W pierwszym chrześcijańskim kraju

Ormiański Kościół Apostolski dzisiaj

Na współczesne oblicze chrześcijaństwa ormiańskiego wielki wpływ miały tragiczny w skutkach dla Armenii jej podział, przeprowadzony w 1829 przez Rosję, Persję i Turcję a następnie rok 1915 r. gdy w Imperium Osmańskim rozpoczęło się ludobójstwo Ormian, doprowadzając do zagłady ponad półtora miliona osób. Wkrótce potem rozpoczęło się ponad 70-letnie zniewolenie komunistyczne, podczas których zrównano z ziemią wiele zabytkowych kościołów, znaków wielowiekowej tradycji chrześcijańskiej. Działalność OKA była w praktyce zabroniona, a wszyscy duchowni zostali zesłani do łagrów lub zamordowani.

Dziesięciolecia te okazały się niszczycielskie dla tożsamości kulturowej i pamięci religijnej Ormian. Obecnie wielu z nich uważa się za chrześcijan, ale nie wiedzą, na czym ta ich chrześcijańska tożsamość miałaby polegać. Twierdzą, że są religijni, będą bronili wiary chrześcijańskiej, ale dużym problemem jest dla nich praktykowanie jej. W odczuciu przeciętnego Ormianina Kościół pełni rolę obrońcy tradycji i wartości narodowych, ale o katechezie i pogłębianiu wiary mało kto wspomina.

Zdecydowana większość mieszkańców kraju ok 90 proc. należy, przynajmniej formalnie, do OKA, na którego czele stoi od 27 października (intronizacja – 4 listopada) 1999 Garegin II (urodzony 21 sierpnia 1951) – 132. katolikos i najwyższy patriarcha wszystkich Ormian, zasiadający na historycznej katedrze w Eczmiadzynie. Jest zwierzchnikiem przeszło 6 mln Ormian, dla których jest przywódcą duchowym. Podlegają mu patriarchaty ormiańskie w Jerozolimie i Konstantynopolu, podczas gdy drugi katolikos – Cylicji, rezydujący w libańskim Anteliasie (koło Bejrutu), jest niezależny a w hierarchii kościelnej stoi na drugim miejscu po eczmiadzyńskim. Raz na siedem lat biskupi ormiańscy z całego świata przybywają do historycznej stolicy św. Grzegorza Oświeciciela, aby konsekrować olej krzyżma (mironu). Zabierają go potem do swoich diecezji jako znak uświęcenia i jedności.

Zdaniem Garegina II obecnie istnieje „owocna współpraca między Kościołem a państwem”, regulowana m.in. przez dwa porozumienia dwustronne: nt. opieki duszpasterskiej w wojsku i nauczania historii Kościoła ormiańskiego w szkołach. W 2005 władze uznały oficjalnie OKA za narodowy, co formalnie potwierdza jego wyjątkowe posłannictwo w życiu duchowym, kulturalnym i narodowym.

W Armenii obowiązuje także ustawa zwalniająca z płacenia podatków od majątków kościelnych. Nie ściąga się podatków ze świątyń, będących zabytkami kultury, jak również z budynków i wyposażenia, należących do OKA, a wykorzystywanych do wytwarzania i realizacji wyrobów duchowych, kulturalnych, oświatowych, religijnych i obrzędowych.

Znaczącym zjawiskiem jest fakt, że bogaci Ormianie prześcigają się w budowaniu kościołów. Na przykład Gagik Carukian – przywódca opozycji i jeden z najbogatszych obywateli Armenii – tylko w 2015 sfinansował budowę lub odbudowę dwóch świątyń, a od 2000 wydał kilkadziesiąt milionów dolarów na budowę 7 innych. Według władz kościelnych, w kraju liczącym ponad 3 mln mieszkańców, od 1999 wzniesiono lub odbudowano 250 kościołów i klasztorów.