Ekumenizm? Nic nowego. A owoce już widać

Dariusz Dulaba: Jeszcze raz pragnę podziękować za przyjęcie zaproszenia do rozmowy na temat ekumenizmu. Na wstępie zapytam. - Czym jest i czemu ma służyć ekumenizm?

Ks. dr hab. Sławomir Pawłowski SAC:  Ekumenizm polega na dążeniu do jedności między wyznawcami Chrystusa. Różni się zatem od dialogu międzyreligijnego, czyli relacji chrześcijan z buddystami, hinduistami, muzułmanami. Gdzieś pośrodku tych kategorii umieścilibyśmy dialog chrześcijańsko-żydowski, ponieważ judaizm nie jest czymś całkowicie zewnętrznym w stosunku do chrześcijaństwa.

Ekumenizmem określamy zatem całokształt wysiłków zmierzających do jedności chrześcijan. Mogą one wyglądać odmiennie w różnych epokach. Autorem pierwszego dzieła o jedności Kościoła jest św. Cyprian, biskup i męczennik (De unitate Ecclesiae, ok. 251). Symbolami jedności chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu są święci Cyryl i Metody (IX w.), patroni Europy. Wzajemne ekskomuniki papieskiego wysłannika kard. Humberta i patriarchy Konstantynopola Cerulariusza z 1054 nie były odczuwane w praktyce życia kościelnego aż do złupieniu prawosławnego Konstantynopola przez łacińskich krzyżowców w 1204; dopiero to ostatnie wydarzenie w bolesny sposób przypieczętowało rozłam chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu. Ale już po 70 latach odbyła się pierwsza próba przywracania jedności – II Sobór Lyoński (1274), pierwszy z szeregu tzw. soborów unijnych.

Koniec średniowiecza i pierwsze wieki nowożytne kojarzą się nam z podziałami (XIV wiek: wiklefizm, XV wiek: husytyzm, XVI wiek: luteranizm, kalwinizm, anglikanizm), ale nie można nie zauważać ruchów odnowicielskich Kościoła: nowe formy pobożności i dzieł miłosierdzia (np. devotio moderna), sobory w Konstancji i w Trydencie, szkoły teologiczne, działalność zakonów, zainteresowanie Biblią, propagowanie katechizmów, misje, nowe spojrzenie na duchowość osób świeckich (Luter i św. Franciszek Salezy). Te działania miały także charakter jednoczący, czego Kościół jest świadomy dzisiaj i wypowiedział to ustami II Soboru Watykańskiego (Dekret o ekumenizmie nr 6): „Powodem powstawania ruchów dążących do jedności jest niewątpliwie fakt, że wszelka odnowa Kościoła [renovatio Ecclesiae] w istocie polega na wzrastaniu w wierności jego powołaniu. Chrystus wzywa pielgrzymujący Kościół do tej nieustannej reformy [ad hanc perennem reformationem], której Kościół, rozumiany jako instytucja ludzka i ziemska, wciąż potrzebuje”. I Sobór dodaje: „Ta właśnie odnowa Kościoła ma wybitne ekumeniczne znaczenie” i wylicza obszary takiej odnowy: ruch biblijny i liturgiczny, głoszenie słowa Bożego, nauczanie katechizmu, apostolstwo świeckich, nowe formy życia zakonnego, duchowość małżeństwa, nauka i działalność społeczna Kościoła.

Ekumenizm w nowoczesnej postaci zrodził się na początku XX wieku. Ważnymi wydarzeniami były tutaj: I Światowa Konferencja Misyjna (Edynburg, 1910), powstanie ruchów Życie i Działanie (Sztokholm, 1925) oraz Wiara i Ustrój (Lozanna, 1927), założenie Światowej Rady Kościołów (1948, siedziba w Genewie), obrady II Soboru Watykańskiego (1962-1965) i utworzenie Globalnego Forum Chrześcijańskiego (1998, siedziba w Strasburgu).