Patriarcha Cyryl w lipcu poświęci cerkiew w Katyniu

Świątynię zbudowano przy wjeździe na teren Zespołu Memorialnego, którego częścią jest Polski Cmentarz Wojenny. Fundament cerkwi został poświęcony podczas uroczystości upamiętniających Rosjan i Polaków spoczywających w Lesie Katyńskim 7 kwietnia 2010 roku, w 70. rocznicę mordu NKWD na polskich oficerach. Uczestniczyli w nich premierzy Rosji i Polski, Władimir Putin i Donald Tusk.

Ówczesny biskup smoleński i wiaziemski Teofilakt podkreślił, że świątynia w Katyniu będzie nie tylko symbolem pamięci, ale także świadectwem historycznej sprawiedliwości i pojednania pokoleń. Miejscowi prawosławni duchowni ze swej strony zapewniają, że będą się modlić w intencji wszystkich spoczywających tam ofiar stalinowskich zbrodni - tak Rosjan, jak i Polaków.

W ziemi katyńskiej, którą Cyryl nazywa "Smoleńską Golgotą", obok polskich oficerów zamordowanych przez NKWD w 1940 roku, spoczywają tysiące Rosjan - ofiar stalinowskich represji. Nikt nie potrafi podać ich dokładnej liczby. Historycy szacują, że jest to około 8-10 tys. osób. Tylko od sierpnia 1937 do listopada 1938 roku, czyli w czasie "wielkiego terroru", NKWD rozstrzelało tam 7088 osób. Wśród zamordowanych w Lesie Katyńskim było wielu prawosławnych duchownych, w tym arcybiskup smoleński i dorohobuski Sarafim.

Cerkiew wzniesiono z inicjatywy Cyryla, który zanim zasiadł na patriarszym tronie, przez ćwierć wieku (w latach 1984-2009) kierował eparchią w Smoleńsku. Po raz pierwszy o wydzielenie terenu pod świątynię wystąpił do władz Rosji w 2002 roku. Na początku 2010 roku ponowił wniosek. Wtedy też Putin wydał stosowne dyspozycje.

Cerkiew jest wysoka na 40 metrów. Jej kopuła została wykonana z pozłacanej miedzi, co sprawia, że świątynia stała się dominującym elementem Zespołu Memorialnego. Obok cerkwi zbudowano obiekty muzealne i edukacyjne, m.in. szkołę niedzielną, bibliotekę, archiwum i salę konferencyjną. Są tam także pomieszczenia dla pielgrzymów, stołówka i różne obiekty gospodarcze, w tym podstacja energetyczna. Przy świątyni wzniesiono również dzwonnicę i założono park.

Rosyjska Cerkiew Prawosławna zamierza zbudować świątynie we wszystkich miejscach, w których w latach stalinowskiego terroru dokonywano masowych egzekucji.

W czerwcu 2010 roku Cyryl wizytował teren budowy katyńskiej cerkwi Zmartwychwstania Chrystusa. Powiedział wtedy, że Katyń powinien być miejscem wspólnej modlitwy Rosjan i Polaków. Wyznał też, iż modli się o pojednanie między narodami Rosji i Polski, a także, iż ma nadzieję na - jak to ujął - "pokojową, kwitnącą przyszłość słowiańskich narodów dwóch krajów".

"Miejsce to powinno być miejscem świętych wspomnień, które pomogą nam jasno zrozumieć sens procesu historycznego, a jednocześnie - miejscem wspólnej modlitwy" - oznajmił wówczas zwierzchnik rosyjskiej Cerkwi prawosławnej. "Nic tak nie jedna ludzi, jak wspólne cierpienie" - podkreślił.

"Jeśli chodzi o relacje bratnich narodów, rosyjskiego i polskiego - dlatego bratnich, gdyż jesteśmy Słowianami - to potrzebujemy pełnego pojednania. Niech to wspólne cierpienie, wspólny ból i wspólna krew pojednają nas ponad tymi wszystkimi historiozoficznymi i innymi rozbieżnościami, które występują" - podkreślił patriarcha.

"Mam nadzieję, że świątynia w Katyniu będzie pięknym pomnikiem tych, którzy tutaj zginęli, a jednocześnie - miejscem żarliwej modlitwy dla wszystkich ludzi odwiedzających Katyń" - powiedział.

Lipcowe uroczystości w Lesie Katyńskim poprzedzą sierpniową wizytę Cyryla w Polsce. Patriarcha moskiewski i całej Rusi będzie przebywać w Polsce 16-19 sierpnia na zaproszenie metropolity warszawskiego i całej Polski arcybiskupa Sawy oraz Świętego Soboru Biskupów Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Będzie to pierwsza w historii wizyta zwierzchnika rosyjskiej Cerkwi prawosławnej w Polsce. Sam Cyryl, jeszcze jako metropolita smoleński, był w Polsce kilka razy.

Podczas wizyty przewidziane jest podpisania wspólnego dokumentu rosyjskiej Cerkwi prawosławnej i polskiego Kościoła katolickiego - orędzia do narodów Polski i Rosji.

Jak poinformował w rozmowie z PAP sekretarz generalny Konferencji Episkopatu Polski (KEP) biskup Wojciech Polak, "dokument ten jest przede wszystkim apelem skierowanym do wiernych obydwu Kościołów: prawosławnego w Rosji i katolickiego w Polsce o wzajemne pojednanie, o poszukiwanie dróg w kierunku kształtowania nowej przyszłości pomiędzy oboma narodami".

Bp Polak dodał, że nie dotyka on szczegółowych kwestii historycznych czy innych, ale jest pierwszym krokiem w kierunku zbliżenia pomiędzy oboma Kościołami i narodami.

Według informacji PAP z kancelarii kurii metropolitalnej w Warszawie, delegacji polskiej Cerkwi na uroczystości w Katyniu przewodniczyć będzie biskup siemiatycki Jerzy, prawosławny ordynariusz polowy Wojska Polskiego. W delegacji będą też m.in. wnuczki księdza Szymona Fedorenko, prawosławnego kapelana WP, który został rozstrzelany w Katyniu.