Urząd Biskupa w Kościele luterańskim ze szczególnym uwzględnieniem Polski

Luterański generalny synod w Lesznie, dnia 4 września 1775 r. wybrał generalnego seniora ks. Jakuba Kopp oraz 7 seniorów, którzy stanęli na czele 7 okręgów kościelnych. Siedzibą prowincjonalnego konsystorza było Leszno w Wielkopolsce. W dniach 25 i 26 stycznia 1776 r. odbył się w Lesznie synod dwóch ewangelickich wyznań, który postanowił dokonać unii obydwu wyznań, przy nieobecności delegatów z Warszawy i przy sprzeciwie luteran warszawskich.
Rozbiór Polski w latach 1772, 1793 i 1795 przez Rosję, Prusy i Austrię miał wpływ na powstanie w Kościele różnych tradycji, także, jeśli chodzi o urząd Kościoła i przynależność do różnych zarządów kościelnych, a nieraz i wielki wpływ władz świeckich na ustanawianie zwierzchności Kościoła (np. w zaborze rosyjskim, gdzie prawosławny car ustanawiał luterańskiego superintendenta generalnego i Konsystorz).

Zwierzchnicy Kościoła w Polsce

Pierwszymi zwierzchnikami Kościoła Ewangelicko-Augsburgskiego na terenie zaboru rosyjskiego byli duchowni, mianowani przez rosyjskiego cara na generalnych superintendentów:

1. Ks. Adolf Ludwik Juliusz Ludwig, urodzony 19 lutego 1808 r. Był synem żydowskich prozelitów z Płocka. Od 1838 r. był superintendentem diecezji warszawskiej, a następnie generalnym superintendentem (1849—1874). Zmarł w roku 1876 i został pochowany na warszawskim cmentarzu.

2. Ks. Paweł Waldemar von Everth (1875-1895), urodzony w okolicach Dorpatu dnia 5 marca 1812 r. i tam ordynowany 6 grudnia 1842 r. Jako głęboko wierzący chrześcijanin i gorący luteranin wypowiedział w Kościele bezwzględną walkę racjonalizmowi. W uznaniu jego zasług car Aleksander III obdarzył go w roku 1883 tytułem biskupa. Jego doczesne szczątki po śmierci złożono na cmentarzu luterańskim w Wilnie. Jego syn Paweł Wiktor Hugo von Everth został w roku 1894 generalnym superintendentem w Moskwie.

3. Ks. Karol Gustaw Manitius (1895-1904), urodzony w roku 1823 w Płocku, dokąd jego rodzina przybyła z Halle jako misjonarze wśród Żydów. Po studiach w Dorpacie został ordynowany w Warszawie dnia 9 maja 1845 r. Jego stosunek do księży cechowało braterstwo i kole-żeńskość.

Biskupi Kościoła

4. Ks. dr Juliusz Bursche (1905-1942), urodzony 19 września 1862 r. w Kaliszu. Po studiach w Dorpacie został ordynowany dnia 30 listopada 1884 r. przez biskupa Pawła von Evertha w Warszawie. Od roku 1895 do 1904 roku był radcą konsystorza. Pod koniec grudnia 1904 r. został mianowany przez cara rosyjskiego Mikołaja II generalnym super-intendentem Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce. W dniu 22 stycznia 1905 r. w kościele św. Trójcy w Warszawie odbyła się jego uroczysta instalacja na ten dostojny urząd. Instalacja odbyła się zgodnie z Agendą dla Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Królestwie Polskim (część II, Warszawa 1891 r., wydana przez biskupa Evertha).