Kościół Ewangelicko-Augsburski w Polsce

14. Kult - Służba Boża. Porządek nabożeństwa luterańskiego w zasadzie nie odbiega od porządku nabożeństwa wczesnochrześcijańskiego i średniowiecznego, od porządku mszy Kościoła Zachodniego i liturgii eucharystycznej Kościoła Wschodniego. Różni się jedynie od nich teologicznie. Marcin Luter przy reformie mszy usunął z niej jedynie to co "que sonant oblationem" ("co zalatuje ofiarą"). Nabożeństwo luterańskie nie jest więc powtórzeniem bezkrwawej ofiary Jezusa Chrystusa składanej Bogu przez ludzi (kapłana), lecz ofiarą Boga darowaną w Jezusie Chrystusie ludziom, jest wspomnieniem i uobecnieniem w Słowie i Sakramencie ofiary Chrystusa. Istotę nabożeństwa ewangelickiego określił Marcin Luter w kazaniu na poświęceniu kościoła zamkowego w Torgawie w roku 1544 w słowach: "... aby tu sam Pan Chrystus przemawiał do nas w Słowie Swoim świętym, a my abyśmy z Nim mówili przez modlitwę, psalmy i pieśni pochwalne." Liturgia luterańska od XVI wieku sprawowana jest w każdym kraju w języku narodowym wiernych.


15. Stroje liturgiczne. Zarówno stroje liturgiczne jak i wyposażenie świątyni, luteranizm uważa za tzw. "adiafora" tzn. "rzeczy nieistotne", które mogą istnieć, ale nie mają znaczenia dla naszego zbawienia. Stąd istnieje w tych sprawach w luteranizmie światowym wielka różnorodność, co stwarza bogactwo form liturgicznych.

Od czarnej profesorskiej togi z befką (Niemcy i niektóre kraje Europy Środkowej), poprzez komżę\ (krótka alba), albę (tunika z rękawami sięgająca do kostek) i stułę w kolorze liturgicznym (długi szal zakładany na albę lub togę), a także ornat, kapa, mitra i pastorał (kraje skandynawskie, kraje nadbałtyckie, Kanada, Ameryka, Australia, Afryka, Indie). Na takie bogactwo form liturgicznych zezwalają księgi symboliczne. Dlatego od początku światowy luteranizm reprezentuje takie liturgiczne bogactwo form i "jedność w różnorodności".

Pragmatyka Służbowa Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego w w Polsce z dnia 28 listopada 1999 r. , jak również próbna Agenda dopuszcza dla duchownych luterańskich w Polsce trzy alternatywne stroje liturgiczne:

* czarna toga z białą befką i biret (używane od roku 1811 na mocy dekretu króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III najpierw w Prusach, a później i w innych krajach)),
* biała komża tzw. "alba silesiana" czyli "alba śląska" zakładana na czarną togę (komża używana jest od czasów Reformacji w Księstwie Cieszyńskim, oraz w formie białej "rokiety" na Słowacji i na południu Niemiec (Württemberg) ).
* biała (kremowa, jasna) alba sięgająca do kostek, kroju skandynawskiego, ze stułą w kolorze liturgicznym odpowiadającym niedzieli lub świętu roku kościelnego (stuła oznacza urząd Kościoła).
Białą albę ze stułą używa większość luterańskich Kościołów na świecie. Ten ogólnoświatowy strój liturgiczny duchowieństwa luterańskiego, używany jest w Kościele Zachodnim od najdawniejszych czasów chrześcijaństwa (pierwotnie był to strój chrzestny. Chrzest odbywał się w noc Wielkanocną, a katechumeni przez tydzień chodzili ubrani w białych albach aż do Niedzieli Quasimodogeniti jeszcze do dziś nazywanej też "Niedzielą Białą" albo „ w bieli" - "in albis"), a także w luteranizmie od czasów Reformacji XVI wieku aż po dzień dzisiejszy w niektórych Kościołach luterańskich.

Alba jako dawny strój chrzestny dla wszystkich chrześcijan, po dzień dzisiejszy może być i jest używana (bez stuły) w służbie Bożej także i przez nieordynowanych członków Kościoła (np. studenci teologii, praktykanci, lektorzy, organista, kościelny). Dziś także za przykładem skandynawskich i amerykańskich Kościołów luterańskich i w naszym Kościele w Polsce niektóre parafie (np Parafie: Bielsko, Stare Bielsko, Wisła - Jawornik) używają alby dla konfirmantów w dniu konfirmacji. Zaletą tego jest, że młodzież (zarówno dziewczęta jak i chłopcy) ubrani są jednakowo i skromnie, bez niepotrzebnych wydatków dla rodziców, a zarazem alba przypomina wszystkim ich własny Chrzest Święty, którego potwierdzeniem i przypomnieniem jest przecież konfirmacja.