"Orientale lumen"
List apostolski "Orientale lumen" Ojca Świętego Jana Pawła II do biskupów, do duchowieństwa i wiernych w setną rocznicę listu apostolskiego "Orientalium dignitas" Papieża Leona XIII
PRZYPISY
[1] Por. Leonis XIII, Acta, 14 (1894), 358 – 370. Papież przypomina o szacunku i konkretnej pomocy ze strony Stolicy Apostolskiej dla Kościołów Wschodnich oraz o woli chronienia ich specyfiki; ponadto List apost. Praeclara gratulationis (20 czerwca 1894), l.c., 195-214; Enc. Christi nomen (24 grudnia 1894), l.c., 405 – 409
[2] Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o Kościołach Wschodnich Katolickich Orientalium Ecclesiarum, 1; Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 17
[3] Św. Augustyn zauważa w związku z tym: „Skąd Kościół miał początek? Z Jerozolimy”, In Epistulam Ioannis, II, 2: PL 35, 1990
[4] Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 23; Dekr. o ekumenizmie, Unitatis redintegratio, 14
[5] Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 4
[6] Por. List apost. Egregiae virtutis (31 grudnia 1980): AAS 73 (1981), 258 – 262; Enc. Slavorum Apostoli (2 czerwca 1985), 12 – 14: AAS 77 (1985), 792 – 796
[7] Rozważanie na zakończenie Drogi Krzyżowej w Wielki Piątek (1 kwietnia 1994): L'Osservatore Romano, 3 kwietnia 1994, s. 5
[8] Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 14 – 18
[9] Przemówienie na Konsystorzu Nadzwyczajnym (13 czerwca 1994): L'Osservatore Romano, 13 – 14 czerwca 1994, s. 5
[10] SOBÓR WAT. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 17
[11] Tamże, 15
[12] Por. św. Ireneusz, Adversus haereses V, 36, 2: SCh 153/2, 461; św. Bazyli, De Spiritu Sancto, XV, 36: PG 32, 132; XVII, 43, l.c., 148; XVIII, 47, l.c., 153
[13] Por. św. Grzegorz z Nyssy, Oratio catechetica, XXXVII: PG 45, 97
[14] Por. Adversus haereses III, 10, 2: SCh 211/2, 121; III, 18, 7, l.c., 365; III, 19, 1, l.c., 375; IV, 20, 4: SCh 100/2, 635; IV, 33, 4, l.c., 811; V, Wstęp: SCh 153/2, 15
[15] Wszczepieni w Chrystusa, „ludzie stają się bogami i synami Bożymi, …proch zostaje wyniesiony do takiego stopnia chwały, że jest już równy w czci i bóstwie naturze Bożej”, Mikołaj Kabasilas, O życiu w Chrystusie, I: PG 150, 505
[16] Por. św. Jan Damasceński, Pro sacris imaginibus, I, 19: PG 94, 1249
[17] Por. JAN PAWEŁ II, Enc. Redemptoris Mater, 31 – 34: AAS 79 (1987), 402 – 406; Sobór Wat. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 15
[18] Por. św. Ireneusz, Adversus haereses, II, 28, 3 – 6: SCh 294, 274- – 284; św. Grzegorz z Nyssy, De vita Moysis: PG 44, 377; św. Grzegorz z Nazjanu, In sanctum Pascha. Oratio XLV, 3 n.: PG 36, 625 – 630
[19] SOBÓR WAT. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 15
[20] N, 9; AAS 77 (1985), 789 – 790
[21] Tamże, 11, l.c., 791
[22] Tamże, 21, l.c., 802 – 803
[23] „Divina eloquia cum legente crescunt”: św. Grzegorz Wielki, Hom. in Ezechielem, I, VII, 8: PL 76, 843
[24] Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 8
[25] Por. Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Interpretationis problema (październik 1989), II, 1 – 2: Enchiridion Vaticanum 11, ss. 1717 – 1719
[26] Wielki wpływ miał na Zachodzie Żywot Antoniego, napisany przez św. Atanazego: PG 26, 835 – 977. Wspomina go m.in. Św. Augustyn w swoich Wyznaniach, VIII, 6: CSEL 33, 181 – 182. Przekłady dzieł Ojców wschodnich, wśród nich Reguł św. Bazylego: PG 31, 889 – 1305, Historii mnichów w Egipcie: PG 65, 441 – 456, i Apoftegmatów Ojców pustyni: PG 65, 72 – 440, miały swój wpływ na monastycyzm na Zachodzie. Por. Wilhelm z Saint-Thierry, Epistula ad Fratres de Monte Dei: SCh 223, 130 – 384
[27] Por. np. św. Bazyli, Reguły krótsze: PG 31, 1079 – 1305, św. Jan Chryzostom, De compunctione: PG 47, 391 – 422; In Matthaeum, hom. XV, 3: PG 57, 225 – 228; św. Grzegorz z Nyssy, De beatitudinibus, Oratio III: PG 44, 1219 – 1232
[28] Por. Mikołaj Kabasilas, O życiu w Chrystusie, IV: PG 150, 584 – 585; Cyryl Aleksandryjski, In Ioannem, 11: PG 74, 561; tamże, 12, l.c., 564; św. Jan Chryzostom, In Matthaeum, hom. LXXXII, 5: PG 58, 743 – 744
[29] Por. św. Grzegorz z Nazjanzu, Oratio XXXIX: PG 36, 335 – 360
[30] Por. Klemens Aleksandryjski, Paedagogus, III, 1, 1: SCh 158, 12
[31] Znamienne są np. doświadczenia Antoniego. Por. św. Atanazy, Żywot Antoniego, 15: PG 26, 805; czy św. Pachomiusza, Les vies coptes de saint Pakhôme et ses successeurs, wyd. L. Th. Lefort, Louvain 1943, s. 3; por. świadectwo Ewagriusza Pontyjskiego, Traité pratique, 100: Sch 171, 710
[32] Por. JAN PAWEŁ II, Homilia do zakonników i zakonnic (2 lutego 1988), 6: AAS 80 (1988), 1111
[33] Por. Symbolum Chalcedonense, DS 301 – 302
[34] Por. św. Ireneusz, Adversus haereses, V, 16, 2: SCh 153/2, 217; IV, 33, 4: SCh 100/2, 811; św. Atanazy, Contra Gentes, 2 – 3 i 34: PG 25, 5 – 8 i 68 – 69; De Incarnatione Verbi, 12 – 13: SCh 18, 228 – 231
[35] Milczenie („hesychia”) jest istotnym składnikiem wschodniej duchowości monastycznej. Por. Apoftegmaty Ojców pustyni: PG 65, 72 – 456; Ewagriusz Pontyjski, Podstawy życia monastycznego: PG 40, 1252 – 1264
[36] SOBÓR WAT. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 3
[37] JAN PAWEŁ II, List apost. Tertio millennio adveniente, (10 listopada 1994), 34: L'Osservatore Romano, 14 – 15 listopada 1994, s. 4
[38] Por. św. Klemens Rzymski, List do Koryntian: Patres Apostolici; wyd. F. X. Funk, I, 60 – 144; św. Ignacy Antiocheński, List do Filipian, l.c., 266 – 282
[39] Por. św. Ireneusz, Adversus haereses, I, 10, 2: SCh 264/2, 158 – 160
[40] Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 26; Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 41; Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 15
[41] Por. JAN PAWEŁ II, List A Concilio Constantinopolitano I (25 marca 1981) 2: AAS 73 (1981) 515; List apost. Duodecimum saeculum (4 grudnia 1987), 2 i 4: AAS 80 (1988) 242.243 – 244
[42] Por. JAN PAWEŁ II, Homilia w Bazylice Św. Piotra w obecności Dimitriosa I, Arcybiskupa Konstantynopola i Patriarchy Ekumenicznego (6 grudnia 1987), 3: AAS 80 (1988), 713 – 714
[43] Por. np. Anzelm z Havelbergu, Dialogi: PL 188, 1139 – 1248
[44] Por. Tomos Agapis, Vatican – Phanar (1958 – 1970), Rome – Istanbul 1971, ss. 278 – 295
[45] Rozważanie na zakończenie Drogi Krzyżowej w Wielki Piątek (1 kwietnia 1994): L'Osservatore Romano, 3 kwietnia 1994, s. 5
[46] Por. Mszał Rzymski; uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa modlitwa nad darami; tamże trzecia Modlitwa eucharystyczna; św. Bazyli, Anafora aleksandryjska, wyd. E. Renaudot, Liturgiarum orientalium collectio, I, Frankfurt 1847, s. 68
[47] Por. PAWEŁ VI, Przesłanie do Zakonu Mechitarystów (8 września 1977): Insegnamenti 15 (1977), 812
[48] Didachè, IX, 4; Patres Apostolici, wyd. F. X. Funk, I, 22
[49] Por. Motu proprio Dei providentis (1 maja 1917): AAS 9 (1917), 529 – 531
[50] Por. Motu proprio Orientis Catholici (15 października 1917): l.c., 531 – 533
[51] Motu proprio Superno Dei nutu (5 czerwca 1960), 9: AAS 52 (1960), 435 – 436
[52] Por. Konst. apost. Sacri canones (18 października 1990): AAS 82 (1990), 1033 – 1044
[53] JAN PAWEŁ II, Przekroczyć próg nadziei, Lublin 1994, s. 122
[54] Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 14
[55] Słowa skierowane do wykładowców Papieskiego Instytutu Studiów, Wschodnich (12 grudnia 1993): L'Osservatore Romano 13 – 14 grudnia 1993, s. 4
[56] Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o Kościołach Wschodnich Katolickich Orientalium Ecclesiarum, 30
[57] Por. JAN PAWEŁ II, Posłanie Magnum Baptismi donum (14 lutego 1988), 4: AAS 80 (1988), 991 – 992
[58] Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o Kościołach Wschodnich Katolickich Orientalium Ecclesiarum, 24
[59] Tamże, 5
[60] Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 17; JAN PAWEŁ II, Przemówienie na Konsystorzu Nadzwyczajnym (13 czerwca 1994): L'Osservatore Romano, 13 – 14 czerwca 1994, s. 5
[61] Por. JAN PAWEŁ II, List do Biskupów kontynentu europejskiego (31 maja 1991): AAS 84 (1992), 163 – 168; ponadto „Les principes généraux et normes pratiques pour coordonner l'evangélisation et l'engagement oecuménique de l'Église catholique en Russie et dans les autres Pays de la C.E.I.” (wydane przez Papieską Komisję „Pro Russia”, 1 czerwca 1992)
[62] Por. Kongr. ds. Wychowania Katolickiego, Instrukcja In ecclesiastiam futurorum (3 czerwca 1979), 48: Enchiridion Vaticanum 6, s. 1080
[63] Por. Kongr. ds. Wychowania Katolickiego, Instrukcja Inspectis dierum (10 listopada 1989): AAS 82 (1990), 607 – 636
[64] Por. Kongr. ds. Wychowania Katolickiego, List okólny En égard au développement (6 stycznia 1987): L'Osservatore Romano, 16 kwietnia 1987, s. 6
[65] Por. Papieska Rada ds. Jedności Chrześcijańskiej, Directoire pour l'application des principes et des normes sur l'Oecuménisme, V: AAS 85 (1993), 1096 – 1119
[66] Por. Orędzie Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów, VII: „Apel do zakonników i zakonnic z Kościołów Wschodnich” (27 października 1994): L'Osservatore Romano, 29 października 1994, s. 7
[67] Horologion, Hymn Akathistos do Najświętszej Maryi Panny, Ikos 5
[68] Tamże
[69] Horologion, Kompleta niedzieli (ton pierwszy) w liturgii bizantyjskiej
[1] Por. Leonis XIII, Acta, 14 (1894), 358 – 370. Papież przypomina o szacunku i konkretnej pomocy ze strony Stolicy Apostolskiej dla Kościołów Wschodnich oraz o woli chronienia ich specyfiki; ponadto List apost. Praeclara gratulationis (20 czerwca 1894), l.c., 195-214; Enc. Christi nomen (24 grudnia 1894), l.c., 405 – 409
[2] Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o Kościołach Wschodnich Katolickich Orientalium Ecclesiarum, 1; Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 17
[3] Św. Augustyn zauważa w związku z tym: „Skąd Kościół miał początek? Z Jerozolimy”, In Epistulam Ioannis, II, 2: PL 35, 1990
[4] Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 23; Dekr. o ekumenizmie, Unitatis redintegratio, 14
[5] Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 4
[6] Por. List apost. Egregiae virtutis (31 grudnia 1980): AAS 73 (1981), 258 – 262; Enc. Slavorum Apostoli (2 czerwca 1985), 12 – 14: AAS 77 (1985), 792 – 796
[7] Rozważanie na zakończenie Drogi Krzyżowej w Wielki Piątek (1 kwietnia 1994): L'Osservatore Romano, 3 kwietnia 1994, s. 5
[8] Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 14 – 18
[9] Przemówienie na Konsystorzu Nadzwyczajnym (13 czerwca 1994): L'Osservatore Romano, 13 – 14 czerwca 1994, s. 5
[10] SOBÓR WAT. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 17
[11] Tamże, 15
[12] Por. św. Ireneusz, Adversus haereses V, 36, 2: SCh 153/2, 461; św. Bazyli, De Spiritu Sancto, XV, 36: PG 32, 132; XVII, 43, l.c., 148; XVIII, 47, l.c., 153
[13] Por. św. Grzegorz z Nyssy, Oratio catechetica, XXXVII: PG 45, 97
[14] Por. Adversus haereses III, 10, 2: SCh 211/2, 121; III, 18, 7, l.c., 365; III, 19, 1, l.c., 375; IV, 20, 4: SCh 100/2, 635; IV, 33, 4, l.c., 811; V, Wstęp: SCh 153/2, 15
[15] Wszczepieni w Chrystusa, „ludzie stają się bogami i synami Bożymi, …proch zostaje wyniesiony do takiego stopnia chwały, że jest już równy w czci i bóstwie naturze Bożej”, Mikołaj Kabasilas, O życiu w Chrystusie, I: PG 150, 505
[16] Por. św. Jan Damasceński, Pro sacris imaginibus, I, 19: PG 94, 1249
[17] Por. JAN PAWEŁ II, Enc. Redemptoris Mater, 31 – 34: AAS 79 (1987), 402 – 406; Sobór Wat. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 15
[18] Por. św. Ireneusz, Adversus haereses, II, 28, 3 – 6: SCh 294, 274- – 284; św. Grzegorz z Nyssy, De vita Moysis: PG 44, 377; św. Grzegorz z Nazjanu, In sanctum Pascha. Oratio XLV, 3 n.: PG 36, 625 – 630
[19] SOBÓR WAT. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 15
[20] N, 9; AAS 77 (1985), 789 – 790
[21] Tamże, 11, l.c., 791
[22] Tamże, 21, l.c., 802 – 803
[23] „Divina eloquia cum legente crescunt”: św. Grzegorz Wielki, Hom. in Ezechielem, I, VII, 8: PL 76, 843
[24] Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Objawieniu Bożym Dei verbum, 8
[25] Por. Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Interpretationis problema (październik 1989), II, 1 – 2: Enchiridion Vaticanum 11, ss. 1717 – 1719
[26] Wielki wpływ miał na Zachodzie Żywot Antoniego, napisany przez św. Atanazego: PG 26, 835 – 977. Wspomina go m.in. Św. Augustyn w swoich Wyznaniach, VIII, 6: CSEL 33, 181 – 182. Przekłady dzieł Ojców wschodnich, wśród nich Reguł św. Bazylego: PG 31, 889 – 1305, Historii mnichów w Egipcie: PG 65, 441 – 456, i Apoftegmatów Ojców pustyni: PG 65, 72 – 440, miały swój wpływ na monastycyzm na Zachodzie. Por. Wilhelm z Saint-Thierry, Epistula ad Fratres de Monte Dei: SCh 223, 130 – 384
[27] Por. np. św. Bazyli, Reguły krótsze: PG 31, 1079 – 1305, św. Jan Chryzostom, De compunctione: PG 47, 391 – 422; In Matthaeum, hom. XV, 3: PG 57, 225 – 228; św. Grzegorz z Nyssy, De beatitudinibus, Oratio III: PG 44, 1219 – 1232
[28] Por. Mikołaj Kabasilas, O życiu w Chrystusie, IV: PG 150, 584 – 585; Cyryl Aleksandryjski, In Ioannem, 11: PG 74, 561; tamże, 12, l.c., 564; św. Jan Chryzostom, In Matthaeum, hom. LXXXII, 5: PG 58, 743 – 744
[29] Por. św. Grzegorz z Nazjanzu, Oratio XXXIX: PG 36, 335 – 360
[30] Por. Klemens Aleksandryjski, Paedagogus, III, 1, 1: SCh 158, 12
[31] Znamienne są np. doświadczenia Antoniego. Por. św. Atanazy, Żywot Antoniego, 15: PG 26, 805; czy św. Pachomiusza, Les vies coptes de saint Pakhôme et ses successeurs, wyd. L. Th. Lefort, Louvain 1943, s. 3; por. świadectwo Ewagriusza Pontyjskiego, Traité pratique, 100: Sch 171, 710
[32] Por. JAN PAWEŁ II, Homilia do zakonników i zakonnic (2 lutego 1988), 6: AAS 80 (1988), 1111
[33] Por. Symbolum Chalcedonense, DS 301 – 302
[34] Por. św. Ireneusz, Adversus haereses, V, 16, 2: SCh 153/2, 217; IV, 33, 4: SCh 100/2, 811; św. Atanazy, Contra Gentes, 2 – 3 i 34: PG 25, 5 – 8 i 68 – 69; De Incarnatione Verbi, 12 – 13: SCh 18, 228 – 231
[35] Milczenie („hesychia”) jest istotnym składnikiem wschodniej duchowości monastycznej. Por. Apoftegmaty Ojców pustyni: PG 65, 72 – 456; Ewagriusz Pontyjski, Podstawy życia monastycznego: PG 40, 1252 – 1264
[36] SOBÓR WAT. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 3
[37] JAN PAWEŁ II, List apost. Tertio millennio adveniente, (10 listopada 1994), 34: L'Osservatore Romano, 14 – 15 listopada 1994, s. 4
[38] Por. św. Klemens Rzymski, List do Koryntian: Patres Apostolici; wyd. F. X. Funk, I, 60 – 144; św. Ignacy Antiocheński, List do Filipian, l.c., 266 – 282
[39] Por. św. Ireneusz, Adversus haereses, I, 10, 2: SCh 264/2, 158 – 160
[40] Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 26; Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium, 41; Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 15
[41] Por. JAN PAWEŁ II, List A Concilio Constantinopolitano I (25 marca 1981) 2: AAS 73 (1981) 515; List apost. Duodecimum saeculum (4 grudnia 1987), 2 i 4: AAS 80 (1988) 242.243 – 244
[42] Por. JAN PAWEŁ II, Homilia w Bazylice Św. Piotra w obecności Dimitriosa I, Arcybiskupa Konstantynopola i Patriarchy Ekumenicznego (6 grudnia 1987), 3: AAS 80 (1988), 713 – 714
[43] Por. np. Anzelm z Havelbergu, Dialogi: PL 188, 1139 – 1248
[44] Por. Tomos Agapis, Vatican – Phanar (1958 – 1970), Rome – Istanbul 1971, ss. 278 – 295
[45] Rozważanie na zakończenie Drogi Krzyżowej w Wielki Piątek (1 kwietnia 1994): L'Osservatore Romano, 3 kwietnia 1994, s. 5
[46] Por. Mszał Rzymski; uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa modlitwa nad darami; tamże trzecia Modlitwa eucharystyczna; św. Bazyli, Anafora aleksandryjska, wyd. E. Renaudot, Liturgiarum orientalium collectio, I, Frankfurt 1847, s. 68
[47] Por. PAWEŁ VI, Przesłanie do Zakonu Mechitarystów (8 września 1977): Insegnamenti 15 (1977), 812
[48] Didachè, IX, 4; Patres Apostolici, wyd. F. X. Funk, I, 22
[49] Por. Motu proprio Dei providentis (1 maja 1917): AAS 9 (1917), 529 – 531
[50] Por. Motu proprio Orientis Catholici (15 października 1917): l.c., 531 – 533
[51] Motu proprio Superno Dei nutu (5 czerwca 1960), 9: AAS 52 (1960), 435 – 436
[52] Por. Konst. apost. Sacri canones (18 października 1990): AAS 82 (1990), 1033 – 1044
[53] JAN PAWEŁ II, Przekroczyć próg nadziei, Lublin 1994, s. 122
[54] Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 14
[55] Słowa skierowane do wykładowców Papieskiego Instytutu Studiów, Wschodnich (12 grudnia 1993): L'Osservatore Romano 13 – 14 grudnia 1993, s. 4
[56] Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o Kościołach Wschodnich Katolickich Orientalium Ecclesiarum, 30
[57] Por. JAN PAWEŁ II, Posłanie Magnum Baptismi donum (14 lutego 1988), 4: AAS 80 (1988), 991 – 992
[58] Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o Kościołach Wschodnich Katolickich Orientalium Ecclesiarum, 24
[59] Tamże, 5
[60] Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 17; JAN PAWEŁ II, Przemówienie na Konsystorzu Nadzwyczajnym (13 czerwca 1994): L'Osservatore Romano, 13 – 14 czerwca 1994, s. 5
[61] Por. JAN PAWEŁ II, List do Biskupów kontynentu europejskiego (31 maja 1991): AAS 84 (1992), 163 – 168; ponadto „Les principes généraux et normes pratiques pour coordonner l'evangélisation et l'engagement oecuménique de l'Église catholique en Russie et dans les autres Pays de la C.E.I.” (wydane przez Papieską Komisję „Pro Russia”, 1 czerwca 1992)
[62] Por. Kongr. ds. Wychowania Katolickiego, Instrukcja In ecclesiastiam futurorum (3 czerwca 1979), 48: Enchiridion Vaticanum 6, s. 1080
[63] Por. Kongr. ds. Wychowania Katolickiego, Instrukcja Inspectis dierum (10 listopada 1989): AAS 82 (1990), 607 – 636
[64] Por. Kongr. ds. Wychowania Katolickiego, List okólny En égard au développement (6 stycznia 1987): L'Osservatore Romano, 16 kwietnia 1987, s. 6
[65] Por. Papieska Rada ds. Jedności Chrześcijańskiej, Directoire pour l'application des principes et des normes sur l'Oecuménisme, V: AAS 85 (1993), 1096 – 1119
[66] Por. Orędzie Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów, VII: „Apel do zakonników i zakonnic z Kościołów Wschodnich” (27 października 1994): L'Osservatore Romano, 29 października 1994, s. 7
[67] Horologion, Hymn Akathistos do Najświętszej Maryi Panny, Ikos 5
[68] Tamże
[69] Horologion, Kompleta niedzieli (ton pierwszy) w liturgii bizantyjskiej
Francja, Wielka Brytania i Niemcy na czele wzrostu dyskryminacji chrześcijan w Europie
Rosną m.in ograniczenia w zakresie deklaracji chrześcijańskiego światopoglądu w życiu publicznym.
W Boże Narodzenie luteranie uczestniczyli w jutrzniach
Patriarcha Bartłomiej: człowiek to więcej niż nauka jest w stanie pojąć
Boże Narodzenie jest również okazją do ponownego uświadomienia sobie „cudu ludzkiej wolności”.
Najczęściej czytane
- W Boże Narodzenie luteranie uczestniczyli w jutrzniach
- Open Doors: ponad 365 mln chrześcijan prześladowanych na całym świecie
- Patriarcha Bartłomiej: człowiek to więcej niż nauka jest w stanie pojąć
- Korea Północna – chrześcijanie „w katakumbach”
- Władze traktują religię w szkole jako sprawę polityczną
- Chrześcijanie w Syrii – między radością i strachem
- Magdeburg: ekumeniczne nabożeństwo za ofiary zamachu terrorystycznego
- Jedność ma wymiar eschatologiczny
