10 najwybitniejszych polskich kalwinistów

3. Jan Amos Komeński (1592-1670), brat czeski, twórca nowożytnej pedagogiki.

Był Czechem. Umieszczamy go jednak wśród polskich kalwinistów ponieważ przez prawie 30 lat mieszkał, działał i tworzył w naszym kraju, wywierając ogromny wpływ na polską kulturę. Zreformował szkołę braci czeskich, wprowadzając nowe metody nauczania.

W latach 1628-1656 (z niewielkimi przerwami) był nauczycielem i dyrektorem gimnazjum w Lesznie Wielkopolskim. Postulował wprowadzenie powszechności nauczania i wychowania dzieci wszystkich warstw społecznych. Językiem wykładowym w szkole elementarnej miał być język ojczysty. Opracował systemy jednolitego szkolnictwa ogólnego i stworzył podstawy systemu klasowo-lekcyjnego. Sformułował podstawowe zasady nauczania, m.in. zasadę poglądowości. Głoszone przez niego poglądy były na owe czasy bardzo postępowe i wywarły duży wpływ na rozwój pedagogiki.

Jego największe dzieło to "Wielka dydaktyka" (1657). Ponadto napisał wiele podręczników nauczania poglądowego.

4. Jan Łaski (1499-1560), humanista, wybitny organizator ruchu reformacyjnego.

Był bratankiem Jana Łaskiego, prymasa Polski. Od 1538 do 1556 roku przebywał we Francji i Anglii. Był uczniem słynnego filozofa Erazma z Rotterdamu. Propagował idee Jana Kalwina. Zmuszony do opuszczenia Francji i Anglii wrócił do Polski. Pracując w małopolskim zborze kalwińskim dążył do ujednolicenia teorii i zbudowania materialnych podstaw protestantyzmu. Chciał stworzyć Kościół narodowy.

Utrzymywał bardzo bliskie osobiste i korespondencyjne kontakty z działaczami reformacji w krajach Europy Zachodniej. Mimo że po powrocie z zagranicy pracował w Polsce tylko cztery lata uważa się go za głównego twórcę siły polskiego kalwinizmu w końcu XVI wieku i duchowego ojca Ugody Sandomierskiej – zawartego w 1570 roku porozumienia pomiędzy trzema największymi odłamami reformacji: luteranizmem, kalwinizmem i braćmi czeskimi.

Uważany jest także za twórcę obowiązującego dziś synodalno-prezbiterialnego ustroju Kościoła Ewangelicko-Reformowanego.

5. Jakub Ostroróg (ok. 1516-1568), magnat, działacz reformacyjny. Był wielokrotnym posłem na sejmiki i sejmy. Zwolennik silnej władzy królewskiej, w 1566 r. otrzymał od Zygmunta Augusta urząd starosty generalnego Wielkopolski. Należał do Jednoty Braci Czeskich, która później połączyła się z kalwinistami. Brał w opiekę i udzielał schronienia współwyznawcom w swych dobrach w Wielkopolsce. Opowiadał się za zwołaniem soboru narodowego i zjednoczeniem wyznań protestanckich.

6. Mikołaj Radziwiłł, zwany Czarnym (1515-1565), książę, brat stryjeczny Barbary Radziwiłówny, żony Zygmunta Augusta.

Od 1550 r. kanclerz wielki litewski, od 1551 także wojewoda wileński, od 1554 marszałek wielki litewski. Twórca potęgi rodowej Radziwiłłów. W 1547 r. wysłany przez Zygmunta Augusta na dwór cesarza Karola V, uzyskał dla siebie i swej rodziny tytuł książąt Rzeszy, W 1549 r. potwierdzony przez króla polskiego.

Ożeniony z Elżbietą Szydłowiecką, przejął olbrzymi majątek w Koronie. Dążył do wywyższenia swego rodu i panowania na Litwie.
Przeciwnik Unii Lubelskiej, łączącej Polskę z Litwą, został odsunięty przez króla od wpływu na politykę państwa.

Od 1555 r. zajął się działalnością religijną. Zerwał z katolicyzmem, zasłynął jako protektor kalwinizmu. Zakładał w swych dobrach zbory i szkoły. Był fundatorem wydania Biblii brzeskiej (1563), zwanej też radziwiłłowską.