Bracia otwarci i bracia zamknięci. Historia Kościoła Wolnych Chrześcijan

Pierwszy zbór założył w Trzanowicach pod Cieszynem, potem w kolejnych miejscowościach, z których dziś większość należy do Czech. W latach 1919-1921 Mrózek pracował w Wielkopolsce, a od roku 1922 zamieszkał w Nowych Hajdukach (dziś część Chorzowa) i zaczął zakładać zbory na Śląsku i w Małopolsce.

W okresie międzywojennym powstały zbory w Krakowie, Tarnowie, Nowym Sączu, Lublinie, Piotrkowie Trybunalskim, Kozakowicach-Nierodzimiu, Chorzowie, Jaworznie, Oświęcimiu, Pszczynie, Czeladzi, Orzeszu, Borowcu (obecnie dzielnica Chrzanowa), Brzeszczach, Żywcu, Balinie i Spytkowicach (obecnie Chabówka).

Wolni chrześcijanie pojawili się także na Wołyniu. Działali tam angielscy misjonarze: Stuart K. Hine, D. Griffiths, A.C. Mc Gregor i J. Shneidrook. Charakterystyczną cechą ruchu wolnych chrześcijan w Polsce było to, że rozwijał się przeważnie wśród Polaków, podczas gdy większość innych podobnych kierunków rozwijała swą działalność głównie wśród mniejszości narodowych.

W czasie drugiej wojny światowej część zborów była zmuszona zaprzestać swej działalności, a część współpracowała z tymi kierunkami, które w Rzeszy Niemieckiej połączyły się w jeden związek pod nazwą Bund Evangelisch Freikirchlicher Gemeinden (Związek Wolnokościelnych Zborów Ewangelicznych). W skład tego związku wchodzili prócz wolnych chrześcijan i darbystów także baptyści.

Od Zjednoczenia do Kościoła

Bezpośrednio po drugiej wojnie światowej wolni chrześcijanie próbowali zjednoczyć się z baptystami. Ponieważ próba ta nie dała pozytywnych rezultatów, na konferencji w Pszczynie 3 maja 1947 r. stworzono Zjednoczenie Wolnych Chrześcijan, w skład którego weszły zbory południowej Polski znane pod nazwą pierwochrześcijan oraz zbór warszawski noszący nazwę Ewangelicznych Chrześcijan Wolnych. Na tej samej konferencji powzięto również uchwałę o przystąpieniu do Kościoła mającego zgrupować w swym łonie kilka podobnych kierunków religijnych.

Kościół ten, pod nazwą Zjednoczony Kościół Ewangeliczny został niebawem powołany do życia na konferencji w Ustroniu, 24 maja 1947 r. Prócz wolnych chrześcijan w skład jego wszedł Związek Ewangelicznych Chrześcijan i Stowarzyszenie Stanowczych Chrześcijan, a w roku 1953 ponadto Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej (tzw. Zielonoświątkowcy) i Zjednoczenie Kościołów Chrystusowych w Polsce.

W roku 1981 wolni chrześcijanie w Polsce wystąpili z ZKE i – zgrupowani w 21 zborach – ponownie stworzyli samodzielny związek wyznaniowy, pod nazwą Kościół Wolnych Chrześcijan.