Kościół Staroluterański

Konflikt przybrał na sile, gdy 15 marca 1830 r. Królewski Konsystorz dla Śląska z siedzibą we Wrocławiu wydał dekret, na mocy którego do 3. niedzieli po Trójcy Świętej nakazał wprowadzenie nowej agendy z rytem unijnym. Ks. proboszcz Scheibel w piśmie z dnia 3 maja prosi króla pruskiego, aby pozostawił w kościele św. Elżbiety liturgię wg rytu luterańskiego tzn. wg Agendy wittenberskiej, ale król jako „summus episcopus” = „najwyższy biskup” nie wyraził takiej zgody. Co więcej, zasuspendował zarówno księdza, jak i całą prowincję. Dwa lata później w roku 1832 ks. prof. Scheibel opuścił Wrocław i udał się „na wygnanie” najpierw do luterańskiej Saksonii, a w roku 1838 do Bawarii, gdzie znalazł nową Ojczyznę, w której pozostał do końca swego życia bardzo ceniony przez Bawarczyków. Ziemską ojczyznę opuścił na zawsze w wieku 60 lat, dnia 21 marca 1843 r. w Norymberdze i przeszedł do Ojczyzny niebiańskiej, do domu Ojca.

Staroluteranie na Śląsku stworzyli niezależny od króla Kościół Luterański, który doznał licznych prześladowań. Zdarzały się aresztowania, pozbawiano ich świątyń. Do walki o zachowanie czystego luteranizmu, a więc dawnego luteranizmu zgodnego z księgami symbolicznymi, stanęło wiele parafii i księży luterańskich zarówno na Śląsku, jak i na wielu miejscach Prus i innych landach, w których król pruski miał swój wpływ i władzę. W walce ze „staroluteranami” stosowano przemoc, jak np. w Brzegu nad Odrą, gdzie ludność nie chciała uczestniczyć w nabożeństwach unijnych z nową liturgią unijną pozbawioną wielu elementów luterańskich i nie chciała mieć księży ubranych w czarne pruskie togi. Królewskie wojsko gromadziło ludzi w starym, olbrzymim kościele św. Mikołaja, po czym zamykano ich na czas trwania nabożeństwa. Liczono, że w ten sposób przyzwyczai się ich do Kościoła Unijnego.

Niektórzy prześladowani luteranie w latach 1834 - 1839 opuścili swój kraj i wyjechali do Australii, do Ameryki, gdzie dzisiaj istnieją wielomilionowe samodzielne Kościoły luterańskie, np. dzisiaj liczący 2,6 miliona Lutheran Church-Missouri Synod w USA, Lutheran Church-Canada, względnie też bardzo ortodoksyjny i z tego powodu nieutrzymujący wspólnoty ołtarza z innymi samodzielnymi Kościołami luterańskimi Kościół Wisconsin Synod w USA, który ma swoją misję w niektórych nowych Krajach Unii Europejskiej, Rosji Ukrainie i Białorusi.

Nie wszyscy staroluteranie opuścili swoją Ojczyznę, gdyż następca króla Fryderyka Wilhelma III, jego bratanek król Fryderyk Wilhelm IV w roku 1840 wydał nową ustawę zezwalającą na działalność Kościoła Staroluterańskiego, który odtąd przyjął nazwę: „Kościół Ewangelicko – Luterański w Prusach” z siedzibą we Wrocławiu. Po ogłoszeniu tej ustawy, już w roku 1843 rządy w Prowincji Śląskiej, w wrocławskiej metropolii przejął jako generalny superintendent (biskup) ks. prof. dr August Hahn (1772-1863), wydawca nowego śpiewnika, uczony, który na ile mu ustawa pozwalała starał się odrodzić luteranizm i zatrzymać staroluteran przy Kościele Unijnym. Właśnie on dwa lata przed swoją śmiercią poświęcił w dniu 29 października 1861 roku nowy kościół ewangelicki p.w. św. Jana w Mikołowie na Górnym Śląsku, którego wystrój mimo, że jest luterański, zawiera już jednak akcenty unijne (luterańskie, reformowane i hernhuckie) jak np. ambonę „ekumeniczną” z płaskorzeźbami: Marcina Lutra, Jana Kalwina, Ulricha Zwingliego i Mikołaja Zinzendorfa.

Małe parafie staroluterańskie znajdowały się na całym Śląsku Pruskim m.in. w takich miejscowościach jak: Wrocław, Wałbrzych, Brzeg n. Odrą, Gliwice, Racibórz, na Opolszczyźnie, czy też w 110 parafiach na Pomorzu i Wielkopolsce, które w siedem lat po uznaniu ich za pełnoprawny Kościół w roku 1847 liczyły razem 19.000 wiernych (Zielona Góra, Leszno, Piła, Czarnylas, Koszalin, Kołobrzeg, Świnoujście, Słupsk, Toruń, Trzebiatów, Poznań i inne. Dzisiaj większość dawnych staroluterańskich świątyń przejął po 1945 roku Kościół Ewangelicko – Augsburski w Polsce, Kościół Ewangelicko – Metodystyczny, Kościół Prawosławny, Kościół Polskokatolicki,  a najwięcej kościołów przejął Kościół Rzymsko - Katolicki.

Po II wojnie światowej siedziba władz Kościoła Staroluterańskiego została przeniesiona z Wrocławia najpierw do Elberfeld, a od roku 1972 do Hanoweru. Wspólnie z innymi samodzielnymi (a więc niezależnymi od tzw. Kościołów Krajowych -„Landeskirchen”) konfesyjnymi Kościołami luterańskimi na terenie Niemiec, zjednoczyli się w roku 1972 tworząc Samodzielny Kościół Ewangelicko – Luterański Niemiec (w skrócie: SELK).