Kalendarium ukraińskich dążeń autokefalicznych

Oto krótki przegląd tych wysiłków:

2016

16 czerwca – Rada Najwyższa Ukrainy zwróciła się do patriarchy Konstantynopola Bartłomieja z prośbą o uznanie niezależności UKP od Patriarchatu Moskiewskiego. Wniosek w tej sprawie poparło 245 posłów, a niezbędna wymagana liczba głosów wynosiła 226. Deputowani uzasadniali swą prośbę pragnieniem przyspieszenia „zmiany statusu Kościoła ukraińskiego i potwierdzenia jego niezależności”. Podkreślono, że „większość mieszkańców kraju nie akceptuje już idei kościelnej jedności” z patriarchą moskiewskim i całej Rusi Cyrylem, toteż postanowiono zwrócić się o pomoc do głowy Kościoła Konstantynopola. W odpowiedzi na tę uchwałę zwierzchnik Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego (UKP) metropolita Onufry poradził parlamentarzystom, aby „nie pchali się w sprawy wewnątrzkościelne” a sam apel do Bartłomieja nazwał „bezpośrednim pogwałceniem stosunków między państwem a Kościołem”.

2018

9 kwietnia – prezydent Ukrainy Petro Poroszenko podczas pobytu w Kostantynopolu poprosił formalnie patriarchę Bartłomieja o przyjęcie pod swoją jurysdykcję UKP i o udzielenie mu autokefalii.

19 kwietnia – Rada Najwyższa zatwierdziła pismo prezydenta.

– rzecznik Patriarchatu potwierdził wpłynięcie petycji i zapewnił, że patriarcha rozważa jej treść.

Lato – trwały szerokie konsultacje i podróże przedstawicieli Moskwy i Konstantynopola do różnych Kościołów lokalnych i spotkań z ich zwierzchnikami w “kwestii ukraińskiej”.

31 sierpnia – w obliczu coraz większej polaryzacji stanowisk obu stron (Konstantynopola i Moskwy) patriarcha moskiewski Cyryl udał się z krótką podróżą do Fanaru – siedziby patriarchy ekumenicznego w Stambule, aby odwieść go od zamiaru udzielenia autokefalii. Ta ostatnia próba pojednania nie przyniosła jednak powodzenia i obie strony pozostały przy swych poglądach.

7 września – Bartłomiej mianował i wysłła do Kijowa dwóch egzarchów, czyli swych przedstawicieli, biskupów Daniela z USA i Hilariona z Kanady. Ich zadaniem było przeprowadzenie rozmów i konsultacji w sprawie ponownego zjednoczenia dwóch niekanonicznych Ukraińskich Kościołów Prawosławnych (Patriarchatu Kijowskiego i Autokefalicznego) oraz kanonicznego, podlegającego Patriarchatowi Moskiewskiego. Ten ostatni ostro potępił decyzję patriarchy, nazywając to „wtargnięciem jednego Kościoła na kanoniczny obszar innego bez jego wiedzy i zgody”.

14 września – na Synodzie RKP w Mińsku hierarchowie rosyjscy postanowili w odpowiedzi na te działania zaprzestać wymieniania imienia patriarchy Konstantynopola w czasie liturgii i wstrzymać koncelebrowanie nabożeństw z udziałem biskupów konstant6ynopolskich.

11 października – w ramach przygotowań do nadania autokefalii Bartłomiej ustanowił w Kijowie stauropigię, to znaczy poddał miejscowych prawosławnych bezpośrednio pod swoją jurysdykcję. W tym celu wydał dekret unieważniający dokument z 1686, podporządkowujący metropolię kijowską Moskwie, uzasadniając to tym, że nie było to „pełne przekazanie eparchii [diecezji] kijowskiej patriarsze moskiewskiemu”, ale miało ono „charakter tymczasowy” ze względu "na ekonomię i potrzeby chwili”. Jednocześnie przywrócił godności kościelne zwierzchnikom obu Kościołów niekanonicznych: Filaretowi (Denysence) i Makaremu (Małetyczowi). RKP uznał to za działania, które nieodwracalnie prowadzą do zerwania wspólnoty eucharystycznej.

15 października – w odpowiedzi na powyższe posunięcia Patriarchat Moskiewski zerwał łączność eucharystyczną z Konstantynopolem; dla świeckich oznacza to w praktyce zakaz uczęszczania na liturgie sprawowane w cerkwiach podległych temu Patriarchatowi, duchownym zaś nie wolno koncelebrować nabożeństw razem z jego hierarchami.

– Patriarchat Moskiewski wezwał głowy innych Kościołów prawosławnych, aby wspólnie szukali “drogi wyjścia z tego ciężkiego kryzysu, który rani Ciało Kościoła”.

19 października – patriarchowie serbski i antiocheński we wspólnym oświadczeniu zachęcili do pojednania. Podkreślili, że “obecna chwila historyczna jest bardzo trudna i niezwykle delikatna oraz wymaga, jak nigdy przedtem, wielkiej mądrości, cierpliwości i czujności duchowej, aby zachować pokój i jedność Kościoła prawosławnego i aby nie dopuścić do świadomego bądź nieświadomego wpadnięcia w pułapki interesów i ambicji politycznych”.

– Fanar ogłosił że sobór zjednoczeniowy (założycielski) odbędzie się w Kijowie w pierwszej połowie grudnia. Jego zadaniem ma być utworzenie lokalnego, zjednoczonego Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego, niezależnego od Moskwy wraz z jednoczesnym wybraniem jego zwierzchnika. I to on odbierze później tomos (dekret) o autokefalii.

5 grudnia – prezydent Ukrainy Petro Poroszenko zapowiedział, że sobór zjednoczeniowy odbędzie się 15 grudnia w historycznych pomieszczeniach Sofii Kijowskiej (soboru Mądrości Bożej) w Kijowie.