Kalendarz: Październik w listopadzie czyli stary i nowy styl

Wielkanoc w Starym Stylu
Dlaczego prawosławni okazali się najbardziej konserwatywni w przyjmowaniu kalendarza gregoriańskiego? Główną przyczyną była... Wielkanoc.

W tradycji wschodniej Zmartwychwstanie Pańskie przypada zawsze po żydowskim święcie Pesach. Reguluje to kanon 7 Świętych Apostołów, uchwalony na I Soborze Powszechnym i kanon 1 z Ankyry. Tymczasem po korekcie kalendarza nie zawsze tak by było.

Obecnie kalendarz juliański różni się od gregoriańskiego aż o 13 dni. Sobór nicejski w 325 roku ustalił, że Wielkanoc przypada w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca. Początek wiosny to zrównanie dnia z nocą. W Kościołach prawosławnych uznaje się, że ma ono miejsce 21 marca, czyli 3 kwietnia Nowego Stylu.

W maju 1923 r., na kongresie prawosławnym, zwołanym w Konstantynopolu przez Patriarchę Ekumenicznego Meletiosa IV duchowni prawosławni zdecydowali się zaakceptować kalendarz gregoriański, zwany Nowym Stylem. Ustalono jednak, że data Wielkanocy będzie obliczana według Starego Stylu. Nie wszystkie Kościoły prawosławne były na tym soborze obecne. Nie było na przykład przedstawicieli Kościoła Bułgarii.

W rezultacie Nowy Styl przyjęły Kościoły Konstantynopola, Aleksandrii, Antiochii, Grecji, Cypru, Rumunii, Polski (w części) i Bułgarii (ten ostatni dopiero w 1968 roku), a przy Starym Stylu pozostały Kościoły Jerozolimy, Rosji i Serbii oraz monastery na Świętej Górze Atos.

Kościoły, które przyjęły Nowy Styl, świętowały Boże Narodzenie z innymi Kościołami chrześcijańskimi 25 grudnia, zaś Kościoły prawosławne, które pozostały przy Starym Stylu świętują Boże Narodzenie 13 dni później, 7 stycznia. Dotyczy to wszystkich wielkich świąt kalendarza chrześcijańskiego, oprócz jednego. Wielkanoc (Zmartwychwstanie Pańskie), obchodzone jest ciągle przez wszystkie Kościoły prawosławne z datą wynikającą ze Starego Stylu. Jest to generalna reguła oprócz Kościoła prawosławnego w Finlandii. Prawosławnych jest tam mniej niż 2 % populacji i obchodzą Wielkanoc według Nowego Stylu.

Data Wielkanocy czasami pokrywa się z datą Wielkanocy obchodzonej przez inne Kościoły, a czasami jest obchodzona aż o 5 tygodni później. Wynika to z zasady przyjętej przez Kościoły prawosławne przy przyjmowaniu Nowego Stylu - święta stałe są obchodzone 13 dni wcześniej niż według Starego Stylu, a Wielkanoc i święta ruchome są obliczane według Starego Stylu.

W niektórych krajach, zwłaszcza w Grecji, wprowadzenie nowego kalendarza napotkało silny opór. Zwolennicy Starego Stylu odrzucili tam przyjętą przez Kościół decyzję i kontynuowali używanie Starego Stylu, zarówno dla świąt ruchomych jak i nieruchomych. Zostali oni ekskomunikowani przez oficjalny Kościół w Grecji. Nie dotyczyło to monasterów ze Świętej Góry Atos, chociaż wszystkie jak jeden (19 klasztorów) kontynuowały używanie Starego Stylu. Znajdują się one jednak pod jurysdykcją Patriarchatu Konstantynopola, a ten ich nie ekskomunikował.

W końcowej części artykułu wykorzystano informacje ze strony internetowej Kościoła prawosławnego w Polsce