Chrześcijaństwo w Bułgarii: Zwycięska walka o przetrwanie

Historia Kościoła w Bułgarii to przede wszystkim długie okresy prześladowań i walka o przetrwanie. Najpierw ziemie dzisiejszej Bułgarii musiały być dwukrotnie chrystianizowane: efekty pierwszej chrystianizacji zniszczyli bowiem barbarzyńcy... słowiańscy. Druga chrystianizacja okazała się trwała, mimo późniejszej, trwającej 500 lat okupacji przez muzułmańską Turcję.

Katedra Aleksandra Newskiego w Sofii, 1879-1912 Walka o Kościół narodowy
Po klęsce sprzymierzonych wojsk chrześcijańskich na Kosowym Polu w r. 1389 Bułgaria dostała się na prawie 500 lat pod panowanie tureckie.

Sułtan nie zlikwidował Kościoła chrześcijańskiego. Żeby łatwiej go kontrolować, podporządkował jednak Kościół bułgarski patriarsze greckiemu w Konstantynopolu, który został uznany za jedynego reprezentanta podbitych chrześcijańskich ludów wobec władz tureckich. Był też zmuszony do płacenia ogromnych kwot sułtanowi. Greccy patriarchowie mianowali biskupami w Bułgarii Greków. W XIX wieku, w okresie odrodzenia narodowego ludów bałkańskich, sytuacja ta zaczęła doskwierać Bułgarom. W latach 1824, 1827 i 1838 doszło w kilku miastach do rozruchów i wygnania greckich biskupów. Za każdym razem jednak wracali.

W utworzeniu narodowego Kościoła pomogła Bułgarom rywalizująca wówczas z Turcją o wpływy na Bałkanach Rosja. Po powstaniu niezależnego państwa greckiego w 1830 r. zmieniło się także nastawienie samej Turcji. Po klęsce w wojnie krymskiej proklamowali w 1856 r. na Bałkanach tolerancję religijną. W Bułgarii powstały dwa stronnictwa: tzw. "starych", który chcieli negocjować autonomię kościelną z patriarchą Konstantynopola oraz "młodych", postulujących wypędzenie Greków i natychmiastowe utworzenie niezależnego Kościoła. Kiedy w 1858 r. synod biskupów greckich odrzucił umiarkowane propozycje "starych", zerwanie z Konstantynopolem było przesądzone. Kontrolę nad Kościołem bułgarskim pragnęła natomiast przejąć Rosja.

Niewiele brakowało, a w Bułgarii zwyciężyłby wówczas Kościół powiązany unią z Rzymem. Unię popierała nawet obawiająca się Rosji Turcja. W grudniu 1860 r. unia została podpisana, powstała bułgarska gmina unicka i ukazała się encyklika papieska mówiąca o unii. Pod naciskiem Rosji unia jednak upadła. W 1870 r. sułtan turecki utworzył niezależny Kościół bułgarski na czele z egzarchą. W 1872 r. zerwał on związki z patriarchą Konstantynopola. W 1878 r. powstało niepodległe państwo Bułgarskie.
Po II wojnie światowej Cerkiew bułgarska była zwalczana przez władze komunistyczne, mimo to w tym liczącym niecałe 8 milionów ludności kraju jest ok. 6 milionów prawosławnych.