Wielkanoc w prawosławiu

W sztuce Zachodu temat „Zstąpienia” był przedstawiany jeszcze w średniowieczu i renesansie, ale po XVI w. został praktycznie zaniechany. Podkreśla się w nim przede wszystkim walkę Chrystusa z mocami piekielnymi i pokonanie śmierci. Charakterystyczne jest to, że w ikonografii prawosławnej postacie Adama i Ewy są zawsze ubrane, zaś na Zachodzie pierwsi rodzice prawie bez wyjątku prezentowani są nago. W zachodnim malarstwie renesansowym Zbawiciel nie trzyma w ręku, jak w sztuce bizantyjskiej, krzyża, lecz powiewa chorągwią symbolizującą zmartwychwstanie, zaś głowy ludzi wyzwolonych zdobią aureolę.

Ikona niewiast przy pustym grobie

Unikając wyobrażania nieprzeniknionego przez ludzi umysł aktu Zmartwychwstania Chrystusa, prawosławna ikonografia posługuje się symboliczną ikoną zastępczą, ukazującą przybycie niewiast z wonnościami do Grobu Zbawiciela, aby namaścić Jego ciało. One to były pierwszymi świadkami Zmartwychwstania Pańskiego. Niektóre ikony ukazują niewiasty w chwili, gdy trzymając w dłoniach naczynia z wonnościami zbliżają się do grobu. Zwykle jednak stoją już w pozie zdziwienia i godności przed znajdującym się przy grobie aniołem.

Zamiast ciała Zbawiciela niewiasty zastały anioła, który powiadomił je o zmartwychwstaniu Chrystusa. Anioł odziany jest w śnieżnobiałe szaty, siedzi na odsuniętym kamieniu, oznajmiając niewiastom radosną nowinę. W geście radości jedno lub oba skrzydła ma uniesione do góry. Zazwyczaj w lewej dłoni trzyma pikę, prawą zaś wskazuje na porzucone opaski pogrzebowe Zbawiciela, które wyglądają tak samo jak pieluszki Dzieciątka z ikony Narodzenia Chrystusa. Niektóre ikony przedstawiają dwóch aniołów „jednego u wezgłowia, drugiego u stóp”, również wskazujących na opaski pogrzebowe i obwieszczających przybyłym radosną nowinę.

W ikonografii tematu występuje pewna dowolność co do liczby przedstawianych kobiet. Ewangelista Jan (J 20, 1) wspomina o samej Marii Magdalenie, a ewangelista Mateusz (Mt 28, 1) o dwóch niewiastach - Marii Magdalenie i „drugiej Marii”. Z kolei ewangelista Marek (Mk 16, 1) mówi o trzech Mariach: Marii Magdalenie, Marii Jakubowej i Marii Salome. Czwarty z ewangelistów - Łukasz (Łk 24, 1; 24, 10) pisze ogólnie o niewiastach, dopiero później dodając, że tymi, które zaniosły apostołom nowinę były „Maria Magdalena i Joanna, i Maria Jakubowa, i inne, które z nimi były”. Tak więc różniąc się co do liczby niewiast, wszyscy wymieniają wśród nich Marię Magdalenę. Prawosławna ikonografia „Niewiast przy pustym grobie” najczęściej przedstawia dwie z nich - Marię Magdalenę oraz samą Bogarodzicę. Na Zachodzie najbardziej popularna jest formuła ikonograficzna trzech Marii.