Ikona, prosfora i woda święcona

W Wigilię od rana obowiązuje ścisły post. Nie wolno pić nawet mleka. Właściwie nie powinno się nic jeść, aż do uroczystej kolacji. Na Podlasiu w wielu prawosławnych, wiejskich domach, zazwyczaj w rogu pokoju, wisi ikona. W Wigilię otula się ją haftowanym ręcznikiem, a pod nią ustawia wysoki snop zboża z pełnymi kłosami, nazywany kwiatem zbożowym. Stoi aż do Trzech Króli.

Świąteczną ozdobą mieszkania jest też choinka przystrojona kolorowymi bombkami i rozświetlona lampkami. Zwyczaj ubierania choinek przyjął się także w cerkwiach, gdzie ustawia się je po obu stronach ikonostasu.

Nakrywanie do stołu zaczyna się od położenia siana pod obrus i na wszystkie miejsca do siedzenia, które potem przykrywa się kapami. O zachodzie słońca cała rodzina zbiera się przy stole zastawionym wigilijnymi potrawami. Zazwyczaj jest ich 12, postnych, głównie z ryb, ale są także pierogi i racuchy.

Tradycyjnie ustawia się też dodatkowe nakrycie dla niespodziewanego gościa. Wieczerzę wigilijną rozpoczyna gospodarz. „Daj Boże, żebyśmy szczęśliwie doczekali przyszłego roku i znowu spotkali się w tym gronie" – modli się, podając po kolei domownikom talerzyk z przyniesioną z cerkwi i podzieloną na małe cząsteczki prosforą, czyli przaśną bułeczką, używaną w Kościele wschodnim do komunii świętej. Każdy bierze kawałek prosfory, żegna się i pije łyk święconej wody. Następnie wszyscy zasiadają do stołu.

Po wieczerzy przy stole śpiewa się kolędy. Są wśród nich również tłumaczone z języka polskiego kolędy katolickie, np. "Chrystus się rodzi" - "Chrystos rodiłsja, nam opłatiłsja". Potem wszyscy idą do cerkwi. W świątyniach prawosławnych pośrodku ustawiona jest ikona Narodzenia Jezusa. O północy rozpoczyna się "wsjenocznia", która trwa całą noc.