Katalog prześladowań Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego

Tworzone przez bolszewików za pomocą tymczasowych dekretów rewolucyjnych „radzieckie prawodawstwo”, umożliwiło prześladowania wszystkich bez wyjątku Kościołów i grup religijnych. Represje rozpoczęto od razu po przewrocie październikowym, a były realizowane one z mniejszym albo większym natężeniem przez cały okres istnienia ZSRR.

Charakterystyczne jest to, że bolszewicy zlecali opracowanie, jak i instytucjonalne wdrażanie swojego prawa młodym prawnikom, uformowanych w kręgu Kościoła prawosławnego, świetnie znających jego rzeczywistość od środka. Byli oni zwykle synami, bądź wnukami kapłanów prawosławnych, nierzadko z dyplomami Akademii Duchownych. Wśród „czynowników” ludowego komisariatu sprawiedliwości, bez trudu można było odnaleźć również zbuntowanych młodych ludzi z religijnych rodzin protestanckich i katolickich.

W walce z religią bolszewicy wykorzystywali cały kompleks resentymentów pokolenia zbuntowanego przeciwko własnej, rodzinnej chrześcijańsko-narodowej tradycji. Natomiast prowadzenie propagandy antyreligijnej powierzali zwykle inteligentom pochodzącym z religijnych rodzin żydowskich, wykorzystując ich nastawienie antychrześcijańskie.

Przejęcie władzy przez bolszewików. Dekrety „władzy Rad”, jako podstawa polityki antykościelnej

Bolszewicy po dokonaniu przez nich zbrojnego przewrotu 25 października/7 listopada 1917 r. utworzyli trzeci Rząd Tymczasowy Republiki Rosyjskiej. Dekrety rewolucyjne, nazwane później leninowskimi, opracowywał w tempie błyskawicznym jeden człowiek, ukrywający się pod pseudonimem „Łomow” znakomicie dobranym do pełnionej przez niego roli. Był nim Georgij Oppokow, Ukrainiec z pochodzenia, nadzwyczaj zdolny petersburski prawnik, znany również jako polarnik i badacz Nowej Ziemi. Prywatnie był on potomkiem dynastii kapłańskiej z Podola, najpierw grekokatolickiej, potem prawosławnej. Był on również bratem ciotecznym prof. Mychajła Hruszewskiego, przez kilka kadencji rektora Uniwersytetu Lwowskiego, twórcy ukraińskiej narodowej historiografii. Oppokow został natychmiast po przewrocie październikowym mianowany przez Lenina, komisarzem ludowym sprawiedliwości. Na tym stanowisku, w rekordowym tempie do końca 1917 r., zbudował on od podstaw „radziecką sprawiedliwość”.

Pierwszym był „Dekret o pokoju”, ogłoszony w dniu bolszewickiego zamachu stanu 25 października 1917 r. Drugi „Dekret o ziemi”, został ogłoszony następnego dnia. W sprawach dotyczących religii likwidował on źródła utrzymania organizacji religijnych. „Wszystkie ziemie monasterskie i kościelne, z całym ich inwentarzem żywym i martwym, i całą zabudową należącą do nich, zostają znacjonalizowane” – stwierdzał. Zostały one przejęte przez gminne komitety ziemskie i powiatowe rady deputowanych chłopskich. Wszystkie Kościoły i związki wyznaniowe zostały pozbawione swojej własności. Monastery i parafie bezpowrotnie utraciły swe gospodarstwa rolne, stanowiące podstawę utrzymania nie tylko kleru, ale również całość zabudowy posiadającej często ogromną wartość kulturową.