Wielka Sobota i Wielkanoc w Kościele Ewangelicko-Luterańskim

Wielka Sobota w Kościele Ewangelicko-Luterańskim (A.W.) jest dniem ciszy i rozpamiętywania tego co stało się w Wielki Piątek. Jeśli to nie jest podyktowane naglą potrzebą (Domy Opieki, szpitale, wezwania do chorych i umierających) nie sprawuje się Sakramentu Ołtarza (uroczyście był sprawowany w Wielki Czwartek i w Wielki Piątek).

POŚWIĘCENIE POKARMÓW:

Reformacja odrzuciła wszelkie tzw. „tradycje ludowe” związane z zabobonami jako niegodne chrześcijan (np. palenie Judasza w Skoczowie, wkładanie w ziemię krzyża z opalonego drzewa przy ogniu wielkosobotnim drzewa, i wiele wiele innych obrzędów). Nie tylko Marcin Luter i jego pomocnicy, ale tzw. „Porządki Kościelne” (np. Wacława Adama księcia cieszyńskiego, Porządek Pszczyński, Statuty Mazurskie i t.p.) ostro zwalczały wszelkie przejawy pogaństwa wyrażane w różnorakich tzw. „obrzędach ludowych”.

Kościół ewangelicki nie stosuje specjalnego rytuału poświęcenia w kościołach pokarmów wielkanocnych, gdyż z nauki luterańskiej wynika, że w każdym domu ewangelickim każdy pokarm poświęca się Słowem Bożym i modlitwą przed ich spożyciem niezależnie od tego czy jest spożywany w domu, restauracji, czy na innym miejscu. Na podstawie biblijnej nauki o powszechnym kapłaństwie wszystkich ochrzczonych i wierzących każdy wierzący poświęca Słowem Bożym i modlitwą przy stole swój pokarm. Ap św. Piotr w 1 liście w rozdziale 2 tak bowiem powiada: „…sami tez, jak żywe kamienie, jesteście budowani jako dom duchowy dla świętego kapłaństwa, aby przez Jezusa Chrystusa składać duchowe ofiary przyjemne Bogu (…) Wy jednak jesteście potomstwem wybranym, królewskim kapłaństwem, narodem świętym, ludem wykupionym…” (1 P,2,5.9). Stąd ks. dr Marcin Luter uważał, że każdy ojciec (matka) jest kapłanem swego domu gdy pisze w Małym Katechizmie: „Jak ojciec rodziny powinien domowników swoich nauczać modlitw stołowych” i podaje kilka wzorów m.in.: „Panie Boże, Ojcze niebiański, pobłogosław nas i te dary, które z Twej dobrotliwej łaski spożywamy przez Jezusa Chrystusa, Pana naszego! Amen.” Błogosławienie pokarmów przy stole w ciągu wieków od Reformacji rozwinęło się poprzez wprowadzenie także innych modlitw. Najbardziej znana w rożnych językach świata jest następująca modlitwa, która jakby nawiązywała do spotkania przy stole Zmartwychwstałego ze Swoimi uczniami w Emaus:

* Przyjdź Panie Jezu, bądź Gościem nam:
Pobłogosław nas i te dary, które dajesz Sam. Amen.

** Przyjdź, Panie Jezu, Sam
I bądź Ty gościem nam.
Pobłogosław nas i te dary,
Które nam dajesz bez miary. Amen.

*** Pobłogosław, Boże Panie,
Darów Twoich spożywanie. Amen.

Modlitwą stołową ewangelik poświęca każdy posiłek, także wielkosobotni i wielkanocny.
W wieczór wielkosobotni (po zachodzie słońca), lub w poranek wielkanocny po jutrzni lub rezurekcji odbywa się w domach ewangelickich uroczysta kolacja, lub śniadanie z czytaniem Słowa Bożego, modlitwą i radosną pieśnią wielkanocną w czasie, których spożywa się m.in. jajko, które jest symbolem nowego życia.

NABOŻEŃSTWO WIELKOSOBOTNIE

Agendy Kościoła od najdawniejszych czasów znają porządki nabożeństw wielkosobotnich. Są to nabożeństwa Słowa, bez Komunii Świętej. Najczęściej stosowano porządki tzw.”LITURGII GODZIN” [Patrz: Śpiewnik ewangelicki z r. 2002 = ŚE 967, oraz Choralnik cz.2 – Liturgia Dział C: str. 101-123], na które składają się modlitwy i stosowne do Wielkiej Soboty Psalmy [np. ŚE 967, oraz Choralnik cz.2 – Liturgia Dział C: str. 92-100] wraz z zwia-stowaniem Słowa Bożego [patrz: ŚE 964 – 43].

W Wielką Sobotę wspominane jest przejście Izraela do Ziemi Obiecanej (Pascha). Niestety, ze względu na diasporalny charakter Kościoła luterańskiego w Polsce, co stało się po II woj-nie światowej, oraz ze względu na zanik pewnych kościelnych tradycji, tylko w nielicznych parafiach odprawiane są nabożeństwa wielkosobotnie (np. Warszawa Św. Trójca w kaplicy Halpertów na cmentarzu, Brenna).

NABOŻEŃSTWA NOCY WIELKANOCNEJ:

Niestety, w Polsce zanikł w Kościele luterańskim zwyczaj świętowania w kościołach nocy wielkanocnej, Wigilii Wielkanocnej. Ten zwyczaj istnieje jednak w wielu Kościołach luterańskich na świecie. Wczoraj (Wielki Piątek) przesłał do mnie życzenia wielkanocne pewien młody człowiek – student teologii w Bawarii, który tak pisze: „Cieszę się na jutrzejszą noc wielkanocną jutro wieczorem - Ich freu mich schon auf die Osternacht morgen abend.“ Agendy i śpiewniki luterańskie w wielu Kościołach zachodniej i północnej Europy, jak rów-nież Ameryki, Kanady, Australii mówią o wigilii wielkanocnej. Agenda Samodzielnego Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego [SELK], gdzie zachowanych jest najwięcej staroluterańskich tradycji podaje dokładny porządek takiej Uroczystości Nocy Wielkanocnej [Die Feier der Osternacht, str.299], który składa się z: wniesienia do kościoła światła z trzykrotnym śpiewem: „Chrystus jest światłością”, albo „Chrystus jest światłością świata” i zapaleniem świecy wielkanocnej [Paschał], która pali się przy chrzcielnicy zarówno przez cały okres wielkanocny, jak również przy chrzcielnicy, od której zapala się świecę przy chrzcie i podaje się rodzicom dziecka, lub ochrzczonemu dorosłemu. Paschał zapalany jest także nieraz przy trumnie w czasie pogrzebu. Następnie w czasie nocy wielkanocnej śpiewany jest w tonie pre-facji komunijnej tzw. „EXSULTET” - pochwalna długa modlitwa wielkanocna. Następnie czytanych jest 6 wspomnianych powyżej tekstów starotestamentowych przeplatanych kolek-tami (krótka modlitwa śpiewana), następnie litania, Kyrie, oraz Gloria in excelsis (Chwała na wysokościach Bogu) przy biciu wszystkich dzwonów i włączeniem się po raz pierwszy po Wielkim Czwartku organów do pieśni „Na wysokościach Bogu cześć” [ŚE 342], lub Lauda-mus [patrz ŚE 336, 337, lub str. 1313]. W dalszej kolejności następuje normalny porządek nabożeństwa, a więc kolekta wielkanocna, pozdrowienie czytanie lekcji ze śpiewem „Allelu-ja”, Ewangelii wielkanocnej, oraz odnowienia ślubowania chrzestnego rozpoczynającego się od apostolskiego wyznania wiary, które jest wyznaniem chrzestnym. Po kazaniu następuje wielkanocna Komunia Święta.

W Kanadzie, gdzie księdzem luterańskim jest koleżanka z czasów studiów w CHAT, opowia-dała mi kiedyś, że w czasie nocy wielkanocnej po odnowieniu przymierza chrztu świętego skropiła wszystkich uczestników nabożeństwa wodą z chrzcielnicy stojącej w tę noc na środku kościoła dla upamiętnienia naszego chrztu, który jest zanurzeniem w śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa (Por. Rz 6,3-11).

Może w nieco innej formie nasze Duszpasterstwo Młodzieżowe, a obecnie Centrum Misji i Ewangelizacji w Dzięgielowie (CME) już od kilku lat wprowadziło dla młodzieży ewangelickiej nabożeństwo zwane „Bezsenna Noc” rozpoczynające się w Skoczowie (już po raz 11 w roku 2008) o godzinie 22.00 i kończące się po północy uroczystością komunii wielkanocnej.

JUTRZNIA WIELKANOCNA – REZUREKCJA – NABOŻEŃSTWO GŁÓWNE

Nad ranem, zazwyczaj o godzinie 5.00 – jutrznia wielkanocna (na Śląsku Cieszyńskim) , a o godzinie 6.00 lub 7.00 w innych regionach Polski w wielu naszych parafiach świętowane jest Zmartwychwstanie Pańskie jako rezurekcja. Dawniej taka rezurekcja odbywała przy wschodzie słońca na cmentarzach, lub w kościołach na Mazurach (np. w Wiśle dla wiernych wszystkich parafii wiślańskich o godz. 5.00 w kościółku na cmentarzu ewangelickim na tzw. „Groniczku”).

Uroczyste wielkanocne nabożeństwa główne zazwyczaj ze Spowiedzią i Sakramentem Ołta-rza odbywają się we wszystkich kościołach i parafiach przed południem, podobnie w Poniedziałek Wielkanocny. Na te nabożeństwa składa się uroczysta liturgia (np. nieraz śpiewany jest, zwłaszcza na Śląsku Cieszyńskim, jako w największe święta, dawny introit [ŚE 964 – 1: „Wspomożenie nasze…(starokościelne: „Adiutorium nostrum”)] w pięknej, ładnej melodii.

Stara tradycja nakazuje, aby pierwsze Święto Wielkanocy po nabożeństwie spędzić wraz z rodzina w domu, a w Poniedziałek Wielkanocny po nabożeństwie i świątecznym obiedzie można odwiedzać bliskich i drogich, a także sąsiadów i znajomych.