Z jakich śpiewników śpiewali polscy luteranie w ostatnich wiekach?

Zawiera on liturgię unijną z nutami stosowaną jeszcze wówczas na Mazurach, 425 pieśni bez nut, obszerny dział modlitewny, historię męki Pańskiej (Pasja), Lekcjonarz, oraz wykaz melodii dla organistów w niemieckich choralnikach (innych wówczas nie było). Niestety, Śpiewnik ten, który mógł przyczynić się do polskich nabożeństw ewangelickich na Mazurach, może do pozostania wielu Mazurów w ich Ojczyźnie, nigdy nie ujrzał światła dziennego, ponieważ przez ówczesne władze państwowe nie został dopuszczony do użytku, mimo że była tam nawet pieśń: ”Boże, coś Polskę” z refrenem: ”Ojczyznę wolną pobłogosław Panie!”. Cały nakład wydany na papierze kredowym poszedł na przemiał. Cudem ostało się kilka egzemplarzy w Polsce i większa ilość w Szwecji, która po roku 1990 już jako „pamiątka” dotarła do wolnej Polski. Mazurzy jednak zmuszeni byli do śpiewania po niemiecku, za co musieli znosić różne szykany, albo później mogli śpiewać ze śpiewnika ekumenicznego, czyli z tzw. „Śpiewnika Kościoła Powszechnego” wydanego przez Chrześcijańską Radę Ekumeniczną w Polsce w roku 1948 w Warszawie.

3. W roku 1948 Komitet Ewangelizacyjno - Misyjny Chrześcijańskiej Rady Ekumenicznej w Polsce (dzisiejsza Polska Rada Ekumeniczna) wydał „Śpiewnik Kościoła Powszechnego”. Zawiera on 610 różnych pieśni ekumenicznych, głównie pochodzenia protestanckiego, ale też i katolickiego (starokatolickiego). Jest tam także zawarty obszerny dodatek p.t. „Służba Boża” zawierający liturgię luterańską i introity, jak w późniejszej Agendzie z roku 1955.

Z tego Śpiewnika śpiewano głównie w Warszawie w Parafii św. Trójcy, której nabożeństwa odprawiano w kościele reformowanym, ponieważ kościół św. Trójcy był spalony, a później zabrany przez Państwo dla przygotowania w nim warszawskiej Filharmonii (w kościele Wniebowstąpienia Pańskiego śpiewano z „Małego Śpiewnika Kościelnego”). Z tego Śpiewnika śpiewano także w warszawskim kościele reformowanym, jak również z konieczności w wielu parafiach luterańskich na Mazurach.

4. W roku 1956 został wydany z przedmową ks. biskupa Karola Kotuli pierwszy wspólny dla całego Kościoła luterańskiego w Polsce „ŚPIEWNIK” Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego w PRL zatwierdzony przez ówczesną Naczelną Radę Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego. Opracowała go specjalna ogólnopolska „Zjednoczona Komisja Śpiewnikowa” w składzie: ks. biskup Karol Kotula, ks. Otton Krenz, ks. Zygmunt Michelis, ks Andrzej Buzek, ks. Jan Lasota, ks. Pawel Sikora i ks. Józef Szeruda. Przedmowa do tego Śpiewnika została napisana przez ks. biskupa Karola Kotulę w dniu 20 października 1955 r. Wydany w roku 1956 r. nowy ogólnopolski śpiewnik zawiera najpierw obszerne porządki nabożeństw zgodne z wydaną w roku 1955 Agendą dla księży, 575 pieśni bez nut, oraz kilka modlitw i Lekcjonarz. Śpiewnik ten miał być wprowadzony w całym kraju i tak by się stało, gdyby niestety kilka silnych parafii Diecezji Cieszyńskiej nie oponowały w jego wprowadzeniu (Wisła, Istebna, Ustroń po części Cieszyn, Goleszów, Jaworze). Tak przynajmniej było jeszcze w roku 1963 i następnych. Tu używano jeszcze na porannym nabożeństwie nowego śpiewnika, a na głównym nabożeństwie Kancjonału ks. Jerzego Heczki, oraz liturgię zbliżoną do tzw. „warszawskiej” zawartą dla zboru w książeczce liturgicznej wydanej przez Seniorat Cieszyński dla zboru, oraz opracowanych przez prof. Jana Gawlasa (1901-1965) w roku 1949 dla organistów „Śpiewów Liturgicznych dla nabożeństw ewangelickich” w trzech tomikach. Prof. Jan Gawlas uwzględnił w nich całą tradycję Śląska Cieszyńskiego.

5. Śpiewnik z roku 1956 po kilku latach został całkowicie wyczerpany i Prezydium Naczelnej Rady Kościoła już w maju 1962 powołało Komisję Śpiewnikową w składzie: ks. Józef Szeruda z Drogomyśla jako przewodniczący, oraz jako członkowie: ks. senior Alfred Hauptman z Zabrza, ks. Jan Motyka z Pszczyny, ks. Edward Romański z Rybnika i ks. senior Alfred Jagucki ze Szczytna, a od roku 1964 w Cieszynie. Zadaniem tej Komisji było przygotowanie do druku ze względu na konieczność włączenia nowych pieśni, zupełnie nowego Śpiewnika. Śpiewnik ten został wydany w roku 1966 w Cieszynie na pięknym fińskim papierze w dwóch formatach: cieńszy (pelur) jako mniejszy i większy, oraz grubszy także mniejszy i większy, a więc w 4 możliwościach. Śpiewnik ten zawiera 638 pieśni bez nut, kilka modlitw i Lekcjonarz różny w różnych wydaniach (wyszły 3 wydania). Niestety, nie tylko dodano nowe pieśni (głównie z Harfy), lecz także mieniono tekst pewnych tradycyjnych pieśni, ale także zmieniono dotychczasową liturgię (głównie liturgię Sakramentu Ołtarza) i introity. Tym samym dotychczasowa Agenda z roku 1956 stała się nieużyteczna. W tym czasie w światowym luteranizmie nastąpiła reforma roku kościelnego, oraz tekstów liturgicznych i kazalnych. W drugim nakładzie (1976 r.) poprawione zostały niewielkie błędy, jak również nastąpiły zmiany niektórych melodii oraz sprawdzone i poprawione nazwiska autorów pieśni, czy też pochodzenie niektórych pieśni, oraz dołączono nowy Lekcjonarz, zgodny z Lekcjonarzem Kościołów zachodniej Europy (Skandynawia i Ameryka przyjęła z niewielkimi zmianami Lekcjonarz Kościoła Rzymskokatolickiego z okresu posoborowej liturgii).