Nie tylko Niemcy - dzieje baptystów w Polsce

Baptyzm dotarł do Polski w 1858 r. Wiejski nauczyciel, Gotfryd Fryderyk Alf, szerzył nowe idee we wsi Adamów koło Pułtuska. 28 listopada 1858 r. dziewięć osób (wśród nich Alf) przyjęło chrzest na wyznanie wiary, przez zanurzenie. W następnych dwóch dniach w ich ślady poszło kolejnych 30 osób. Pierwsi baptyści na ziemiach polskich byli narodowości niemieckiej. Działalność misyjna wśród ludności polskiej przynosiła znikome rezultaty.

Przywódca baptystów w Polsce, F. Alf, został 26 września 1859 w Hamburgu ordynowany na kaznodzieję. 4 sierpnia 1861 utworzony został w Adamowie pierwszy zbór baptystów na ziemiach polskich. W roku 1862 liczył 383 członków. W 1864 roku powstał zbór w Kicinie. Po roku 1875 ruch baptystyczny zaczął przenosić się do miast. Z powstałych tam zborów na czoło wysunęły się zbory w Warszawie (założony w roku 1875) i w Łodzi (założony w roku 1878). W okresie międzywojennym Łódź była uważana za centrum baptyzmu polskiego. Już w roku 1904 łódzki zbór liczył 1935 członków. W sasiedztwie Łodzi powstało wiele placówek, które w krótkim czasie stały się samodzielnymi zborami. Do wybuchu I wojny światowej powstało na ziemiach polskich 36 zborów.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości powstały dwa niezależne Kościoły baptystów: Unia Zborów Baptystów Języka Niemieckiego (licząca 41 zborów) oraz Związek Słowiańskich Baptystów w Polsce - 68 zborów.
Wzmożona działalność baptystów rozpoczęła się w 1922, po wydrukowaniu w Łodzi broszury S. Battena na temat założeń ruchu. Od 1925 ukazuje się miesięcznik Słowo Prawdy, będący organem urzędowym polskich baptystów.
W roku 1937 na wspólnym posiedzeniu zapadła uchwała o połączeniu obydwu Kościołów baptystycznych w jeden, pod nazwą: Kościół Ewangeliczno-Baptystyczny w Polsce.

Prócz obrzędów kultowych prowadzono w zborach także działalność oświatową, kulturalną i charytatywną. Wspólnym wysiłkiem zborów utrzymywano kilka sierocińców i domów starców, szpital "Betlehem" w Łodzi z diakonatem sióstr, wydawnictwo "Kompas" w Łodzi, publikujące książki i czasopisma w języku polskim, niemieckim, rosyjskim, ukraińskim, czeskim i jidysz. Łódzkie seminarium teologiczne kształciło kaznodziejów i pastorów obu unii. W 1938 r. zbory baptystów skupiały łącznie 40 tys. osób, w tym 16,1 tys. pełnoprawnych (ochrzczonych) członków.

Po II wojnie światowej ze względu na zmiany granic i "czyszczenie etniczne" pozostało w Polsce prawdopodobnie nie więcej niż tysiąc baptystów. Wiele zborów zanikło po deportowaniu ludności niemieckiej. W stanie w miarę nienaruszonym ocalał tylko region białostocki, który na długie lata przejął funkcję centrum baptyzmu w powojennej Polsce.