Kościół anglikański

  Anna Boleyn. Obraz z 1534 r. Teraz Henryk domagał się unieważnienia tej dyspensy. Papież Klemens VII nie chciał się na to zgodzić.

Proces rozwodowy ciągnął się ponad pięć lat. Królowa Katarzyna została uwięziona, a Anna Boleyn wprowadziła się do pałacu królewskiego. W 1532 r. Henryk zdecydował się zerwać z Kościołem. Mianował prymasem Anglii i arcybiskupem Canterbury swojego człowieka – Thomasa Cranmera. Ten w 1532 r. przeprowadził szybko rozwód króla z Katarzyną i udzielił mu ślubu z Anną. Spowodowało to oczywiście w 1533 r. ekskomunikę papieską.
W listopadzie 1534 roku parlament angielski uchwalił Akt Supremacji, uznający króla za głowę Kościoła angielskiego.

Kościół utworzony przez Henryka pod względem liturgii praktycznie nie różnił się od katolickiego. Angielscy zwolennicy reformacji byli zawiedzeni, bo poza zerwaniem z papiestwem i likwidacją zakonów nic się nie zmieniło. Doktryna anglikańska kształtowała się dopiero po śmierci Henryka. Długo zresztą wydawało się, że powrót Anglii do Kościoła katolickiego jest możliwy. Wprawdzie opiekunowie małoletniego następcy Henryka – Edwarda VI byli zwolennikami luteranizmu, ale wkrótce, po śmierci Edwarda, tron objęła katoliczka Maria Tudor, córka Henryka VIII i Katarzyny Aragońskiej. Anglia pogodziła się wówczas z papiestwem.

  Elżbieta I. Obraz z ok. 1585 r. Następczyni Marii, Elżbieta I, początkowo nie chciała zrywać z Rzymem. Zraziła ją jednak nieprzejednana postawa papieża, kwestionującego jej prawa do tronu (była córką Henryka i Anny Boleyn, a to małżeństwo nie zostało uznane przez Kościół). I właśnie za panowania Elżbiety ostatecznie sformułowano zasady anglikanizmu, obowiązujące do dzisiaj.

Od samego początku istnienia anglikanizmu działał w nim nurt zwolenników zbliżenia do doktryny kalwińskiej. Członków tego nurtu nazywano purytanami. Spory między zwolennikami zbliżonego do katolicyzmu anglikanizmu oficjalnego a purytanami były szczególnie silne w XVII wieku.

Obecnie w Kościele anglikańskim istnieją trzy nurty będące kontynuacją tych tradycji: katolicyzujący "elżbietański" High Church (Kościół Wysoki), bliski kalwinizmowi "purytański" Low Church (Kościół Niski) i próbujący je pogodzić, kompromisowy Broad Church (Kościół Szeroki).