Sens krzyża - trójgłos ekumeniczny

Ks. dr Grzegorz Strzelczyk, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego

Krzyż trzeba postrzegać z jednej strony - w związku z całym życiem Jezusa, a z drugiej - w związku ze zmartwychwstaniem. Krzyż jest momentem, w którym dopełnia się życie Jezusa, w którym jego wierność Ojcu zostaje zweryfikowana w najbardziej radykalny z możliwych sposobów. Misja Jezusa w tym momencie dopełnia się. Poprzez wierność Jezusa zostaje odwrócona niewierność Adama, ten wątek mamy u św. Pawła.

Krzyż zatem staje się momentem, w którym losy świata się odwracają. Człowiek, który zmierza ku upadkowi poprzez grzech, w Chrystusie zostaje nawrócony i poprzez zmartwychwstanie, które jest odpowiedzią Ojca na wierność Syna umożliwione jest nowe życie. W śmierci i zmartwychwstaniu, zostaje przezwyciężony i grzech i śmierć, dlatego krzyż jest momentem, w którym w pewnym sensie nawraca się historia. To jest źródło, z którego płynie przebaczenie grzechów, wyrastają sakramenty.

Oczywiście zawsze musi być postrzegany w związku z całym życiem Jezusa, bo tu nie sama śmierć jest istotna, a bardziej wierność planowi Ojca. Z drugiej strony - krzyż musi być postrzegany w perspektywie zmartwychwstania, bo krzyż bez zmartwychwstania, byłby właściwie jeszcze porażką.


Ks. dr Henryk Paprocki, wykładowca Uniwersytetu w Białymstoku, Prawosławnego Seminarium Duchownego w Warszawie

W Kościele Prawosławnym krzyż jest traktowany jako ikona tzn. stosuje się do niego te wszystkie kryteria, jakie stosuje się do przedstawienia mającego charakter sakralny. Ikona, zgodnie z definicją Soboru Nicejskiego II uczestniczy w archetypie czyli w tej postaci, którą przedstawia. Jeżeli tak patrzymy na krzyż, to on odgrywa rolę wyjątkową jako nie tylko symbol, tylko coś, co znacznie symbol przekracza. Krzyż jest czymś większym od symbolu, ale jeżeli nawet ograniczymy się tylko do tego sformułowania, że jest to symbol, to jest to symbol rzeczywistości zbawczej i mający istotne znaczenie dla życia każdego człowieka.

Z tego powodu, miejsce krzyża znajduje się, albo w świątyni albo w tego rodzaju sytuacji, która nie będzie powodować możliwości, że ten krzyż padnie np. ofiarą jakiejś agresji czy też będzie wykorzystywany do innych celów. W całej historii chrześcijaństwa odnoszono się do krzyża z ogromnym szacunkiem, ze względu na to, że na krzyżu dokonało się zbawienie. Na krzyżu umarł nasz Zbawiciel Jezus Chrystus.

Prawosławie uważa, że krzyż nie może być narzędziem jakiejkolwiek walki politycznej, nie może być wykorzystywany do jakichkolwiek celów prywatnych ponieważ jego pierwszorzędne i jedyne znaczenie jest religijne i odnosi się do tego, co można w języku filozofii nazwać istotą chrześcijaństwa. Krzyż odnosi się wyłącznie do chrześcijaństwa. Nie odnosi się do polityki, ekonomii, filozofii itp.


Jerzy Sojka, Rzecznik Prasowy Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP

Krzyż w perspektywie luterańskiej ma podstawowe znaczenie. Jest nie tylko prostym znakiem chrześcijaństwa, ale niesie w sobie nieodłączne głębsze przesłanie, które kształtuje luterańską pobożność i teologię.

„Teologia krzyża” to hasło oddające zmianę myślenia jaka towarzyszyła Lutrowi w momencie, gdy rozpoczynał dzieło Reformacji. Oznaczała ona odwrócenie się od spekulatywnej, czytającej w „księdze natury” myśli teologicznej średniowiecza, w stronę Bożego objawienia, które dokonało się w Jezusie Chrystusie, Jezusie Chrystusie ukrzyżowanym. To właśnie w krzyżu Bóg postanowił się objawić. W tym znaku hańby, potępienie i odrzucenia skrył swoją godność i chwałę.

W myśleniu o krzyżu ewangelików - luteranów żywy jest obraz – wezwanie, które formułował Luter już w swoich wczesnych pismach, by szukać w Bogu tego co w nim poznawalne, by wpatrywać się w Boże plecy. Boże oblicze przepełnione jest chwałą, oślepia człowieka, człowiek nie może znieść spotkania z Bogiem twarzą w twarz, ale może spoglądać na niego z tyłu, tak jak Mojżesz, zaś Bóg na swoich plecach niesie właśnie krzyż.

Krzyż nie jest tylko miejscem objawienia Boga, jest on przede wszystkim miejscem zbawienia. Zbawienia, które dokonało się przez zadośćuczynienie Bożej sprawiedliwości, którego dokonała niewinna ofiara Bożego Syna. Krzyż stając się miejscem zbawienia jest przede wszystkim szczególnym Bożym darem dla człowieka. Krzyż jest podstawowym przejawem Bożej łaski, której zbawcze dary człowiek może przyjąć jedynie w wierze.

Tak rozumiana teologia krzyża, z jej naciskiem na objawienia Boże w krzyżu i krzyż jako dar kształtuje całość luterańskiego teologicznego myślenia. Krzyż stoi w jego centrum. Teologia krzyża nie jest jednak tylko teoretycznym wykładem teologicznego myślenia. Tak rozumiany krzyż stał się także ośrodkiem luterańskiej pobożności, jako miejsce spotkania z objawionym, ukrytym w cierpieniu Bogiem, który daruje człowiekowi zbawienia. Luter pisał o krzyżu jako schodach po których wstępujemy do poznania Boga. To odniesienie całego życia chrześcijańskiego do krzyża Chrystusa ma swoje konsekwencje w posłuszeństwie Chrystusowemu wezwaniu by brać także własny krzyż i nieść go na swoich barkach. Tylko będąc ugruntowanym w krzyżu Chrystusa można się podjąć tego Chrystusowego zadania, gdyż to Jego krzyż uczy nas jak rozumieć nasze krzyże doświadczenia, hańby czy poniżenia.