Jak świętują Boże Narodzenie prawosławni?

Boże Narodzenie (Rożdiestwo Christowo) jest świętem nieruchomym ustanowionym dla uczczenia tajemnicy Bożego Wcielenia - Narodzin Jezusa w Betlejem. Pierwotnie przypadało ono na dzień Epifanii (6 stycznia), jednak od IV w. Kościół obchodzi je 25 grudnia, w dniu zimowego przesilenia dnia z nocą, będącego pogańskim świętem Słońca Niezwyciężonego (Sol Invictus).

Od przełomu XVIII i XIX wieku także w Prawosławiu przyjął się niemiecki zwyczaj przystrajania choinek, którymi w tym czasie ozdabia się cerkwie i domy wiernych. Święto poprzedza 40-dniowy post nazywany postem Filipowym, gdyż rozpoczyna się w dzień apostoła Filipa - 14 (27) listopada. W wigilię święta (nawieczerije) obowiązuje ścisły post i stąd dzień ten nazywany jest soczelnikiem, od roślinnego tłuszczu wówczas spożywanego (socziwo).

Nabożeństwa wigilijne rozpoczynają się rano tzw. królewskimi godzinami, w trakcie których czytane są (przy otwartych carskich wrotach) urywki z Nowego Testamentu dotyczące Narodzin Zbawiciela i proroctwo Izajasza o Jezusie. Następnie odprawiana jest wieczernia, a zaraz po niej Liturgia św. Bazylego, a jeśli wigilia święta przypada w sobotę lub niedzielę — Liturgia św. Jana Chryzostoma. Wówczas Liturgia św. Bazylego sprawowana jest w dzień święta.

Obchody Bożego Narodzenia zaczynają się o północy odprawieniem wielkiego powieczerija z jutrznią, po których sprawowana jest Liturgia święta. Podczas nabożeństw śpiewany jest troparion święta, który brzmi: „Narodzenie Twoje, Chryste Boże nasz, opromieniło świat światłem poznania, ponieważ przez nie ludzie dotąd gwiazdom służący przez gwiazdę pouczeni zostali, jak składać hołd Słońcu Prawdy i poznawać Ciebie, Wschód z wysokości, Panie chwała Tobie".

Na ikonie święta centralną postacią jest Matka Boża, obok której w kamiennym żłobie leży Nowonarodzone Dzieciątko. Jezus jest cały owinięty w pieluszki, które przypominają całun, wskazując na cel, w jakim Bóg przyszedł na świat. Obie postacie, wraz z wołem i osłem zaglądającym do żłóbka, umieszczone są w ciemnej grocie symbolizującej łono ziemi.

Wokół Marii i Jezusa skupione są postacie aniołów i ludzi, którzy przyszli pokłonić się Bogu. Wśród nich znajdują się Trzej Magowie ze Wschodu i pasterze wsłuchujący się w głos trąb anielskich. W dolnym rogu ikony dwie kobiety przygotowują Dzieciątko do kąpieli. Motyw ten oparty jest na apokryfach, które wspominają o położnych przyprowadzonych do Matki Bożej przez św. Józefa. Interesujące jest przedstawienie św. Józefa, którego postać znajduje się w dolnym lewym rogu ikony.

Św. Józef przedstawiony jest w charakterystycznej dla jego ikonografii postawie siedzącej, podczas rozmowy z pasterzem. Dokładnie ponad grotą znajduje się gwiazda betlejemska, a jej światło pada wprost na Marię i Jezusa w grocie, symbolizując łaskę, którą wraz z Narodzeniem Syna Bóg zesłał na ludzi.