Początek długiej drogi

Rozmowy odbyły się 26 lutego br. w siedzibie Sekretariatu Konferencji Episkopatu Polski w Warszawie. Cerkiew reprezentowali ihumen Filip Riabych, zastępca metropolity Hilariona, przewodniczącego Wydziału Zewnętrznych Kontaktów Kościelnych Patriarchatu Moskiewskiego, oraz ks. Siergiej Zwonariow, sekretarz do spraw zagranicznych. Natomiast Episkopat Polski reprezentowali abp Henryk Muszyński, prymas Polski, bp Stanisław Budzik, sekretarz generalny episkopatu, oraz bp Tadeusz Pikus, przewodniczący Rady ds. Ekumenizmu.

Spóźnienie Hilariona

W Warszawie zabrakło najważniejszego członka rosyjskiej delegacji abp Hilariona (Ałfiejew), metropolity wołokołamskiego, który nie przybył, ponieważ spóźnił się na samolot z powodu ulicznych korków w Moskwie. Korki w Moskwie są rzeczywiście potężne, sam nieraz z lotniska Szeriemietiewo do centrum miasta jechałem kilka godzin, ale dla nikogo, tym bardziej moskwiczanina, nie powinno to być niespodzianką. Poza tym na lotnisko można dojechać szybkim pociągiem, co zajmuje naprawdę niewiele czasu. Rozumiem przeciwności losu, ale nie mogę oprzeć się wrażeniu, że jest jednak coś dziwnego w tym, że wizyta, o której nasze media pisały, iż może oznaczać początek historycznego przełomu, nie doszła do skutku z powodu spóźnienia hierarchy na samolot.

Abp Hilarion jest bardzo ważną osobą w otoczeniu patriarchy Cyryla. Jest jego „ministrem spraw zagranicznych”, a Patriarchat Moskiewski nie od dziś jest ważnym graczem na religijnej mapie świata. Hilarion jest dobrze wykształcony, mieszkał na Zachodzie, ukończył Oksford, był biskupem w Wiedniu. Zna języki i faktycznie od ponad roku intensywnie zajmuje się sprawami polskimi. To z nim pierwsze rozmowy na temat zbrodni katyńskiej w Klasztorze Daniłowskim, siedzibie Patriarchatu, przeprowadził wiosną 2009 r. prof. Adam Rotfled, przewodniczący polsko-rosyjskiej Grupy ds. Trudnych. Później, we wrześniu ubiegłego roku, nastąpiła wizyta w Polsce delegacji prawosławnych mnichów z Nilskiego Monastyru pod Ostaszkowem.

W tym starożytnym klasztorze, zamienionym jesienią 1939 r. na więzienie specjalne NKWD, przez kilka miesięcy byli osadzeni polscy jeńcy wojenni, których rozstrzelano wiosną 1940 r. w Twerze i zakopano w dołach pod Miednoje. Delegacja otrzymała kopię obrazu Maryi Jasnogórskiej, która zostanie umieszczona w ich klasztorze, gdzie powstanie kaplica poświęcona pamięci zamordowanych Polaków. W przygotowaniu tej wizyty brał udział m.in. ambasador RP w Moskwie Jerzy Bahr, nie tylko doświadczony dyplomata, ale także człowiek od lat angażujący się w dialog katolicko-prawosławny. Wreszcie w tym roku przebywał w Polsce najbliższych współpracownik abpa Hilariona, ihumen Riabych, który, jak się wydaje, miał rozeznać warunki przed wizytą swego zwierzchnika w Warszawie. Skoro droga Hilariona do Warszawy była przygotowywana tak długo i mozolnie, tym większa szkoda, że do wizyty ostatecznie nie doszło. Tym bardziej że – jak mówił prymas Muszyński – była przygotowywana na osobiste polecenie patriarchy Cyryla.

Praca nad projektem

Z komunikatu opublikowanego po rozmowach wynika, że spotkanie miało charakter wstępny i będzie kontynuowane. W Warszawie postanowiono rozpocząć prace nad projektem wspólnego dokumentu na temat wkładu naszych Kościołów w dzieło pojednania między narodami Rosji i Polski. Omówiono tematy przyszłego dialogu i zaproponowano powołanie dwustronnej komisji złożonej z przedstawicieli obu Kościołów. Strona rosyjska chciała ustalić skład tej komisji, ale polscy biskupi muszą sprawę przedyskutować na forum całego episkopatu.