Komentarz: Przełomowy dekret

Tekst dokumentu powstawał przez kilka lat. Kiedy sobór się zaczynał w 1962 roku, istniały trzy wersje. Ojcowie soborowi dyskutowali nad nimi, zgłaszali uwagi i odsyłali Sekretariatowi ds. Jedności Chrześcijan do przeredagowania. Spodobał się dopiero projekt przedstawiony podczas III sesji soborowej. 21 listopada 1964 roku za przyjęciem dokumentu głosowało ponad dwa tysiące uczestników Soboru. Zaledwie jedenastu opowiedziało się przeciwko niemu.

Struktura dekretu jest bardzo przejrzysta. Składa się z trzech rozdziałów: doktrynalnego (teologicznego) - w którym przedstawione zostały katolickie zasady ekumenizmu, praktycznego - zawierającego konkretne wskazówki, w jaki sposób ekumenizm realizować w życiu i duszpasterstwie Kościoła, jakie działania na rzecz jedności podejmować w parafiach i diecezjach, oraz opisowego - w którym scharakteryzowano inne chrześcijańskie Kościoły i Wspólnoty kościelne.

Tego jeszcze nie było

Chociaż już przed Soborem Watykańskim II Kościół katolicki angażował się w ruch ekumeniczny, to ”Dekret o ekumenizmie” rozpoczął nowy okres w relacjach z pozostałymi Kościołami chrześcijańskimi. Stało się jasne, że ”wzmożenie wysiłków dla przywrócenia jedności wśród wszystkich chrześcijan” (DE 1) utraconej w wyniku splotu różnych historycznych okoliczności, zajmie ważne miejsce w życiu katolików. Bo ”brak jedności jawnie sprzeciwia się woli Chrystusa, jest zgorszeniem dla świata, a przy tym szkodzi najświętszej sprawie przepowiadania Ewangelii wszelkiemu stworzeniu” (DE 1), a winę za podziały w Kościele ponoszą także katolicy (DE 3, 7). Nieczęsto przed Soborem słyszano w Kościele katolickim takie wyznania.

Na czym polega przełomowe znaczenie ”Dekretu o ekumenizmie”? Polski ekumenista, ks. Leonard Górka zauważa, że dokument ten ”wprowadza radykalną zmianę w teorii jedności, odchodząc od tradycyjnej postawy konwertyzmu, czyli nawracania niekatolików do Kościoła katolickiego, a opowiada się za partnerskim dialogiem z inaczej wierzącymi”. ”To spowodowało przemianę w praktycznym nastawieniu do ruchu ekumenicznego” - dodaje. W ”Dekrecie o ekumenizmie” Sobór Watykański II uznał, że ruch ekumeniczny jest znakiem działania Ducha Świętego i że zaangażowanie weń jest ważnym zadaniem Kościoła, zarówno jego pasterzy, jak i wszystkich wiernych. Postrzegani dotąd jako odłączeni chrześcijanie innych wyznań zostali nazwani braćmi w Chrystusie, a katolicy z szacunkiem zaczęli dostrzegać obecne u nich prawdziwe wartości chrześcijańskie, elementy dobra i wartości zbawcze.

Dekret okazał się także pomocny w realizacji przez Stolicę Apostolską tzw. polityki wschodniej, czyli dialogu i otwarcia wobec państw komunistycznych. Stwarzał bowiem płaszczyznę do spotkania z rosyjskim prawosławiem. Zaowocowało to później szeregiem kontaktów, które przyczyniły się do poprawy klimatu w relacjach między Watykanem a Moskwą.