Szlakiem naszej historii

Bracia Polscy odrzucali ideę podziału społeczeństwa na stany jak również krytykowali feudalne poddaństwo chłopów. Sprzeciwiali się karom chłosty i śmierci. Dopuszczali jedynie walkę obronną (po wielu dyskusjach ideologicznych po "problemach" braci z najazdami tatarskimi na kresach Rzeczypospolitej) oraz dopuszczali, od okresu Socyna, uczestnictwo w sprawach państwowych,  a zatem i wojskowych. Ze spraw wyznaniowych odrzucali boskość Jezusa (uważali Jezusa za doskonałego nauczyciela podobnie jak arianie z VI wieku, co pozwoliło nazywać Braci Polskich arianami), nie uznawali więc podstawowego dogmatu katolickiego ale też głównego kościołów protestanckich,  nauki o Trójcy Świętej (byli antytrynitarzami zaprzeczającymi Bogu w trzech osobach) , wywodząc się z nurtu kalwińskiego reformacji odrzucali przedmioty kultu (obrazy, relikwie) jak też i ceremonie, obrzędy. Odrzucali przymusowy chrzest uznając, że tylko świadomy wybór wyznania przez dorosłą osobę może być odpowiedzialny (był to wątek anabaptystyczny w naukach braci Polskich i z uwagi na stosowanie tej zasady bracia nazywani byli obraźliwie jako nurkowie z uwagi na zanurzanie w wodzie rzeki lub jeziora nowo przyjętych członków zboru).

Dzięki swojemu wykształceniu, sytuacji w Rzeczpospolitej oraz przyjętej racjonalizacji religii nauczali zasady tolerancji oraz dali podstawy teoretycznego rozdziału kościoła i państwa. Co pozwala traktować Braci Polskich jako prekursorów idei oświeceniowych.

Do najważniejszych osiągnięć Braci Polskich można zaliczyć:

- Akademię Rakowską założoną w 1602 roku w mieście Raków (województwo sandomierskie Rzeczpospolitej Obojga Narodów) i działająca do roku 1638. Znana była z wysokiego poziomu nauczania i tolerancji, przyciągała nie tylko młodzież kalwińską, ale także katolicką. Uczęszczali do niej również cudzoziemcy.

- Katechizm Rakowski wydany w 1604 w Rakowie jako wyznanie wiary braci polskich, głoszące (jako jedno z pierwszych dzieł w historii Europy) zasadę racjonalizmu i tolerancji religijnej (co inspirowało Ojców Założycieli Stanów Zjednoczonych Ameryki a więc i Konstytucję USA).

- Rzeczpospolita Babińska – szlachecka grupa towarzysko-literacka, nawiązująca do europejskiej tradycji zabaw karnawałowych, zajmująca się żartobliwą twórczością literacką, działająca od drugiej połowy XVI wieku w posiadłości rodziny Pszonków w Babinie. Grupa powstała z inicjatywy Braci Polskich; Stanisława Pszonki i Piotra Kaszowskiego. Członkami grupy byli członkowie rożnych kościołów.

- Unię Hadziacką - zawarta 16 września 1658 roku w Hadziaczu umowa między Rzeczpospolitą Obojga Narodów a Kozackim Wojskiem Zaporoskim, reprezentowanym przez hetmana kozackiego Iwana Wyhowskiego. Przewidywała przekształcenie Rzeczypospolitej Obojga Narodów w unię trzech równorzędnych podmiotów prawnych: Korony,Wielkiego Księstwa Litewskiego i Księstwa Ruskiego. Powstała Rzeczpospolita Trojga Narodów. Walnie przyczynili się do zawarcia tej unii Bracia Polscy głównie Jerzy Niemirycz.