10 najwybitniejszych polskich kalwinistów

Zwolennicy reformacji odgrywali dużą rolę w kulturze polskiej w XVI i XVII wieku. Jako pierwsi pojawili się w Polsce luteranie, na początku XVII w. ważną rolę odgrywali arianie. Ale w II połowie XVI stulecia – "złotego" wieku naszej kultury, dominowali ewangelicy reformowani, dla których najbliższe były idee Jana Kalwina, działającego w Szwajcarii francuskiego teologa.

7. Piotr Statorius Stojeński (?-1591), pisarz, pedagog, autor pierwszej gramatyki języka polskiego. Z pochodzenia Francuz. Studiował w Lozannie, następnie osiadł w Genewie, gdzie był m.in. uczniem Jana Kalwina. Po przyjeździe do Polski był od 1556 nauczycielem, a od 1561 kierownikiem protestanckiego gimnazjum w Pińczowie. Wraz z G. Orszakiem był współautorem programu reformy szkoły, tzw. "Urządzenia", ogłoszonego w 1558 lub 1559 – pierwszej ustawy szkolnej w Polsce. Opracował także pierwszą kompletną gramatykę języka polskiego: "Polonicae grammatices institutio" (1568). W 1568 przybrał nazwisko Stojeński.

8. Andrzej Wolan (ok. 1530–1610), teolog, pisarz, zwany papieżem kalwinistów litewskich. Był sekretarzem królów polskich: Zygmunta II Augusta, Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy, posłem na sejm, niejednokrotnie wysyłanym w misjach dyplomatycznych W licznych łacińskich pismach teologicznych wzywał do połączenia Kościoła ewangelicko-reformowanego z ewangelicko-augsburskim. W dziele "O wolności Rzeczypospolitej albo szlacheckiej" (De libertate politica sive civili) (1572, wyd. pol. pt. 1606) zawarł krytykę obyczajów szlacheckich oraz sądownictwa.

9. Grzegorz z Żarnowca (ok. 1528–1601), teolog, najsłynniejszy kaznodzieja kalwiński, minister zboru małopolskiego. Brał udział w przygotowaniu Zgody Sandomierskiej (1570) – porozumienia między polskimi luteranami, kalwinistami i braćmi czeskimi. Dzięki żarliwym kazaniom o treści społeczno-politycznej był nazywany kalwińskim Skargą. Wydał dwutomowy zbiór kazań pt. "Postylla, albo wykład ewangeliej" (1580–83).

10. Karol Bogumił Diehl (1765–1831), działacz narodowy, oświatowy i charytatywny, ksiądz ewangelocko-reformowany. Był członkiem Izby i Dyrekcji Edukacyjnej Księstwa Warszawskiego, w latach 1809–1814 posłem na sejm i członkiem Komisji Prawodawstwa Cywilnego (gdzie występował jako zwolennik Kodeksu Napoleona i jedności Polski z Litwą). Współpracował m.in. ze Stanisławem Staszicem.

Należał również do Towarzystwa Dobroczynności i Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Od 1817 wraz z S. Lindem reprezentował ewangelików polskich w Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Królestwa Kongresowego. Od 1828 był prezesem Generalnego Konsystorza Ewangelickiego Królestwa Polskiego, jednoczącego polskich Ewangelików. Główne prace: "Głos księdza" (1811) i "Do duchowieństwa ewangelickiego w Polsce" (1812).

«« | « | 1 | 2 | 3 | » | »»