Koptyjski Kościół Ortodoksyjny

Rozłam

Do rozłamu między Kościołem w Egipcie a resztą chrześcijaństwa doszło w wyniku kontrowersji chrystologicznych z V wieku. Dotyczyły one połączenia natur boskiej i ludzkiej w Jezusie Chrystusie. Kościół w Egipcie, razem z niektórymi innymi Kościołami, nie przyjął uchwał Soboru Chalcedońskiego (451) i został oskarżony o monofizytyzm, czyli wiarę, że natura Boska i ludzka były ze sobą w Jezusie tak ściśle zespolone, że można właściwie mówić o jednej naturze. Dziś wiadomo, że był to raczej wynik nieporozumienia czy wręcz politycznych rozgrywek. Kościół koptyjski na pewno nie jest dziś Kościołem monofizyckim. Wtedy jednak w Egipcie doszło do rozłamu. Powstała posłuszna cesarzowi i soborowi chalcedońskiemu część melchicka oraz rodzima koptyjska, która wraz z hegemonią grecką odrzuciła także uchwały Chalcedonu. Rozłam stał się faktem.

Pod panowaniem muzułmanów

W VII wieku Egipt zdobyli muzułmanie. Pod ich panowaniem Kościół koptyjski przeżywał zmienne koleje losu. Ci, którzy zdecydowali się płacić specjalny podatek zwany „gezya”, cieszyli się w swobodą i mogli bez ograniczeń wykonywać religijne praktyki. Ci, którzy płacić nie chcieli lub nie mogli, stawali przed koniecznością wyboru między przejściem na islam a utratą praw cywilnych, chroniących przed bezprawiem, a nawet śmiercią.

Mimo iż w latach 750-868 oraz w latach 905-935 narzucono koptom prawo „przeciw zbytkowi”, pod rządami dynastii Abbasydów Kościół cieszył się spokojem. Literatura, jaka z tamtego okresu, od VIII do XI stulecia, przetrwała w ośrodkach klasztornych, nie odnotowuje żadnych drastycznych przerw w działalności koptyjskich rzemieślników, tkaczy, malarzy, introligatorów, snycerzy.

Chrześcijańskie oblicze Egiptu zaczęło się zmieniać na początku drugiego tysiąclecia naszej ery, gdy koptowie zaczęli mieć coraz większe trudności z płaceniem podatku „gezya”. Ponadto muzułmańskie władze państwowe zaczęły ograniczać zezwolenia na remonty starych kościołów i zakazywać budowy nowych. Zaczęto także dyskryminować koptów ograniczając ich prawa cywilne, zmuszając do noszenia strojów odróżniających ich od muzułmanów, stwarzając przeszkody prawne w przypadku adopcji, dziedziczenia i publicznego kultu.

Powoli, lecz systematycznie do końca XII stulecia oblicze Egiptu uległo przemianie z chrześcijańskiego na muzułmańskie, zaś wspólnota koptyjska zajmująca niższą pozycję społeczną narażona była okresowo na wrogość i gwałtowne napaści ze strony muzułmanów. Charakterystyczne jest to, iż powodzenie ludności koptyjskiej było w jakiś szczególny sposób powiązane z sukcesami ich muzułmańskich władców. Koptowie cierpieli najbardziej, gdy arabskim dynastiom nie wiodło się najlepiej.

Pozycja koptów uległa poprawie w XIX stuleciu, pod panowaniem tolerancyjnej dynastii Muhammada Ali. W 1855 roku wspólnota koptyjska przestała być traktowana jako odrębna grupa, a przynależność do niej nie oznaczało już niższego statusu społecznego. Wówczas też podatek „gezya” został zniesiony, a koptowie zostali zrównani w prawach z resztą ludności do tego stopnia, że zaczęli służyć w armii egipskiej. Egipska rewolucja z roku 1919 zrównała w prawach wszystkich obywateli.