Jedność i misja

Ważną rolę w zbliżaniu chrześcijan odegrała I wojna światowa, która pokazała, jak bardzo przywódcy kościelni w różnych krajach są uwikłani w egoistyczno-nacjonalistyczne uwarunkowania swych rządów. Te właśnie spostrzeżenia natchnęły szwedzkiego biskupa luterańskiego Natana Söderbloma do wzmożenia działań na rzecz utworzenia Światowej Rady Kościołów jako zinstytucjonalizowanej formy współpracy chrześcijan różnych wyznań. Miała ona powstać w 1941 r., ale II wojna światowa pokrzyżowała te plany. Ostatecznie powołano ją do życia na zgromadzeniu w Amsterdamie w sierpniu 1948 r. z udziałem 147 przedstawicieli różnych wyznań z 44 państw.

Zdaniem mówcy, nazwa „Światowa” była trochę na wyrost, gdyż w praktyce członkami Rady były w owym czasie niemal wyłącznie Kościoły protestanckie oraz z państw zachodnich półkuli północnej, a prawdziwie wielostronny charakter Rada nabrała na swym III zgromadzeniu ogólnym w Delhi w 1961 r. Przyjęto wówczas w jej szeregi niemal wszystkie Kościoły prawosławne, głównie z ówczesnych krajów socjalistycznych, a także szereg innych Kościołów zza „żelaznej kurtyny”.

W stolicy Indii doszło do jeszcze jednego ważnego wydarzenia – oto po raz pierwszy w obradach zgromadzenia wzięli udział obserwatorzy katoliccy, w czym doniosłą rolę odegrał pontyfikat Jana XXIII. Od tamtego czasu datuje się bliska współpraca Kościoła katolickiego ze ŚRK, zwłaszcza w działającej w łonie Rady Komisji „Wiara i Ustrój”, w której teologowie katoliccy są pełnoprawnymi członkami.

Utworzenie ŚRK nie tylko wywarło wielki wpływ na rozwój światowego ruchu ekumenicznego, ale stanowiło też inspirację do powstania podobnych organizmów międzychrześcijańskich na szczeblu kontynentalnym, np. w 1959 r. powstała Konferencja Kościołów Europejskich, a później pokrewne rady czy inne stowarzyszenia w Azji, Afryce, Ameryce Łacińskiej czy na Karaibach. Światowa Rada Kościołów przyczyniła się również w wielkim stopniu do nawiązania dialogu między Kościołami prawosławnymi a niechalcedońskimi oraz do podpisania tzw. Konkordii Leuenberskiej przez luteran, ewangelików reformowanych i metodystów.

Jednocześnie w przeszłości wielokrotnie krytykowano ją za zaangażowanie polityczne, jednostronne – jak mówili delegaci zachodni, gdy Rada potępiała rasizm czy zbrojenia państw zachodnich, a nie zabierała głosu np. w sprawie prześladowań religijnych w ówczesnych krajach komunistycznych. Z drugiej strony – podkreślił prof. Karski – warto zauważyć, że na zgromadzenie ogólne w 1998 r. w Harare specjalnie przybył ówczesny prezydent RPA Nelson Mandela, aby osobiście podziękować Radzie za jej poparcie dla walki z rasizmem i apartheidem w Afryce Południowej.

Dziś jest to organizacja skupiająca 349 Kościołów z ponad 120 krajów i chociaż nie można jej utożsamiać ze światowym ruchem ekumenicznym, to jest na pewno jego centrum. Wszelkie działania w tej dziedzinie albo są jej dziełem, albo przez nią koordynowane. Radę można uznać za rzeczniczkę niekatolickiego ruchu ekumenicznego – dodał na zakończenie prof. Karski.

Następnie mgr Renata Nehring omówiła najnowszy dokument Komisji „Wiara i Ustrój” – „Natura i misja Kościoła”, przyjęty w 2005 r. Podkreśliła, że ma on charakter konwergencji, czyli uzgadniania tego, co jest zbieżne w różnych Kościołach i wyznaniach. Prace nad nim trwały ponad 10 lat i rozpoczęły się na posiedzeniu Komisji w Santiago de Compostela w 1993 r. Ostateczna wersja tego dokumentu nie jest jeszcze ustalona, gdyż poszczególne Kościoły mają prawo nadsyłać do ŚRK swe przemyślenia i uwagi na jego temat. Obecny dokument jest w pewnym sensie nawiązaniem i rozwinięciem słynnego dokumentu o chrzcie, eucharystii i posłudze duchownej z Limy z 1982 r., znanego jako BEM. Na zakończenie swego wystąpienia autorka, która przetłumaczyła na polski omawiany przez siebie dokument, wyraziła życzenie, aby „podniósł on świadomość ekumeniczną chrześcijan polskich”.

Jako ostatnia głos zabrała mgr Anna Czerewacka, która opowiedziała o IX zgromadzeniu ogólnym ŚRK w Porto Alegre (Brazylia) w dniach 14-23 lutego 2006 r. Uczestniczyła w nim w składzie delegacji Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Przypomniała, że w spotkaniu wzięło udział ponad 700 delegatów z ponad 340 Kościołów i 3 tys. innych zaproszonych gości. Było to wielkie spotkanie nie tylko różnych wyznań, ale także języków, kultur i narodów z całego świata. Jednym z owoców tamtego zgromadzenia było powołanie w łonie ŚRK Komisji ds. Młodzieży oraz wybór nowych przewodniczących i nowego Komitetu Naczelnego Rady.

Obrady podsumował bp Krzysztof Nitkiewicz – przewodniczący Komisji ds. Dialogu między Polską Radą Ekumeniczną a Konferencją Episkopatu Polski, która wraz z ChAT-em i PRE współorganizowała tę sesję. Na zakończenie abp Jeremiasz odmówił krótką modlitwę.