Prawosławni teologowie przeciwko ideologii „russkiego mira”

– Odrzucamy herezję „rosyjskiego świata” (русского міра) i haniebne działania władz rosyjskich – podjęte z przyzwolenia Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w celu usprawiedliwienia wszczęcia wojny przeciwko Ukrainie – czytamy w Deklaracji Teologów Prawosławnych skierowanej przeciwko ideologii „russkiego miru”. Autorzy Deklaracji, pod którą podpisało się już kilkuset wybitnych teologów prawosławnych uważają, że „rosyjska inwazja na Ukrainę rozpoczęta 24 lutego 2022 r. „stanowi historyczne zagrożenie dla prawosławnej tradycji chrześcijańskiej”. Dokument został opublikowany 13 marca przez Akademię Studiów Teologicznych w Wolos (Tessalia, Grecja).

A to pełen tekst Deklaracji w polskim tłumaczeniu:

«O pokój dla całego świata i o dobry stan świętych Kościołów Bożych oraz o pojednanie wszystkich – módlmy się do Pana» (Boska Liturgia)

Rosyjska inwazja na Ukrainę rozpoczęta 24 lutego 2022 r. stanowi historyczne zagrożenie dla prawosławnej tradycji chrześcijańskiej. Wiernych prawosławnych jeszcze bardziej niepokoi fakt, że wyżsi hierarchowie Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego odmówili uznania faktu inwazji, formułując zamiast tego niejasne i wieloznaczne deklaracje na temat potrzeby pokoju w świetle „wydarzeń” i „akcji wojskowych” na Ukrainie. Podkreślając braterskie pochodzenie Ukraińców i Rosjan, wspólnie tworzących ”Świętą Ruś”, oskarżają oni „zły Zachód” o działania militarne, a nawet nawołują własne wspólnoty religijne do modlitwy w sposób taki, jaki faktycznie stanowi zachętę, do przejawiania wrogości.

Podstawą poparcia ze strony znacznej części hierarchii Patriarchatu Moskiewskiego, dla wojny prezydenta Władimira Putina przeciwko Ukrainie, jest jeden z rodzajów prawosławnego fundamentalizmu religijnego, określany mianem etnofiletyzm. Ma on charakter totalitarny, otrzymał nazwę „rosyjski świat” (pусскій мір). To fałszywe nauczanie przyciąga wielu do Kościoła prawosławnego i zostało też nawet przyjęte przez ultraprawicowych fundamentalistów katolickich i protestanckich.

W swoich wystąpieniach publicznych, w ciągu ostatnich 20 lat, prezydent Putin i patriarcha moskiewski Cyryl (Gundiajew), stopniowo stymulowali i rozwijali ideologię „rosyjskiego świata” (pусского міра). Od roku 2014, kiedy Rosja zaanektowała Krym i wszczęła wojnę zastępczą na ukraińskim Donbasie, aż do rozpoczęcia wojny na pełną skalę przeciw Ukrainie i już w trakcie tej wojny, Putin i patriarcha Cyryl używają ideologii „rosyjskiego świata” dla usprawiedliwienia inwazji. W swoim nauczaniu ogłosili istnienie ponadnarodowej przestrzeni albo cywilizacji rosyjskiej, zwanej „Świętą Rusią”, obejmującej Rosję, Ukrainę i Białoruś (a czasami również Mołdawię i Kazachstan), a również etnicznych Rosjan i ludzi rosyjskojęzycznych na całym świecie. W swoim nauczaniu głoszą, że ten „rosyjski świat” ma wspólne centrum polityczne (Moskwa), wspólne centrum duchowe (Kijów jako „matka całej Rusi”), wspólny język (rosyjski), wspólny Kościół (Rosyjski Kościół Prawosławny, Patriarchatu Moskiewskiego) i jednego wspólnego patriarchę (moskiewskiego), który współdziała w „symfonii” ze wspólnym prezydentem/przywódcą narodowym (Putinem), w celu kierowania tym „rosyjskim światem, wspierając wspólną odrębną duchowość, moralność i tożsamość kulturową.

„Rosyjskiemu światowi” (русскому міру), przeciwstawia się skorumpowany Zachód, na czele którego stoją Stany Zjednoczone i narody Europy Zachodniej. Zachód już skapitulował przed „liberalizmem”, „globalizacją”, „chrystianofobią”, „prawami homoseksualistów”, które rozpowszechniają się dzięki gej-paradom i „wojującemu sekularyzmowi”. Przeciwko Zachodowi i przeciw tym prawosławnym, którzy popadli w schizmę i błąd (takich jak patriarcha ekumeniczny Bartłomiej i lokalne Kościoły prawosławne, które go wspierają) stanęli Patriarchat moskiewski wraz z Władimirem Putinem jako prawdziwi obrońcy prawosławnego nauczania, które opierają się na kategoriach tradycyjnej moralności, rygorystycznego i niezachwianego pojmowania Tradycji oraz szacunku dla „Świętej Rusi”.

Od czasu intronizacji patriarchy Cyryla w 2009 r. czołowe postacie Patriarchatu Moskiewskiego, a także oficjalni przedstawiciele Federacji Rosyjskiej, konsekwentnie opierają się na założeniach ideologii „rosyjskiego świata” (русского міра), aby podważyć teologiczne podstawy jedności prawosławia. Zasada etnicznej organizacji Kościoła została potępiona na soborze w Konstantynopolu w 1872 roku. Tymczasem fałszywa doktryna etnofiletyzmu jest podstawą ideologii „rosyjskiego świata” (русского міра). A w przypadku uznania tych błędnych zasad za obowiązujące, Kościół prawosławny przestaje być Kościołem Ewangelii Jezusa Chrystusa, przestaje być Kościołem Apostołów, Nicejsko-Konstantynopolitańskiego Credo, Soborów Powszechnych i Ojców Kościoła. Jedność, w swojej istocie, staje się niemożliwa.

Dlatego też odrzucamy herezję „rosyjskiego świata” (русского міра) i haniebne działania władz rosyjskich – podjęte z przyzwolenia Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego – w celu usprawiedliwienia wszczęcia wojny przeciwko Ukrainie. Wojnę tę umożliwiło podłe i nikczemne nauczanie, nie mające żadnego uzasadnienia, głęboko nieortodoksyjne, niechrześcijańskie i wrogie ludzkości, która jest powołana, aby być „odkupioną….., oświeconą….i obmytą w Imię Pana naszego Jezusa Chrystusa i Ducha Bożego” (z liturgii sakramentu Chrztu).

Tak jak Rosja wtargnęła na Ukrainę, tak Patriarchat Moskiewski, na czele z patriarchą Cyrylem, stał się agresorem dla Kościoła prawosławnego np. w Afryce, powodując podziały i waśnie, zadając niezliczone rany nie tylko ciału, ale i duszy, zagrażając zbawieniu wiernych.

Biorąc pod uwagę, że doktryna „pусского міра” niszczy i dzieli Kościół, zainspirowani Ewangelią Pana naszego Jezusa Chrystusa i Świętą Tradycją Kościoła Prawosławnego – Żywego Ciała Chrystusa, głosimy i wyznajemy następujące prawdy:

1. «Królestwo moje nie jest z tego świata. Gdyby królestwo moje było z tego świata, słudzy moi biliby się, abym nie został wydany Żydom. Teraz zaś królestwo moje nie jest stąd (J 18,36)».

Głosimy, że wyznaczonym przez Boga celem i urzeczywistnieniem historii, jej τέλος (celem ostatecznym), jest nadejście Królestwa Pana naszego Jezusa Chrystusa, Królestwa prawdy, sprawiedliwości, pokoju i radości w Duchu Świętym, Królestwa o którym mówi Pismo Święte, w interpretacji Ojców. To jest Królestwo, w oczekiwaniu którego uczestniczymy w każdej Świętej Liturgii: „Błogosławione Królestwo Ojca i Syna, i Ducha Świętego, teraz i na wieki wieków!” (Boska Liturgia). To Królestwo jest jedynym fundamentem i autorytetem zarówno dla prawosławnych, jak i dla wszystkich chrześcijan. Nie ma innego źródła objawienia, żadnej podstawy dla wspólnoty, społeczeństwa, państwa, prawa, osobistej tożsamości i doktryny dla Prawosławia jako Ciała Żywego Chrystusa – poza tym, co zostało objawione przez naszego Pana Jezusa Chrystusa i poprzez niego przez Ducha Świętego.

Dlatego potępiamy jako nieortodoksyjne i odrzucamy wszelkie nauczanie dążące do tego, aby zastąpić Królestwo Boże – jakie widzieli prorocy, a które było głoszone i objawione przez Jezusa Chrystusa, o którym nauczali apostołowie, które zostało przyjęte przez Kościół jako mądrość, sformułowane w dogmatach przez Ojców i doświadczane w każdej Boskiej Liturgii – królestwem świata tego, czy to „świętą Rusią”, czy „Świętym Bizancjum”, czy jakimkolwiek innym ziemskim królestwem, uzurpującym sobie władzę samego Chrystusa przekazania królowania Bogu i Ojcu (1 Kor. 15, 24) i zaprzeczającym mocy Bożej, aby otrzeć z ich oczu wszelką łzę (Ap 21,4). Zdecydowanie potępiamy wszelkie formy teologii, które negują fakt, że chrześcijanie są migrantami i uchodźcami na tym świecie, bowiem „nie mamy tutaj trwałego miasta, ale szukamy tego, które ma przyjść (Hbr 13, 14), „Nasza ojczyzna jest w niebie. Stamtąd też jako Zbawcy wyczekujemy Pana naszego Jezusa Chrystusa” (Filip. 3, 20). Chrześcijanie „mieszkają każdy we własnej ojczyźnie, lecz niby obcy przybysze. Podejmują wszystkie obowiązki jak obywatele i znoszą wszystkie ciężary jak cudzoziemcy. Ziemia obca jest im ojczyzną i każda ojczyzna ziemią obcą”(List do Diogneta, 5).

Dla lepszego zrozumienia proponujemy krótki komentarz do treści podstawowych sześciu punktów Deklaracji.

Pierwszy punkt faktycznie potępia wszelką retorykę ze strony działaczy religijnych, odwołującą się do istnienia chrześcijańskich (prawosławnych) systemów państwowych „pełnych sukcesów”, czy to w przeszłości, czy w teraźniejszości. Królestwo Chrystusa „nie jest z tego świata” i zadaniem Kościoła nie jest podtrzymywanie ani wspieranie jakiejkolwiek ideologii państwowej.

2. «Oddajcie więc Cezarowi to, co należy do Cezara, a Bogu to, co należy do Boga» (Mt. 22,21).

Głosimy, że w oczekiwaniu na ostateczny triumf Królestwa Bożego wyznajemy jedyną i najwyższą władzę naszego Pana Jezusa Chrystusa. W obecnym stuleciu ziemscy władcy zapewniają pokój, aby lud Boży mógł podążać „cichym i skromnym życiem we wszelkiej pobożności i czystości” (Boska Liturgia). Jednak żaden lud, państwo ani ustrój życia ludzkiego nie ma większego prawa do nas, niż Jezus Chrystus, aby „na imię Jezusa zgięło się każde kolano istot niebieskich i ziemskich i podziemnych”(Fil. 2,10).

Dlatego potępiamy jako nieortodoksyjne i odrzucamy wszelkie nauki, które podporządkowują Królestwo Boże, objawione w Jedynym Świętym Kościele Bożym, jakiemukolwiek królestwu tego świata, szukając u innych władców kościelnych lub świeckich usprawiedliwienia i odkupienia. Kategorycznie odrzucamy wszelkie formy rządów, które ubóstwiają państwo (teokrację) i wchłaniają Kościół, pozbawiając go wolności proroczego przeciwstawiania się wszelkiej niesprawiedliwościom. Potępiamy również wszystkich tych, którzy afirmują cezaropapizm, zastępując posłuszeństwo Ukrzyżowanemu i Zmartwychwstałemu Panu posłuszeństwem wobec każdego przywódcy, mającego władzę i twierdzącego, że jest namaszczony przez Boga, niezależnie od tego, czy nosi tytuł „cezara”, „cesarza”, „Imperatora”, cara czy „prezydenta”.

Treść punktu drugiego wyraża to, że Kościół nie może służyć władzy państwowej ani podporządkowywać się jej, otrzymując w zamian przywileje.

3. «”Nie ma już Żyda ani poganina, nie ma już niewolnika ani człowieka wolnego, nie ma już mężczyzny ani kobiety, wszyscy bowiem jesteście kimś jednym w Chrystusie Jezusie» (Ga 3,28).

Głosimy, że podział ludzkości na grupy ze względów rasowych, religijnych, językowych, etnicznych lub z powodu jakichkolwiek innych mało istotnych atrybutów ludzkiej egzystencji jest własnością tego niedoskonałego i grzesznego świata, który zgodnie z tradycją patrystyczną nazywa się „odmiennościami ciała” (św. Grzegorz z Nazjanzu, Słowo 7, 23). Twierdzenie o wyższości jednej grupy nad innymi jest złem pospolitym, wynikającym z takich podziałów, które są całkowicie sprzeczne z Ewangelią, według której wszyscy są równi w Chrystusie, wszyscy muszą przed Nim odpowiadać za swoje czyny i wszyscy mogą otrzymać Jego miłość i przebaczenie nie dlatego, że są członkami jakiejś grupy społecznej lub etnicznej, ale jako istoty ludzkie, stworzone i zrodzone na obraz i podobieństwo Boże (Rdz 1,26).

Dlatego potępiamy jako nieortodoksyjne i odrzucamy wszelkie nauki, które przypisują jakiejkolwiek społeczności terytorialnej, narodowej lub etnicznej wyobrażenie o sobie, że wspólnoty te zostały umocnione przez Boga lub posiadają władzę daną im przez Boga, lub przypisują sobie szczególną świętość lub czystość, albo określają swoją kulturę jako szczególną lub mającą specjalne Boże powołanie, bez wzglądu na to czy jest to kultura grecka, rumuńska, rosyjska, ukraińska czy jakakolwiek inna.

4. «Usłyszeliście, że powiedziano: będziesz miłował swojego bliźniego i nienawidził swojego wroga. Ale ja mówię wam: kochajcie waszych wrogów i módlcie się o tych, którzy was prześladują, abyście mogli być synami waszego Ojca, który jest w Niebiosach» (Mat 5, 43-45).

Podążając za przykazaniem naszego Pana, stwierdzamy, że jak mówił św. Sylwan z Athos, „łaski Bożej nie ma w tym człowieku, który nie miłuje swoich wrogów” i że nie możemy zaznać pokoju (jako przeciwieństwa wrogości), dopóki nie pokochamy naszych wrogów. Prowadzenie wojny jest przeto całkowitym odrzuceniem Chrystusowego prawa miłości.

Dlatego potępiamy jako nieortodoksyjne i odrzucamy wszelkie nauki, które zachęcają do podziałów, nieufności, nienawiści i przemocy między ludami, religiami, wyznaniami, narodami lub państwami. Potępiamy również jako nieortodoksyjne i odrzucamy wszelkie nauki, które demonizują lub zachęcają do demonizowania tych, których państwo lub społeczeństwo uważa za „innych”, w tym cudzoziemców, dysydentów politycznych i religijnych oraz innych członków napiętnowanych mniejszości społecznych. Odrzucamy wszelkie podziały manichejskie i gnostyczne, wywyższające świętą kulturę prawosławnego Wschodu i należące do niej prawosławne ludy, w opozycji do zdeprawowanego i niemoralnego „Zachodu”. Szczególnie haniebne jest potępienie innych narodów przez różne prośby liturgiczne Kościoła, które również wywyższają członków Kościoła prawosławnego i odpowiednich kultur jako duchowo oświeconych w porównaniu z cielesnymi, świeckimi „inowiercami”.

Punkty 3 i 4 są ważne. Przestrzegają one przed niestety rozpowszechnioną w krajach tradycyjnie prawosławnych, ideą szczególnej wartości i wyższości własnego, „prawosławnego” stylu życia, i własnej kultury.

5. «Idźcie i starajcie się zrozumieć, co znaczy: Chcę raczej miłosierdzia niż ofiary. Bo nie przyszedłem powołać sprawiedliwych, ale grzeszników» (Mt 9:13; por. Oz 6:6 i Iz 1, 11-17).

Wyznajemy, że Chrystus wzywa nas do okazywania miłosierdzia wobec ubogich, głodnych, bezdomnych, uchodźców, migrantów, chorych i cierpiących, zarówno na poziomie prywatnym, jak i społecznym, oraz do szukania sprawiedliwości dla prześladowanych, cierpiących i potrzebujących. Jeśli nie odpowiadamy na wołanie o pomoc ze strony naszego bliźniego, gorzej – jeśli zamiast udzielenia pomocy pobijemy jego, ograbimy i zostawimy, aby cierpiał i umierał po drodze (Przypowieść o dobrym Samarytaninie, (por. Łk 10, 25-37), to choć znajdujemy się w miłości Chrystusa w drodze do Królestwa Bożego, ale sami uczyniliśmy się wrogami Chrystusa i Jego Kościoła. Jesteśmy powołani nie tylko do modlitwy o pokój, ale do tego, aby być gotowym do czynnego i proroczego powstania i potępienia niesprawiedliwości, do tworzenia pokoju nawet kosztem naszego życia. „Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi”. (Mt 5,9). Ofiara i modlitwa podczas liturgii, jeśli przy tym sami nie jesteśmy gotowi działać ofiarnie, prowadzą do potępienia, gdyż są sprzeczne z ofiarą Chrystusową. (por. Mt 5:22-26 i 1Kor 11:27-32).

Dlatego potępiamy jako nieortodoksyjne i odrzucamy wszelkie propagowanie duchowego „kwietyzmu” („spokoju ducha”) wśród wiernych i duchowieństwa Kościoła, od najwyższego patriarchy do najskromniejszych świeckich. Upominamy tych, którzy modlą się o pokój, ale nie są w stanie aktywnie stworzyć pokoju ze strachu lub braku wiary.

To stwierdzenie faktycznie demaskuje samousprawiedliwienie, które ma miejsce wśród wielu prawosławnych: „moim zadaniem jest się modlić”. Nie, ani twoja modlitwa, ani nawet anachoretyzm, są niczym bez aktywnej miłości w Chrystusie!

6. «Jeżeli będziecie trwać w nauce mojej, będziecie prawdziwie moimi uczniami 32 i poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli» (J 8, 31-32).

Głosimy, że Jezus wzywa swoich uczniów nie tylko do poznania prawdy, ale także do mówienia prawdy: „Niech wasza mowa będzie: Tak, tak; nie, nie. A co nadto jest, od Złego pochodzi” (Mt 5,37). Inwazja wojskowa na pełną skalę na sąsiedni kraj dokonana przez mocarstwo posiadające drugi na świecie potencjał militarny nie jest „specjalną operacją wojskową”, „wydarzeniem” lub „konfliktem” ani nie może być opisana jakimkolwiek innym eufemizmem wybranym po to, aby zaprzeczyć prawdziwym faktom. Przeciwnie, jest to rzeczywiście inwazja wojskowa na pełną skalę, która już doprowadziła do ogromnej liczby ofiar cywilnych i wojskowych oraz do tego, że życie ponad czterdziestu czterech milionów ludzi zostało brutalnie zakłócone, a ponad dwa miliony ludzi zostało zmuszone do opuszczenia swoich domów i stania się uchodźcami (według stanu na dzień 13 marca 2022 r.). Tę prawdę trzeba wypowiedzieć, bez względu na to, jak bardzo jest ona bolesna.

Dlatego potępiamy jako nieortodoksyjne i odrzucamy wszelkie nauczanie lub działanie, które zawiera wyraźną odmowę mówienia prawdy, albo nauczanie lub działanie, które aktywnie tłumi prawdę o okrucieństwach popełnionych przeciwko Ewangelii Chrystusowej na Ukrainie. Całkowicie potępiamy wszelkie wypowiedzi i dyskurs o „bratobójczej wojnie”, „powtarzaniu się grzechu Kaina, który z zawiści zabił swego brata”, chyba że wyraźnie nazywają przestępcze zamiary i winę jednej strony wobec drugiej (por. Ap. 3,15-16).

Oświadczamy, że to, co jest napisane powyżej — umocnienie prawdy, a także potępienie złych czynów i błędnych osądów i ich odrzucenie jako nieortodoksyjnych — opiera się na Ewangelii Jezusa Chrystusa i na Świętej Tradycji wiary prawosławnej i chrześcijańskiej. Wzywamy wszystkich, którzy przyjmą tę Deklarację, aby przy podejmowaniu decyzji dotyczących polityki kościelnej pamiętali o wspomnianych w niej pryncypiach teologicznych, tak samo jak przy podejmowaniu decyzji dotyczących polityki kościelnej. Błagamy wszystkich, których dotyczy ta Deklaracja, aby powrócili do „jedności ducha w więzi pokoju” (Ef. 4:3).

Punkt ten podkreśla wagę świadectwa chrześcijan o prawdzie. I potępia wszelką przebiegłość, podejmowaną również z powodów politycznych, kiedy hierarchowie kościelni boją się nazywać w swoim imieniu zło popełnione przez rząd lub przywódców politycznych.

13 marca 2022 – Niedziela Prawosławia

• Podpisali:
• 1 Dr. Theofilos Abatzidis Volos Academy Greece
• 2 Revd. Dr. Christophe D’Aloisio Institut Orthodoxe Saint-Jean-le-Théologien & Université catholique de Louvain Brussels, Belgium
• 3 V. Revd. Robert M. Arida Boston, MA, USA
• 4 Dr. Antoine Arjakovsky Collège des Bernardins Paris, France
• 5 Prof. Susan Ashbrook Harvey Brown University RI, USA
• 6 Dr. Nikolaos Asproulis Volos Academy Greece
• 7 V. Revd. John Behr University of Aberdeen UK
• 8 Dr. Ionut Biliuta Gh. Sincai Institute, Romanian Academy Romania
• 9 Dr. Lori Branch University of Iowa IA, USA
• 10 Revd. Dr. Radu Bordeianu Duquesne University Pittsburgh, PA, USA
• 11 Revd. Dr. Ciprian Burlacioiu University of Munich Germany
• 12 Sergei Chapnin Artos Fellowship Moscow, Russia
• 13 Revd. Dr. John Chryssavgis Sydney College of Divinity Australia
• 14 Editor in chief Jordan Georgiev Doxologia Infonews (Website for international church and religious news) Bulgaria
• 15 Editor Alexander Angelov Doxologia Infonews (website for international church and religious news) Bulgaria
• 16 Dr. Helen Creticos Theodoropoulos Chicago, IL, USA
• 17 M.S., M.A. Nayla Debs France/Lebanon
• 18 Prof. George E. Demacopoulos Fordham University New York, NY, USA
• 19 Revd. Dr. Nicholas Denysenko Valparaiso University IN, USA
• 20 Dr. Philip Dorroll Wofford College SC, USA
• 21 M.A Costis Drygianakis Volos Academy Greece
• 22 Revd. Dr. Brandon Gallaher University of Exeter UK
• 23 Dr.; Senior Lecturer in Eastern Christian Studies Grant White Sankt Ignatios College, Stockholm School of Theology Stockholm, Sweden
• 24 Prof. Paul Gavrilyuk Founding President, International Orthodox Theological Association, St. Thomas University MN, USA
• 25 Peter Bylen United States
• 26 Dr. Tamara Grdzelidze Ilia State University Tbilisi, Georgia
• 27 Doctoral Student John Monaco Duquesne University Pittsburgh, PA (USA)
• 28 Retired Anastasios Gounaris Formerly of Greek Orthodox Archdiocese of America Chania, Crete, Greece
• 29 Professor Tatiana Pronina Leningrad State University Pushkin St. Petersburg, Russia.
• 30 Rev. Dr. Perry Hamalis North Central College Naperville, IL, USA
• 31 Ms Olga Kariatlis Australia
• 32 Dr. David Bentley Hart University of Notre Dame IN, USA
• 33 MA Nina Dippon Dippon Colorado Springs, CO
• 34 Prof. Dr. Georgi Kapriev St. Кliment Ohridski University Sofia, Bulgaria
• 35 Archim. Prof. Cyril Hovorun Stockholm School of Theology Sweden
• 36 V. Revd. Dr. John A. Jillions Institute for Orthodox Christian Studies Cambridge, UK
• 37 Dr. Pantelis Kalaitzidis Volos Academy Greece
• 38 Prof. Christos Karakolis National and Kapodistrian University of Athens Greece
• 39 Prof. Dr. Assaad Elias Kattan University of Münster Germany/Lebanon
• 40 Dr. Lisa Holsberg Fordham University New York
• 41 Dr. Nikos Kouremenos Volos Academy Greece
• 42 Prof. Paul Ladouceur Trinity College, University of Toronto ON, Canada
• 43 Dr. Sr. Vassa Larin Coffee with Sister Vassa Catechetical Programs Vienna, Austria
• 44 Mika Peltola Finland
• 45 Dr. Lucian N. Leustean Aston University Birmingham, UK
• 46 Inga Leonova The Wheel Boston, MA, USA
• 47 James L.M. Bloodworth United States
• 48 M.A. Elijah John McKnight Orthodox Church in America United States
• 49 Olga Lossky-Laham Paris, France
• 50 Daniel Lossky Institut Orthodoxe Saint-Jean-le-Théologien Brussels, Belgium51 Lecturer Roger Coresciuc Faculty of Theology «Dumitru Staniloae» Romania
• 52 V. Revd. Prof. Andrew Louth Durham University, UK and St Irenaeus Orthodox Theological Institute, Radbout University, Nijmegen Netherlands
• 53 Prof. Vasilios Makrides University of Erfurt Germany
• 54 Dr. Ina Merdjanova Trinity College Dublin Ireland
• 55 Prof. Paul Micevych University of California Los Angeles CA, USA
• 56 Dr. Alexandra de Moffarts Institut Orthodoxe Saint-Jean-le-Théologien Brussels, Belgium
• 57 PhD Universite de Paris IV-Sorbonne Teodor Baconschi Romanian MFA Bucharest Romania
• 58 Prof. Dimitrios Moschos National and Kapodistrian University of Athens Greece
• 59 Dr. Hermina Nedelescu Scripps Research CA, USA
• 60 Prof. Michael Ossorgin Fordham University New York, NY, USA
• 61 Dr. Paul Meyendorff St Vladimir’s Orthodox Theological Seminary NY, USA
• 62 V. Revd. Prof. Michael Plekon The City University of New York — Baruch College NY, USA
• 63 Dr. Ashley Purpura Purdue University IN, USA
• 64 Dr. Teva Regule President, Orthodox Theological Society of America USA
• 65 V. Revd. Richard René University of Toronto ON, Canada
• 66 Prof. Svetoslav Riboloff Sofia University «St. Kliment of Ochrid» Bulgaria
• 67 Dr. Sarah Riccardi-Swartz Arizona State University AZ, USA
• 68 Revd. Dr. Anthony Roeber St. Vladimir’s Orthodox Theological Seminary New York, NY, USA
• 69 Dr. Robert Saler Christian Theological Seminary Indianapolis, IN, USA
• 70 Prof. Kerry P. C. San Chirico Villanova University PA, USA
• 71 Deacon Ron Boyer www.gci.org U.S.A.
• 72 Prof. Stephen J. Shoemaker University of Oregon Eugene, OR, USA
• 73 Dr. Constantin Sigov National University of Kyiv-Mohyla Academy and “Dukh i Litera” [Spirit and Letter] Research and Publishing Association Kyiv, Ukraine
• 74 Dr. Cyrille Sollogoub Institut Orthodoxe Saint-Jean-le-Théologien Brussels, Belgium
• 75 Prof. Katerina Tsalampouni Aristotle University of Thessaloniki Greece
• 76 Captain Alexander N. Soukhanov United States of America
• 77 Prof. Lucian Turcescu Concordia University Montreal, QC, Canada
• 78 M.Th Georgios Vlantis Volos Academy Greece/Germany
• 79 Dr. Nicolae Roddy Creighton University USA
• 80 Dr. Katherine Kelaidis USA
• 81 Archim. PhD Anton C. Vrame Holy Cross Greek Orthodox School of Theology MA, USA
• 82 Prof. Gayle Woloschak Northwestern University Chicago, IL, USA
• 83 Diane Beck All Saints of North America Orthodox Church Albuquerque, NM, USA
• 84 Dr. Nathaniel Wood Fordham University New York, NY, USA
• 85 Revd. Dr. Victor Yudin Leuven, Belgium
• 86 MDiv Orthodox Theology John Heropoulos USA
• 87 Dr Sebastian Brock Oriental Institute, Oxford University UK
• 88 Katie Cokinos Saugerties, New York, USA
• 89 Lars Ahlbäck Finland
• 90 Prof. Nicholas Sooy Fordham University NY, USA
• 91 Reverend Protopresbyter Robert Athas Metropolis Of Boston Brookline, Massachusetts
• 92 Prof. Luis Salés Scripps College Claremont, California
• 93 Dr. Jane Yank United States
• 94 (Rev) Dr Reijnen Anne Marie Theologicum ( Institut Catholique de Paris) / Paris ( France)
• 95 Professor Petr Kratochvíl Sciences Po Paris
• 96 Dr. Dimitrios Keramidas Center for Ecumenical, Missiological and Environmental Studies «Metropolitan Panteleimon Papageorgiou» (CEMES) Rome, Italy
• 97 Hratsch Sarkissian Armenia
• 98 Dr. Dimitrios Baltas Athens Greece
• 99 Doctor Anna Meyendorff Washington, DC
• 100 David Kinasevych Canada
• 101 Professor of English Scott Cairns Seattle Pacific University USA
• 102 Rev. Dr Athanasius McVay Chair of Ukrainian Studies, University of Toronto Edmonton, Alberta
• 103 Mykola Osypenko University of Fribourg Switzerland
• 104 Revd Dr Andreas Andreopoulos University of Winchester United Kingdom
• 105 Mr. Nektarios Cooper N/A Cave Spring, GA, USA
• 106 V. Rev’d Dr. Cyprian Robert Hutcheon McGill University, Montreal (retired) Canada
• 107 Dr. Daniel F. Stramara, Jr. Rockhurst University Kansas City, MO USA
• 108 Kristjan Otsmann Estonia
• 109 Professor Emeritus Daniel J. Sahas University of Waterloo Waterloo, Ontario CANADA
• 110 Professor Torstein Theodor Tollefsen University of Oslo Norway
• 111 Associate Professor Nicolae Turcan Babeș-Bolyai University Cluj-Napoca
• 112 Theologian Vasiliki Giannoutaki Volos Academy Greece
• 113 Mr. Staasi Heropoulos USA
• 114 Rev Dr Geoffrey Ready Orthodox School of Theology at Trinity College, University of Toronto Toronto, Canada
• 115 MA Theology Ruth Nares UK
• 116 The Ignacio Ellacuria Chair of Catholic Social Thought Peter Phan Georgetown University USA
• 117 Prof.Dr. Hille Haker Loyola University Chicago USA
• 118 Professor Charles Lock University of Copenhagen Denmark
• 119 Dr Viorel Coman KU Leuven Belgium
• 120 Lecturer David Goodin McGill University Montreal
• 121 Dr. Candace Hetzner Boston College Boston
• 122 Dr. Fellow. Dr. Christina Nellist Oxford Centre for Animal Ethics London, UK
• 123 Dr. Alexei Bodrov Moscow, Russia
• 124 Cécile Joris Belgium
• 125 Dr. Cergan Daniel Bucharest University Romania
• 126 The Rev. C. Brent Hoy-Bianchi ELCA Reno, Nevada, USA
• 127 Private citizen Michael Żurowski none Warsaw, Poland
• 128 Associate Professor Kyriakos Kalaitzidis University of Ioannina Greece
• 129 Assoc. Prof. Athanasios Papathanasiou Highest Ecclesiastical Academy of Athens Greece
• 130 Colin Justin Grimmond Windsor, Ontario, Canada
• 131 Professor Joseph Famerée Université catholique de Louvain (Louvain-la-Neuve) Belgium
• 132 PhD Archdeacon Vsevolod Borzakovsky Member Archdiocesan Council — Archdiocese of Western Europe Rome
• 133 Rev. Bohdan Hladio Toronto School of Theology Toronto
• 135 Metropolitan of Nigeria Alexander Gianniris Patriarchate of Alexandria and all Africa Nigeria
• 136 Assistant Professor Theodor Avramov Sofia University “St. Kliment of Ochrid” Bulgaria
• 137 Doctor in Theology de Saint Chamas Loys Studium Notre-Dame de Vie France
• 138 Dr Vitalii Tkachuk City Museum «Spiritual Treasures of Ukraine» Ukraine
• 139 Archimandrite Alexis Milyutin Métropole Orthodoxe en France ( PO). Vicariat de St Marie et St Alexis d’Ugine France
• 140 Margaret Klarer St.Anthony Orthodox Church in Bergenfield NJ Jersey USA United States of America
• 141 Aleksandar Miljkovic London
• 142 Doctor Isaia Gazzola Theologicum — Institut catholique de Paris Paris
• 143 Richard Crook Jackson, NH USA
• 144 Dr. jur. Diogenis Karagiannakidis None Thessaloniki — Greece
• 145 Revd. Dr. Mark Roosien Yale Institute of Sacred Music CT, USA
• 146 Christian A. Schwarz NCD International Emmelsbüll, Germany
• 147 Miss Susan Parkinson Bachelder Trinity Episcopal Church Lenox, Ma.
• 148 Prof. Nathan Dinneen Rochester Institute of Technology Rochester, New York, USA
• 149 DESS Droit public Javanni Jean Retired PARIS
• 150 Dr. and Mrs. Raymond and Irene Benton Loyola Iniversity Chicago Chicago, Illinois, USA
• 151 Professor Antoine Courban Higher Education Council LEBANON
• 152 Dr Nadia Delicata Faculty of Theology, University of Malta Malta
• 153 Dr Tornike Metreveli Lund Universitz Sweden
• 154 Mr. Michael Koulos NAPERVILLE, IL USA
• 155 Basil Lourié Scrinium. Journal of Patrology and Critical Hagiography Russia
• 156 Sîrghi Ana-Maria Bucharest, Romania
• 157 Mykola Osypenko University of Fribourg Switzerland
• 158 Assistant Professor Stavros Yangazoglou National and Kapodistrian University of Athens, Greece Athens
• 159 Dr. Georgios Basioudis Germany
• 160 Dr Deirdre Good Stevenson School of Ministry Harrisburg, PA
• 161 Professor Daniel Struve Paris Cité University Paris, France
• 162 Rossitza Osthus Bochum, Germany
• 163 Msc, Teacher of Theology Leonidas Telios Lykeum of Larissa Larissa Greece
• 164 LMSW Demetra DeFeo Fordham University United States
• 165 Dr. Ioannis Kaminis Sofia University «St. Kliment Ohridski» Sofia
• 166 Prof. Dr. Norbert Hintersteiner Westfälische Wilhelms Universität Münster Germany
• 167 Dr. Dominika Kurek-Chomycz Liverpool Hope University UK
• 168 Hugh Allen Orthodox Parish of the Holy Prophet Elias Exeter
• 169 PhD. Petr Jandejsek Charles University Prague Czech Republic
• 170 Prof. dr. Didier Pollefeyt Faculty of Theology and Religious Studies KU Leuven Belgium
• 171 Professor Gregory Bloomquist Faculty of Theology of Saint Paul University Canada
• 172 Ph.D. Mary Jane Maxwell USAID Washington DC
• 173 Professor Lyle Mook University of Rhode Island Kingston, RI, USA
• 174 Professor Anne Vandenhoeck KU Leuven Belgium
• 175 Prof. Dr. Reimund Bieringer Katholieke Universiteit Leuven Belgium
• 176 Rod Miller-Boyer Landers
• 177 Layperson Deborah (Malacky) Belonick graduate of St. Vladimir’s Orthodox Theological Seminary, USA Warren, OH
• 178 George Bedrin United States
• 179 Dr. Adjunct Professor, Retired William Samsonoff SUNY Albany School of Public Health USA
• 180 Dr. Will Cohen University of Scranton U.S.
• 181 Tony Chakar Beirut, Lebanon
• 182 Dr Patrick Hampshire FRSA United Kingdom
• 183 The Very Rev. Dr. Michael Sniffen Cathedral of the Incarnation Garden City, NY
• 184 John Paterakis Vice Chairman, The Ecumenical Trust New York
• 185 John Babetas Montreal, Canada
• 186 Prof. Lavinia Stan St. Francis Xavier University Canada
• 187 Igor Babich Ukraine
• 188 Colin MacIntyre Calvary Community Church Canada
• 189 Dr. Charalambos Dendrinos Royal Holloway, University of London United Kingdom
• 190 ArchPriest Daniel Guenther Orthodox Church in America Saskatoon, Canada
• 191 Yelena Bolshakova Belgium
• 192 None Dale Simison None United States
• 193 Dr Chrysovalantis Kyriacou Theological School of the Church of Cyprus Cyprus
• 194 V. Revd. Prof. Sergio E. Mainoldi Milan, Italy
• 195 Artist and Icon Painter Edith Mary Isabel Reyntiens Thyateira Diocese of the Greek Patrirchate Scotland
• 196 Rev’d Fr. David Austin Anglican Manchester UK
• 197 Michael Berrigan Clark Editorial Staff, The Wheel USA
• 198 ABD Dr. Theology Pantelis Levakos National and Kapodistrian University of Athens Greece
• 199 Mark Anthony Sweere OCA United States
• 200 V. Rev. Dr. Isaac Skidmore Southern Oregon University Ashland, OR, USA
• 201 The Rev. Robert Michael Pickel Brunswick, Maine USA
• 202 Dr Nikolaos Raptis Mary Raptou School SA Larissa Greece
• 203 Orthodox Christian Carol Kerler USA
• 204 Jack Darakjy Syriac Orthodox Church of Antioch USA
• 205 Revd Dr Helen Paynter Centre for the Study of Bible and Violence, Bristol Baptist College UK
• 206 Professor Michael Budde DePaul University Chicago, USA
• 207 Mary Werbiansky United States
• 208 Rev. Constantine Wright Athens, GA USA
• 209 Lecture in Orthodox Canon Law Vladimer Narsia Ilia State University (Georgia) Georgia
• 210 Aiad Jabbour Germany
• 211 Prof. Terence Cuneo University of Vermont US
• 212 Reader Daniel (Maximus) Nicholas Archangel Gabriel Orthodox Church (OCA) Ashland, Oregon, USA
• 213 Rt Revd Dr Lynn Elizabeth Walker Orthodox Catholic Church of America New York
• 214 Dr. Chrysostom Koutloumousianos Cambridge Institute for Orthodox Christian Studies Naxos, Greece
• 215 Dr. Maria Calisi St. Peter’s University Jersey City, NJ, USA
• 216 Mth Guram Lursmanashvili Sulkhan-Saba Orbeliani University Tbilisi
• 217 V. Revd. Dr. Leonide Ebralidze Pontifical Lateran University Rome, Italy
• 218 VRev. Professor Denis J. M. Bradley Bradley Georgetown University /St. Nicholas Cathedral Washington
• 219 M.A, ThM Claire Koen Fordham Boston
• 220 Jacob Pederson St Gregorios Orthodox Church Spokane
• 221 Journalist following religious issues Riccardo cristiano Reset doc Rome
• 222 Student Steven Roberts Saint Vladimir’s Orthodox Theological School United States
• 223 ΜΑ Maria Nanou University of Thessaly Volos, Greece
• 224 Dr Norman Russell St Stephen’s House, University of Oxford France
• 225 Just another sinner Kathleen Licoppe St-Demetrios Greek Orthodox Church Winnipeg Canada
• 226 Professor, DPhil Kalin Yanakiev Sofia University «St. Kliment Ohridski» Sofia
• 227 Dr. Gocha Barnovi Sulkhan-Saba Orbeliani Univeristy Tbilisi, Georgia
• 228 Professor of Clinical Medicine Emeritus Christopher Mathews University of California San Diego United States
• 229 Anna Pasechnik UK
• 230 Rick Zajac USA
• 231 Father Gabriel Talley Retired Orthodox Priest USA
• 232 Ryan Klein Boston College Boston
• 233 Barbara Coker England
• 234 Adrian Tanasescu-Vlas Fundaţia Culturală «Gândul Aprins» Bucharest, Romania
• 235 Director of Catholic Studies Michael Baxter Regis University Denver CO
• 236 Dr. Raluca Arfire Bucuresti, Romania
• 237 Doctoral Student Christopher Larsen Fielding Graduate Institute Santa Barbara California USA
• 238 Rt. Rev. Dr. Stephen Duncan OCCA Galveston, Texas
• 239 Diethelm Adlunger Deutschland / NRW
• 240 James Bouse USA
• 241 Maguire University Professor of Ethics D. Stephen Long Southern Methodist University USA
• 242 Assoc. Prof. (Emerita) Patricia Hardesty James Madison Univ. USA
• 243 Undergraduate student of Theology Guram Papava Aristotle University of Thessaloniki Georgia
• 244 Rev’d David-John Williams University of Saint Katherine and The Institute for Orthodox Christian Studies, Cambridge. San Diego
• 245 Katherina Wlasenko Canada
• 246 Amber Schley Iragui Portland, Oregon
• 247 Dr Alexis Richard Cooper McGill University Canada
• 248 Judith Phillips Waterford, Michigan USA
• 249 PhD Candidate; Editor Giacomo Sanfilippo Trinity College, University of Toronto; Orthodoxy in Dialogue Toronto, Canada
• 250 DPT Joanna Efstathiou-Dittmar White Plains, NY, USA
• 251 Mifflin Ann Saavedra Concord International Church USA
• 252 Professor of Theology Barry Harvey Baylor University USA
• 253 Dr. Aram G. Sarkisian Northwestern University Evanston, IL, USA
• 254 Executive Presbyter Lisa Allgood Presbytery of Cincinnati, PCUSA Cincinnati, OH
• 255 PhD candidate Paraskevi Arapoglou Aristotle University of Thessaloniki Greece
• 256 Dr Laura Archer Independence, OR, USA
• 257 Andrew Taylor USA
• 258 Bojidar Kolov University of Oslo Norway
• 259 Dr Thomas Arentzen Uppsala University Sweden
• 260 Pr. Răduț Seliște Marcel Romanian Orthodox Church România
• 261 M. Sc. Andre Sytnyk Ukrainian Orthodox Church in Ukraine U.S.A
• 262 Daniel Lightsey Southern Methodist University Dallas, Texas, USA
• 263 Presvytera Dr. Kyriaki FitzGerald Co-founder & Exec. Director, Saint Cathrine’s Vision Sandwich, Massachusetts, U.S.A.
• 264 VREV Peter Baktis Orthodox Church in America USA
• 265 M.A. Daniel Heide McGill University Canada
• 266 Rev. Dr. Emanuel Chris, M.D., M.Div. Mansfield, MA
• 267 Fr. Dr. Arsenius Mikhail St. Athanasius & St. Cyril Theological School Anaheim, California, USA
• 268 Theodore Stepp Majuro, Republic of the Marshall Islands
• 269 Dr Razvan Porumb Institute for Orthodox Christian Studies Cambridge
• 270 Petra Gorisek Kiev Messianic Jewish Congregation Croatia
• 271 M. Rev Lazar Puhalo OCA Dewdney, Canada
• 272 Paul Shannon NL
• 273 Mihaela Tarpa Paris, France
• 274 Archimandrite James Babcock Eparchy or Newton Oceanside CA
• 275 David Mohler St. Paul the Apostle Orthodox Church Dayton, OH
• 276 Educator Edward Stepanian Mr USA
• 277 Soultana Gargana Greece
• 278 Rt. Rev. John F. Newbauer Orthodox-Catholic Church of America Fort Wayne, IN 46825
• 279 Mr Philip Babcock Christian Church USA
• 280 Professor William Cavanaugh DePaul University Chicago, USA
• 281 Kristjan Mänd Estonia
• 282 Pauline Costianes Westland, MI USA
• 283 Yvette Cuny United States
• 284 Professor Stamatis Vokos California Polytechnic State University San Luis Obispo, CA, USA
• 285 Dr. Andrew Nosal University of San Diego San Diego, CA, USA
• 286 Aarne Lozano USA
• 287 V Rev. Dr. Gabriel Rochelle St. Sophia Orthodox Theological Seminary; New Mexico State University New Jersey and New Mexico, USA
• 288 Professor Heather Bailey University of Illinois Springfield USA
• 289 Mr Daniel Li University of Exeter Exeter
• 290 Matt Salter None but Christian solidarity with good people around the world. United States
• 291 Leslie Luppino USA
• 292 Dr. Charles Tieszen Fuller Theological Seminary Austin, USA
• 293 Dr Annette Bakker Children’s tumor foundation Usa
• 294 Rev. Konstantinos Sarantidis Portland, Maine USA
• 295 Tamara Penwell UK
• 296 V. Rev Marc Dunaway Eagle River Institute Eagle River, Alaska
• 297 V. Rev Marc Dunaway Eagle River Institute Eagle River, Alaska
• 298 Adjunct Professorial Lecturer Eric Terzuolo American University, School of International Service Washington, DC
• 299 Paul Pasarivakis University of Laval Canada
• 300 Caitilin Kane USA
• 301 Albert Edward Meisenbach III USA
• 302 John Congdon Oberlin College Oberlin, Ohio, United States of America
• 303 Jeffrey Stephens City of Durham, USA
• 304 Richard Mohr Fountain Valley, California
• 305 Steven Fullmer USA
• 306 Rev’d Dr. Theodore Pulcini Carlisle, PA
• 307 Professor Caryl Emerson Princeton University
• 308 Presbytera Dr. Catharine Roth independent scholar United States
• 309 Nicholas Palos NYS Courts New York
• 310 Very Reverend Matyas of Canada Orthodox Church of Canada Toronto
• 311 Wayne Tatusko St. Mark OCA Annandale, VA
• 312 Fr. Paul Schmidt Holy Wisdom Orthodox Church United States
• 313 Rev. Dr. Stephen V. Sprinkle Brite Divinity School Fort Worth, Texas USA
• 314 C. Stoppa Canada
• 315 Dr. Scott Ables Oregon State University Portland, Oregon, USA
• 316 Metropolitan EDMUND Cass Holy Cross Minastery Greenville, SC
• 317 Associate Professor of Historical Theology and Christian Worship L. Edward Phillips Phillips Emory University, Candler School of Theology United States of America
• 318 Cathy Nemtsov United States
• 319 Very Reverend Joel Weir Orthodox Church in America Crawfordsville, IN
• 320 Fr Dragos Herescu Institute for Orthodox Christian Studies Cambridge
• 321 Rev. Andrew Wollitzer Berkeley Covenant Church Berkeley, Ca
• 322 Retired professor/ independent scholar Valerie Karras St. Louis, Missouri, USA
• 323 B.Mus. Horia Vlad Guzu Guzu.ca Montreal, QC, Canada
• 324 Basil Varghese India
• 325 The Rev. Deacon James Neal Orthodox-Catholic Church of America United States
• 326 Matthew Dodrill United States
• 327 Dr. Oucèma Lionel Karam Ohio University USA/France/Lebanon
• 328 Dr. Vasyl Rudeyko Ukrainian Catholic University Lviv Ukraine
• 329 V. Rev. Dr. Gregory Roth Spokane Falls Community College USA
• 330 Dr Tarek Mitri Saint George University Beirut. Lebanon
• 331 Rev. Andrew Wollitzer Berkeley Covenant Church Berkeley, Ca, USA
• 332 Dr. Maria Rybakova Nazarbayev University Kazakhstan
• 333 Dr. Alison Kolosova University of Tartu Estonia
• 334 Enseignant-chercheur JEROME CLER Sorbonne-Université FRANCE
• 335 Ph Doctor in Foundametal Theology Claudio Monge Black Friars Istanbul
• 336 Barbara Personnaz Montreux, Switzerland
• 337 Dr James Chater France
• 338 Kristin Rountree USA
• 339 LLM Manos Androulakakis Heraklio Crete
• 340 Rev Dr Craig de Vos North Adelaide, Australia
• 341 PhD Candidate Raul-Ovidiu Bodea KU Leuven Leuven, Belgium
• 342 Professor emeritus theological ethics Burggraeve Roger Catholic University Leuven Belgium

Tłum. Paweł Przeciszewski

Tłumaczenie na język polski na podstawie przekładu Deklaracji na język ukraiński ks. protojereja Bohdana Ohulczańskiego (Prawosławny Kościół Ukrainy), opublikowanego przez stronę centrum informacyjnego PKU „Kijowskie Prawosławie” dnia 16.03.2022 ДЕКЛАРАЦІЯ ПРАВОСЛАВНИХ БОГОСЛОВІВ СВІТУ ПРО «РУССКІЙ МІР» | КИЇВСЬКЕ ПРАВОСЛАВ’Я (kyiv-pravosl.info)