Dialog prawosławnych i niechalcedońskich

Współprzewodniczącymi tego gremium są prawosławny metropolita Francji Emanuel z Patriarchatu Konstantynopola i koptyjski metropolita Damietty w Egipcie Anba Biszoj. Oprócz spraw teologicznych uczestnicy spotkania omawiali też sytuację chrześcijan na Bliskim Wschodzie, m.in. wzywając społeczność międzynarodową do pilnych działań na rzecz uwolnienia dwóch uprowadzonych w ub. roku biskupów wschodniochrześcijańskich. Komunikat z obrad, ogłoszony 26 listopadam., stwierdza na wstępie, że błogosławieństwa i „łaskawej gościnności” udzielił zebranym patriarcha Konstantynopola Bartłomiej.

Otwierając obrady, metropolita Emanuel zaznaczył, że prawosławie „nadaje najwyższy priorytet oficjalnemu dialogowi teologicznemu ze wschodnimi Kościołami prawosławnymi” [tzn. z niechalcedońskimi – KAI]. Podkreślił, że "decydującym kryterium" jest wspólne przyjmowanie nauczania chrystologicznego „naszego wspólnego Ojca św. Cyryla Aleksandryjskiego i naszą wspólną tradycję patrystyczną i eklezjologiczną pięciu pierwszych wieków”.

Hierarcha prawosławny wezwał do systematycznej oceny wszystkich krytyk dotyczących propozycji zgłoszonych przez Wspólną Komisję oraz do teologicznej obrony wszelkich uprzedzeń i argumentów polemicznych. Zwrócił uwagę, że jedność Kościoła jest ważnym dogmatem wiary i tym samym praca Komisji w tym kierunku ma podstawowe znaczenie doktrynalne. Aby przekazywać duchowieństwu i wiernym obu rodzin kościelnych wyniki prac Komisji, zaproponował regularne spotkania głów tych Kościołów, wymianę wykładowców, dobrze przygotowane zebrania mnichów z obu stron oraz wszelką możliwą współpracę Kościołów na szczeblu regionalnym i w diasporze.

Drugi współprzewodniczący Komisji przedstawił ocenę I Uzgodnionego Oświadczenia nt. Chrystologii, uchwalonego na historycznym oficjalnym spotkaniu nt. dialogu między obu rodzinami kościelnymi w klasztorze św. Biszoja w Egipcie w 1989 r. Odwołując się również do „naszego wspólnego Ojca św. Cyryla Aleksandryjskiego”, mówca podkreślił, że obie rodziny wyznaniowe wyrażają tę samą rzeczywistość, gdy mówią o jednej złożonej hipostazie Wcielonego Słowa. Przytoczył też fragment Oświadczenia Wspólnej Komisji z Chambésy z 1990, stwierdzający, iż „obie rodziny zawsze lojalnie trzymały się tej samej prawdziwej prawowiernej wiary chrystologicznej i nieprzerwanej ciągłości tradycji apostolskiej”.

Metropolita koptyjski wspomniał ponadto o wielkich wysiłkach podejmowanych wraz z nieżyjącym już poprzednim współprzewodniczącym, metropolitą Damaskinem, a mianowicie o wspólnych odwiedzinach różnych miejscowych Kościołów prawosławnych i niechalcedońskich, aby osobiście powiadomić ich kierownictwa o dobrych wynikach prac Komisji.

Po przemówieniach obu hierarchów rozpoczęła się intensywna i owocna dyskusja, a obok obrad plenarnych odbywały się też oddzielne posiedzenia każdej delegacji w celu omówienia we własnym gronie pojawiających się problemów i szukania wspólnej drogi naprzód.

Wspólny komunikat wyraża wdzięczność Duchowi Świętemu za to, że kierował pracami Komisji, która wzywa do dalszego rozwijania dialogu „w całej jego powadze” i do formalnego spotkania Komisji w jej pełnym składzie. Wyrażono też uznanie „dla dobrej roboty wykonanej przez podkomitety do spraw teologicznych, kanonicznych, liturgicznych i duszpasterskich”. Stwierdzono zarazem, że niektóre Kościoły wysunęły pewne poważne problemy, które wymagają dalszych wyjaśnień, np. zniesienie ekskomunik, wspólne wymienianie siedmiu Soborów Powszechnych, wzajemne uznanie świętych i niektóre zagadnienia chrystologiczne.

Wspólna Komisja wyraziła ponadto głębokie zatroskanie sytuacją swych Kościołów, zwłaszcza na Bliskim Wschodzie oraz wezwała wspólnotę międzynarodową i wszystkich zainteresowanych do uwolnienia dwóch porwanych w kwietniu ub.r. biskupów: Mora Gregoriosa Juhanny Ibrahima i Bulosa Jazidżiego.

Przypomniano ponadto wcześniejsze prace tego gremium, zwracając uwagę, że obecne zebranie odbyło się w 50. rocznicę pierwszego, jeszcze nieoficjalnego spotkania nt. dialogu między obu rodzinami kościelnymi, do którego doszło w duńskim mieście Aarhus w 1964.

W spotkaniu w stolicy Grecji wzięło udział 11 przedstawicieli i doradców z patriarchatów prawosławnych Konstantynopola, Aleksandrii, Antiochii, Jerozolimy, Moskwy, Serbii i Rumunii oraz z Kościołów Cypru i Grecji i 6 delegatów Kościołów: koptyjskiego, syryjskiego, ormiańskiego (dwie oddzielne delegacje kościelne z Armenii i Libanu) i syromalankarskiego (z Indii).

Kościoły niechalcedońskie stanowią odrębną rodzinę wschodniochrześcijańską, powstałą w wyniku odrzucenia uchwał Soboru Chalcedońskiego w 451, na którym m.in. potępiono jako herezję monofizytyzm, czyli pogląd o jednej tylko naturze – boskiej – w Chrystusie. Nauka prawowierna głosi, że są w Nim dwie natury: boska i ludzka, niewymieszane, a zarazem stanowiące pełną jedność. Dlatego dawniej nazywano te Kościoły także monofizyckimi, obecnie jednak, aby uniknąć skojarzeń z herezją, używa się określenia „Kościoły niechalcedońskie” lub „przedchalcdedońskie”. Od wielu lat prowadzą one dialogi teologiczne zarówno z prawosławiem, jak i z katolicyzmem.