Kościół Ewangelicko–Unijny w Niemczech

Staropruska Unia, jak i Kościół Ewangelicko-Unijny przestał istnieć na terenach Polski po II wojnie światowej, kiedy to na mocy ustawy z 4 lipca 1947 r. stwierdzono, że na mocy dekretu o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego (Luterańskiego) w Polsce wchodzą do niego parafie, które należały od roku 1817 do Kościołów Ewangelicko-Unijnych. Tak więc na terenach polskich Kościół Ewangelicko-Unijny przestał istnieć. Pozostał on oczywiście aż po dzień dzisiejszy w Niemczech pod obecną nową nazwą „Unia Kościołów Ewangelickich” w następujących Landach:

1. EWANGELICKI KOŚCIÓŁ KRAJOWY W ANHALT,
2. EWANGELICKI KOŚCIÓŁ KRAJOWY W BADENII,
3. EWANGELICKI KOŚCIÓŁ KRAJOWY W BERLINIE – BRANDENBURGII I ŚLĄSKICH GÓRNYCH ŁUŻYCACH,
4. KOŚCIÓŁ EWANGELICKI W BREMEN,
5. KOŚCIÓŁ EWANGELICKI W HESSEN I NASSAU.
6. KOŚCIÓŁ EWANGELICKI W KURHESSEN- WALDECK
7. KRAJOWY KOŚCIÓŁ W LIPPE (DETMOLD)
8. KOŚCIÓŁ EWANGELICKI W PFALZ
9. POMORSKI KOŚCIÓŁ EWANGELICKI.
10. KOŚCIÓŁ EWANGELICKI W NADRENII
11. KOŚCIÓŁ EWANGELICKI KOŚCIELNEJ PROWINCJI SAKSONII.
12. KOŚCIÓŁ EWANGELICKI W WESTFALII.

Powyższe Kościoły Unijne w Niemczech wraz z niewielkim Kościołem Ewangelicko-Reformowanym, oraz z następującymi Krajowymi Kościołami Ewangelicko-Luterańskimi (Augsburskimi) [tworzą Zjednoczony Kościół Ewangelicko - Luterański w Niemczech (VELKD, który jest odpowiednikiem w Polsce Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego [Luterańskiego], a więc: Bawaria, Brunszwik, Hannover, Meklemburgia, Hamburg, Kiel, Lubeka, Saksonia, Schaumburg-Lippe i Turyngia), oraz takie krajowe Kościoły samodzielne jak: Wirtembergia, Badenia, Oldenburg, Lippe tworzą w Niemczech tzw. Kościół Ewangelicki Niemiec (EKD).

Aneks:
W skład VELKD wchodzą następujące krajowe Kościoły Luterańskie:
* Ewangelicko-Luterański Kościół w Bawarii (Monachium)
Evangelisch-Lutherische Kirche in Bayern
· Ewangelicko-Luterański Kościół Krajowy w Braunschweig (Brunszwik)
· Evangelisch-lutherische Landeskirche in Braunschweig
· Ewangelicko-Luterański Kościół Krajowy Hanoweru (Hanower)
· Evangelisch-lutherische Landeskirche Hannovers
§ Ewangelicko-Luterański Kościół Krajowy Meklemburgii (Schwerin)
§ Evangelisch-Lutherische Landeskirche Mecklenburgs
§ Ewangelicko-Luterański Kościół Północnej Łaby (Hamburg, Kiel i Lubeka)
§ Nordelbische Evangelisch-Lutherische Kirche
§ Ewangelicko-Luterański Kościół Krajowy Saksonii (Drezno)
§ Evangelisch-Lutherische Landeskirche Sachsens
§ Ewangelicko-Luterański Kościół Krajowy Schaumburg-Lippe (Bückeburg)
§ Evangelisch-Lutherische Landeskirche Schaumburg-Lippe
§ Ewangelicko-Luterański Kościół w Turyngii (Eisenach)
§ Evangelisch-Lutherische Kirche in Thüringen
Ponadto nie należą do VELKD, ale należą do Światowej Federacji Luterańskiej w Genewie (LWB) następujące Kościoły:
§ Ewangelicko-Luterański Kościół w Badenii
§ Evangelisch-Lutherische Kirche in Baden
§ Kościół Krajowy w Lippe (z częścią luterańską)
§ Lippische Landeskirche (Lutherische Klasse)
§ Ewangelicko-Luterański Kościół w Oldenburg
§ Evangelisch-Lutherische Kirche in Oldenburg
§ Pomorski Ewangelicki Kościół (Greifswald)
§ Pommersche Evangelische Kirche
§ Ewangelicki Kościół Krajowy w Wirttemberg (Stuttgart)
§ Evangelische Landeskirche in Württemberg



Bibliografia:
1. Dzieło łaski Boga – Diecezja Katowicka Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP, Katowice 2003
2. Jan Szturc, Ewangelicy w Polsce: Słownik biograficzny XVI – XX w., Bielsko-Biała 1998
3. Ks. dr Henryk Czembor: Ewangelicki Kościół Unijny na Polskim Górnym Śląsku. Katowice 1993
4. Adrian A. Jojko: Szkice z dziejów Parafii Ewangelickiej w Mikołowie. Mikołów 2003
5. Misja, Muzyka, Mazury: Księga Pamiątkowa z okazji 60-lecia urodzin Biskupa Kościoła Janusza Jaguckiego, artykuł ks. Jan Gross: „LEITOURGIA LUTHERANA ADIAPHORA NON EST” str. 55-68. Bielsko-Biała Augustana 2007
6. Zbiór Przepisów Prawnych Kosciola Ewangelicko-Augsburskiego w PRL. Warszawa 1972
7. Jadwiga Anna Badura: Ewangelicy na Ziemi Pszczyńskiej. Bielsko-Biała Augustana 2000
8. Jadwiga Anna Badura: Kalendarz Ewangelicki – bibliografia zawartości za lata 1947-2000. Pszczyna 2007
9. Bogdan Mirosław Janowski (+): Księża Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce w latach 1918-2001. Warszawa 2004.
10. OIKOUMENE: Kościół, Wiara, Współczesność. Cieszyn 2007.
11. Strona internetowa: www.luteranie.pl
12. Strony internetowe: www.selk.de oraz w języku polskim: http://www.lutherische-kirche-goerlitz.de/
13. Strona internetowa: http://encyklopedia.interia.pl/haslo?hid=129420

Opracował diakon Tomasz Mandrysz
Teologia pastoralna
Wydział teologiczny
Uniwersytet Śląski

Dziękujemy uprzejmie ks. dr hab. Józefowi Budniakowi, profesorowi Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i w Cieszynie za udostępnienie do internetu niniejszej pracy seminaryjnej.