzece i powiedział: "W tym miejscu chwalone będzie imię moje". Na brzegu, gdzie pojawił się święty starzec rybacy znaleźli ikonę Wielkiego Onufrego przyniesioną przez Bug. Mężczyźni ci wkrótce wybudowali pierwszą świątynię, założyli też pustelnię, gdzie sami zamieszkali, aby strzec ikony. Pustelnia ta z czasem przekształciła się w monaster.

Corocznie do Jabłecznej przybywa kilka tysięcy pielgrzymów na przypadające 24-25 czerwca święto patrona klasztoru św. Onufrego oraz na święto Turkowickiej Ikony Matki Bożej, które przypada 17-18 lipca. Jednak do Jabłecznej wierni przybywają raczej samochodami i autobusami, a pieszych pątników jest niewielu.

Na pielgrzymim szlaku

Uczestnicy pieszej pielgrzymki, która wyrusza co roku 13 sierpnia z Białegostoku na Grabarkę mają do pokonania 130 kilometrów i trwa 5 dni. W tej największej prawosławnej pieszej pielgrzymce bierze udział kilka tysięcy wiernych. Pątnicy na miejsce docierają 18 sierpnia, w przeddzień głównych uroczystości Przemienienia Pańskiego. W tym roku będą wędrować już po raz dwudziesty.

Pielgrzymi uczestniczą w codziennych Świętych Liturgiach, sprawowanych w cerkwiach znajdujących się na trasie. Następna modlitwa jest przed obiadem około południa. Dzień prawosławnego pielgrzyma kończy się wieczernią (nieszporami) w cerkwi. Tradycyjnie na początku grupy pielgrzymkowej jest niesiony kilkumetrowy krzyż w intencji wszystkich pątników. Ten krzyż oraz inne osobiste krzyże pokutne niesione przez pielgrzymów zostaną ustawione na wzgórzu w Grabarce.

Od trzech lat organizowana jest także piesza pielgrzymka z Warszawy. Jest to najdłuższa prawosławna pielgrzymka w Polsce. Pątnicy mają do pokonania 150 kilometrów trasy w 5 dni, czyli dziennie przypada im 30-kilometrowy odcinek. Szacuje się, że w tegorocznej warszawskiej pielgrzymce uczestniczyć będzie setka pątników.