Monastycyzm

Niniejszy tekst stanowi fragment książki: "PRAWOSŁAWIE. ŚWIATŁO WIARY I ZDRÓJ DOŚWIADCZENIA", red. K. Leśniewski, J. Leśniewska, Lublin 1999, s. 133 - 143. Copyright by Świat prawosławia 2002r. Za stroną www.prawoslawie.k.pl

Prawosławna tradycja monastyczna — początki

Chrześcijanie od samego początku istnienia Kościoła zostali powołani przez Chrystusa do życia w świecie, bez przynależenia do świata: “Ja przekazałem im Twoje słowo, a świat ich znienawidził, bo nie są ze świata, tak jak Ja nie jestem ze świata. Nie proszę [o to], abyś ich zabrał ze świata, ale abyś ich zachował od złego. Nie są ze świata jak i Ja nie jestem ze świata." (J 17,14-16). Chrześcijanie różnią się od świata postępowaniem i wzorcowym życiem moralnym. Kiedy w poowie II w. życie moralne chrześcijan osiągnęło niski poziom, niektórzy z nich, zarówno mężczyźni, jak i kobiety, postanowili zaostrzyć osobiste normy surowego życia chrześcijańskiego. Trwali oni w czystości, celibacie i ubóstwie, modlili się i pościli (por. Justyn, Apologia 15,6; Athenagoras,Apologia 33; Galenus, Dc Sententiis Politiae Platonicae).Uważali siebie za powołanych do życia na sposób życia aniołów (por. Mt 22,30). W połowie III w. zaczęli uciekać od świata na pustynię, gdzie osiedlali się na stałe pojednczo lub w małych grupach. Znani są jako “anachoreci"< (od gr. anaciwresif. odejście, ucieczka), “eremici" (od gr. eremos: pustynia) i “mnisi" (od gr. inonos: sam, jeden — ze względu na monastyczne “życie w obecności samego Boga").

Dobrym przykładem mnicha-anachorety jest św. Antoni Wielki, który porzucił świat (około 285 r.) i zamieszkał na pustyni leżącej w sercu Egiptu. Wielu ludzi poszło za jego przkładem; odeszli ze świata i osiedlili się blisko Antoniego, w ten sposób zaludniając pustynię. Mnisi ci żyli obok siebie w chatkach i małych domkach, tworząc w ten sposób wioskę nazywaną “ławra" (gr. później pojęcie “ławry" zyskało szersze znaczenie). Św. Antoni uważany jest za ojca prawosławnego monastycyzmu ze względu na wybrany przez niego rodzaj ascezy,tzn. “samotnego życia z Bogiem jako jedynym towarzyszem", który stał się najbardziej umiłowanym ideałem monastycznym mnichów chrześcijańskiego Wschodu w ciągu stuleci.

Ustanowienie chrześcijaństwa jako religii państwowej Cesarstwa Rzymskiego przez Konstantyna Wielkiego edyktem Mediolańskim w 313 r. spowodowało ponowne obniżenie poziomu życia moralnego chrześcijan. Reakcją na ten stan rzeczy było odrzucenie jakichkolwiek kompromisów przez wieu wiernych i ich ucieczka od świata. Monastycyzm kwitł zwłaszcza w Egipcie w dwóch ważnych centrach: jedno na pustyni Nitryjskiej na zachodnim brzegu Nilu, z AbbaAmmunem<(zm.356 r.) jako założycielem; i drugie centrum na pustyni Sketis, na południe od Nitrii,św.Makarym Wielkim (zm. około 390 r.) jako założyciem. Mnisi ci byli anachoretami,naśladującymi monastyczny ideał św. Antoniego Wielkiego. Żyli obok siebie, zbierając się na wspólną modlitwę jedynie w soboty i niedziele.

Św. Antoni Wielki jest założycielem anachoreckiego monastycyzmu, natomiast św. Pachomiusz Egipski (zm. 346 r.) — cenobitycznego (od gr. koinos bios: wspólnotowe życie) monastycyzmu. Pachomiusz żył jako anachoreta na pustyni Tebaida w Górnym Egipcie. Później w tym samym miejscu założył pierwszy “monaster" w obecnym tego słowa znaczeniu. Ławra św. Antoniego była wioską ascetów mieszkających obok siebie w celach i wiodących wspólne życie, praktykujących wspólną codzienną modlitwę rano i wieczorem, pracujących razem, mających wspólne dochody i wydatki, wspólne posiłki i noszących takie same monastyczne odzienie. Składało się ono z lnianej tuniki i pasa, płaszcza z koźlej lub owczej skóry i paska, nakrycia głowy w kształcie stożka bądź kaptura (gr. koukoulion,cs.kukul) oraz lnianego szala (gr. maforion). Mnichów utożsamianie wówczas z ludźmi świeckimi, poszukującymi chrześcijańskiej doskonałości. Nie wymagano żadnej ceremonii religijnej ani ślubów. Początkowo mnichom zabraniano wstępowania do stanu duchownego.

Monastycyzm anachorecki istniał również w innych miejscach poza Egiptem. Natomiast “monastycyzm zorganizowany", tzn. typu cenobitycznego, rozszerzył się z Egiptu na Synaj, Palestynę i Syrię. Dwaj mnisi z Egiptu, św. Hilarion i św. Epifaniusz, późniejszy biskup Salamis na Cyprze (zm. 403 r.), rozpoczęli organizację monastycyzmu w Palestynie.

Dalszy ciąg na następnej stronie